3. Totalitaire staten: Sovjet-Unie in 30 minuten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

3.1 De Sovjet-Unie

Periode: het interbellum

• Tijd tussen (inter) de wereldoorlogen (bellum)
• Kenmerken:

1. Opkomst totalitaire staten
2. Wereldwijde economische crisis

Totalitaire staat

• Hoofdstuk 3 gaat over totalitaire staten
• In een totalitaire staat heeft de overheid alle macht over het leven van de burgers
• Voor het examen moet je drie voorbeelden kennen + de bijbehorende kenmerken:

1. Sovjet-Unie (extreem-links)
2. Italië (extreem-rechts)
3. Duitsland (extreem-rechts)

... maar in het interbellum waren er in Europa nog veel meer totalitaire staten 

Sovjet-Unie op een rijtje

• 1917 Russische Revolutie => Communisten grijpen de macht 
  
• Communisme: alle goederen in een land moeten van iedereen gezamenlijk (commune) zijn. Hierdoor zou armoede opgelost worden. 
  
• Rusland wordt Sovjet-Unie.  
  
• Tot 1991 communistische staat 
  
• Staat wordt totalitair (overheid heeft alle macht) 
  
• Experiment met communisme mislukt.  
  

Waarom in Rusland?

• Tsaar Nicolaas II had alle macht 
  
• Grootste deel van de bevolking arm (boeren, arbeiders) 
  
• WO I verliep heel slecht voor Rusland, leger werd slecht geleid en was slecht bewapend. 
  
• Winter 1916-1917 hongersnood => stakingen en demonstraties => tsaar doet afstand van de troon 
  
• 
  

Voorlopige regering en Sovjets

• Macht komt in handen van een groep gematigde communisten => de voorlopige regering 
  
• Ondertussen oprichting van raden (sovjets) voor het besturen van fabrieken, wijken, dorpen etc. 
  
• Voorlopige regering heeft moeite zaken op orde te krijgen => fanatieke communisten plegen in november 1917 een staatsgreep en nemen de macht over 
  

Nieuwe leider: Lenin

Wie kwamen na de Russische Revolutie van 1917 in Rusland aan de macht?

1. kapitalisten
2. communisten
3. fascisten
4. nationaalsocialisten

Wie was in Rusland de leider van de communisten tijdens de Russische Revolutie?

1. Chroesjtsjov
2. Gorbatsjov
3. Lenin
4. Stalin

Welke bewering over de Russische revolutie is NIET waar?

1. Voor de revolutie was de Tsaar aan de macht
2. Door de revolutie kwam Lenin aan de macht
3. Voor de revolutie was iedereen gelijk
4. Lenin maakte Rusland communistisch

Welke twee dingen wilden de communisten in Rusland veranderen?

1. Democratie invoeren/tsaar afzetten
2. stoppen met de WOI en gelijke rechten voor vrouwen
3. iedereen is gelijk/geen privébezit meer

Lenin

Onder Lenin begin totalitaire staat:

• Geheime politie 
  
• Terreur en ‘zuiveringen’ 
  
• Strafkampen voor tegenstanders (later: Goelag)

Lenin overlijdt in 1924. Er volgt een strijd om de opvolging... 

Stalin

• Volgt Lenin op na machtsstrijd 
  
• Vertrouwt niemand
  
• Periode van enorme terreur, ook wel ‘grote zuiveringen’ => ook binnen communistische partij en geheime politie
  
• Miljoenen mensen ten onrechte opgepakt, gemarteld, gedood en naar de Goelag verbannen. 
  

Showprocessen

• Uniek kenmerk voor Sovjet-Unie: showprocessen => gefilmde neprechtszaken waarin tegenstanders zichzelf moeten beschuldigen van hele erge misdaden.
  
• Werden als propaganda in bioscopen vertoond
• Iedereen kon opgepakt worden, er was totale willekeur 
  
• Familie en vrienden lieten je direct vallen om zelf veilig te blijven 
  

Stalin organiseerde showprocessen. Welke reden had hij daarvoor?

1. Zo liet hij zien dat hij beter was dan Lenin, die mensen zonder proces in strafkampen liet opsluiten.
2. Dankzij de showprocessen werd duidelijk dat de planeconomie goed werkte.
3. Dankzij de showprocessen leek het alsof er in de Sovjet-Unie een eerlijke rechtspraak was.
4. Door de showprocessen werd Stalin steeds populairder, ook bij zijn tegenstanders.

Planeconomie

Onder Stalin invoering planeconomie 

• overheid bepaalt wat er in een land geproduceerd moet worden 
  
• Iedere fabriek krijgt te horen wat er gemaakt moet worden in 5 jaar. 
• Onuitgesproken regel: je moet je doel eerder halen en met veel meer dan bepaald is

Collectivisatie

• Boerderijen worden samengevoegd (= collectief) tot grote landbouwbedrijven (kolchoz)  => dit gebeurt niet vrijwillig!!!
  
• Moeten grote hoeveelheden produceren voor de export => leidt tot hongernoden.  
  
• Oekraïne: ongeveer 7.5 miljoen doden door honger 
  

Persoonsverheerlijking

• Om het volk te laten zien dat hij de beste leider voor het beste volk, in het beste land was, liet Stalin zich graag afbeelden als een geweldige leider: 
•  een vader voor het volk.
  
• Dit heet persoonsverheerlijking (overal beelden, portretten van Stalin) en is een speciale vorm van propaganda
  

Welke kenmerken van het stalinisme zijn te herkennen op het plaatje?

1. censuur en collectivisatie
2. collectivisatie en persoonsverheerlijking
3. persoonsverheerlijking en terreur
4. terreur en censuur

Welke begrippen passen bij het dagboekfragment?

1. censuur en persoonsverheerlijking
2. censuur en zuiveringen
3. showprocessen en persoonsverheerlijking
4. showprocessen en zuiveringen

Welk kenmerk van Stalinisme herken je in de bron hiernaast?

1. Censuur
2. Persoonsverheerlijking
3. Propaganda
4. Showprocessen

Welk kenmerk van Stalinisme herken je in de bron hiernaast?

1. Censuur
2. Persoonsverheerlijking
3. Propaganda
4. Showprocessen

Welk kenmerk van Stalinisme herken je in de bron hiernaast?

1. Censuur
2. Persoonsverheerlijking
3. Propaganda
4. Showprocessen