HC3-VWO6-De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

'De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

30 september 2021

Hoorcollege Geschiedenis

Lesdoel

Wat was er bijzonder aan de Republiek op politiek en cultureel vlak?

Actueel

Discussie over de term
'Gouden Eeuw'

De Republiek

De Republiek (1648)

Holland (kaart van Blaeu, gemaakt in 1640)

Politiek

Het Binnenhof begin 17e eeuw

De Staten-Generaal

Het bestuurscentrum van de Republiek lag (net als nu) in Den Haag. Op het Binnenhof (historische naam: Hof van Holland) vergaderde de Staten-Generaal. Vanaf de 13e eeuw vergaderden de graven van Holland er. Ze hadden er een kasteel gebouwd. De Ridderzaal was het voorportaal van de Rolzaal waar de graven van Holland vergaderden.

Politiek

Statenbond

- samenwerking van onafhankelijke staten die samen een staat vormen.   

- bepaalde zaken, zoals buitenlandse politiek en veiligheid worden gemeenschappelijk geregeld

Holland

Zeeland

Friesland

Overijssel

Groningen

Gelderland

Utrecht

De Republiek bestond uit de onafhankelijke gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland, plus het landschap Drenthe en de verschillende Generaliteitslanden (Brabant en Limburg)

Politiek

Karel V 

Karel V

Wie had de macht in de Republiek?

> rijke burgers (regenten) (de macht in de steden en de Gewestelijke Staten)

> stadhouder (legeraanvoerder) > prins van Oranje; elk gewest had een stadhouder

Regenten

Karel V 

Karel V

- voorheen Patriciërs 

- rijke burgers

- bestuurders in de steden

Stadhouder

Karel V 

Karel V

- leider van de Opstand

- hoge ambtenaar van de gewesten die namens de Republiek optrad als aanvoerder van leger en vloot

- familie Van Oranje

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

Bestuur in de Republiek

Staten-Generaal en Gewestelijke Staten

Staten-Generaal

Karel V 

Karel V

- gezamenlijk bestuur van de Republiek in de Staten-Generaal

- beslissingen over buitenlandse politiek, verdediging en kolonies

- Holland belangrijkste gewest in de Staten-Generaal

- belangrijkste ambtenaar in Holland > raadpensionaris

Gewestelijke Staten

Karel V 

Karel V

- bestuur van de afzonderlijke gewesten

- beslisten over bijna alles (bv. kerkelijke zaken, rechtspraak, belastingen...)

- adel en regenten hier vertegenwoordigd.

Godsdienst

Karel V 

Karel V

Religieuze vrijheid

- remonstranten 

- contraremonstranten 

- katholieken: schuilkerken 

- joden: ontstaan van de Portugees-Israëlitische gemeente in Amsterdam (1639) 

Synode van Dordrecht (1618-1619)

Karel V 

Karel V

kerkvergadering om een einde te maken aan het godsdienstig conflict tussen remonstranten en contraremonstranten

Statenbijbel (1637)

De Synode van Dordrecht wilde een Nederlandse vertaling van de Bijbel; in 1626 financierde de Staten-Generaal dit.  

Contraremonstranten 'winnen'

Synode van Dordrecht:

strijd tussen Arminius (remonstrant) en Gomarus (contraremonstrant) over interpretatie van predestinatieleer

Arminius: geloof voorwaarde om voor de genade van God in aanmerking te komen.

Gomarus: God laat zijn genade niet afhangen van wat de mens doet.

Johan van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619) vv

Karel V 

Karel V

13 mei 1619

uitkomst van de machtsstrijd tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt

Van Oldenbarnevelt:

- landsadvocaat van Holland

- regent

- voorstander Twaalfjarig Bestand (1609-1621)

- remonstrant

“Maak het kort, maak het kort.”

Rampjaar (1672)

Radeloos: de regenten wisten niet goed wat te doen.

Reddeloos: de Republiek leek verloren

Redeloos: het volk was (onterecht) woedend op Johan de Witt

De Republiek aangevallen door
Engeland, Frankrijk en Munster/Keulen

Willem III wordt stadhouder

Wetenschap

Karel V 

Karel V

- rechtsgeleerde

- (internationaal oorlogsrecht / zeerecht)

- remonstrant

- veroordeeld tot opsluiting in Slot Loevestein

- ontsnapt met de boekenkist

- leefde daarna in ballingschap

Hugo de Groot

Slot Loevestein

Kunst

Karel V 

Karel V

Burgerlijke cultuur

Burgerlijke cultuur: cultuur die wordt bepaald door burgers

vooral groepsportretten, stillevens, portretten van regenen/rijke families...

tegenover hofcultuur: cultuur die wordt bepaald door de vorst en zijn adellijke hof. 

Rembrandt van Rijn

Karel V 

Karel V

Anatomische Les van dr. Nicolaes Tulp (1632)

Nachtwacht (1642)

Johannes Vermeer

Karel V 

Karel V

Meisjes met de parel (1665)

Melkmeisje (1658)

Gezicht op Delft (1660)

Straatje (van Vermeer) (1657)

Jan Steen

Karel V 

Karel V

'Soo voer gesongen, soo na gepepen' (1663)

Schrijvers en dichters

Karel V 

Karel V

- vrijheid van drukpers

- veel migranten

- gedichten

- toneelstukken

Jacob Cats

Pieter Corneliszoon Hooft

Joost van den Vondel

een van de meest gelezen dichters uit de Gouden Eeuw

Vondel: Gijsbrecht van Aemstel (1637), Lucifer (1654)

Cats: didactische gedichten (zoals de frase Kinderen zijn hinderen)

Hooft: Warenar (1616), Hendrik de Groote, zijn leven en bedrijf  (1626)

Samenleving in de Republiek

- kleine groep rijke families (handel, investeringen > hadden macht)

- relatief kleine groep winkeliers en ambachtslieden (maakten en verkochten spullen)

- grote groep loonarbeiders (werkten in loondienst)

- veel armen (werkelozen e.d.)

Wat was er bijzonder aan de Republiek op politiek en cultureel vlak?

politiek 

- Republiek werd bestuurd door regenten en de stadhouder

- geen vorst

- Gewestelijke Staten en Staten-Generaal

cultuur

- godsdienst: verdraagzaamheid voor andere geloven (calvinisme leidend)

- wetenschap: nieuwe ontdekkingen tijdens wetenschappelijk revolutie

- kunst: (groeps)portretten, dagelijks leven, landschappen...