De brieven van Aletta Jacobs

• Geschiedenis
• Nationaal Archief
• +3
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2-5

Introductie

Leerlingen bestuderen de brieven van Aletta Jacobs waarmee zij toegang verkreeg tot de Universiteit Groningen en de eerste vrouwelijke arts van Nederland werd. Leerlingen denken daarbij actief na over hoe de historische context in deze brieven wordt gereflecteerd. Deze les kan zowel zelfstandig als klassikaal behandeld worden. De les is een variatie op de eerste stap uit een lessenserie over Aletta Jacobs. Deze lessenserie is terug te vinden in de bijlage en in de Bronnenbox van het Nationaal Archief: https://www.nationaalarchief.nl/beleven/onderwijs/bronnenbox/aletta-jacobs-de-eerste-vrouwelijke-student-1871.

Instructies

Archiefdoos

Archiefdozen zijn korte en lange lessen die het beste werken als aanvulling op de lesmethode. In deze lessen bestuderen leerlingen één onderwerp of persoon binnen een breder thema aan de hand van verschillende bronnen. Bij archiefonderzoekers ligt de nadruk op vaardigheidsontwikkeling met enige kennisontwikkeling of -verdieping.

Instructie

Deze les vereist kennis van de positie van vrouwen in Nederland en de opkomst van het feminisme in de 19e eeuw. Leerlingen bestuderen in deze les originele brieven van Aletta Jacobs en Thorbecke. Afhankelijk van het niveau van de leerlingen kunnen zij de brieven zelf, een transcriptie of een hertaling naar modern Nederland bestuderen.

De les is opgezet om zelfstandig door leerlingen behandeld te worden op hun eigen device. Het is echter ook mogelijk de les klassikaal te behandelen. De les bevat interactieve elementen (open vragen, afbeeldingen). Zo gewenst kunnen de vragen ook zonder devices behandeld worden. Het is sterk aangeraden om de docentenhandleiding door te nemen, voordat de les wordt gebruikt. 

Instructies

Aletta Jacobs Les 1 2 3 Toelichting Nationaal Archief.docx

Aletta Jacobs Les 1 Docentenhandleiding Nationaal Archief.docx

De brieven van Aletta Jacobs

Archiefdoos

Archiefdoos:

Archiefdozen zijn korte en lange lessen die het beste werken als aanvulling op de lesmethode. In deze lessen bestuderen leerlingen één onderwerp of persoon binnen een breder thema aan de hand van verschillende bronnen. Bij archiefdozen ligt de nadruk op vaardigheidsontwikkeling met enige kennisontwikkeling of -verdieping.

Opzet:

Deze les is gemaakt om zelfstandig door leerlingen gemaakt te worden maar kan ook klassikaal behandeld worden.

Achtergrond:

Verzoekschrift van Aletta Jacobs om te worden toegelaten als student aan de Rijksuniversiteit van Groningen (22 maart 1871). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Afbeelding:

Aletta Jacobs als arts (na 1879). Collectie der Rijksuniversiteit Groningen.

Vraag/discussie

Extra informatie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Tijdvak

Tijdvak:

Tijdvak 8: tijd van Burgers en Stoommachines

Kenmerkende aspecten:

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.

Je kan uitleggen hoe Aletta Jacobs toegang kreeg tot de universiteit.

Leerdoelen

Je kan de brieven van Aletta Jacobs in hun historische context plaatsen.

Voorkennis:

Deze les vereist kennis van de positie van vrouwen in Nederland en de opkomst van het feminisme in de 19e eeuw.

Deze les is gebaseerd op de eerste stap in een lessenserie over Aletta Jacobs voor bovenbouw havo/vwo. Deze lessenserie is terug te vinden in de bijlage en in de Bronnenbox van het Nationaal Archief.

Aletta Jacobs wordt in 1854 geboren in Sappemeer in de provincie Groningen. In 1870 studeert ze als eerste vrouw aan de HBS. Maar Aletta wil arts worden en daarvoor moet ze naar de universiteit. Daarom schrijft ze een brief aan de Minister van Binnenlandse Zaken. Een week later komt er een brief terug.

Beide brieven liggen nu in het Nationaal Archief. In deze les gaan we ze bestuderen.

Aletta Jacobs

HBS: hogere burgerschool.

De hogere burgerschool is een vorm van middelbaar onderwijs die in 1863 door Thorbecke is ingevoerd. De HBS is vergelijkbaar met de havo en bereidt leerlingen niet voor op de universiteit.

Doel van de slide:

Introductie van Aletta Jacobs.

Afbeelding:

Aletta Jacobs als arts (na 1879). Collectie der Rijksuniversiteit Groningen.

Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche Zaken, Te S´Hage,

Geeft met verschuldigden eerbied te kennen, Aletta Henriette Jacobs oud 17 jaren dochter van A. Jacobs Genees-Heel- en Froedmeester te Sappemeer, dat zij op den 26 Juli 1870 het examen als leerling apotheker te Amsterdam met goed gevolg heeft afgelegd. Dat zij zoo mogelijk gaarne zich verder wilde toeleggen op de studiën der natuurkundige wetenschappen en die der medicijnen. Dat echter de vereischten voor het toelatings-examen aan eene academie alsmede het litterarische gedeelte der studie hare pogingen daartoe in den weg staan.

Weshalve ondergeteekende beleefd de vrijheid neemt zich tot Uwe Excellentie te wenden met het verzoek, dat het Uwe Excellentie goedgunstig moge behagen, haar dispensatie te willen verleenen van het bedoeld toelatings-examen en het litterarische gedeelte harer studie en des vereischt vergunning te geven, de academische lessen te Groningen te mogen waarnemen.

T ‘welk doende, A. H. Jacobs

Sappemeer, den 22 Maart 1871

Exh. 24 Maart 1871 nr. 28

Eerste brief

Transcriptie

Wie heeft de brief geschreven?

Aan wie is de brief gericht?

Wat is het doel van de brief?

Omschrijf wat je nog meer te weten komt over de schrijver van de brief.

Woordenlijst

Froedmeester: verloskundige

Litterarische gedeelte: Grieks, Latijn en logica. Deze vakken worden alleen op het gymnasium gegeven.

T'welk doende: traditionele afsluiting van een verzoek.

Exh.: Exhibitum, een stempel die de datum van ontvangst aangeeft.

De Minister van Binnenlandse Zaken is Johan Rudolf Thorbecke.

Doel van de slide:

Bestudeer de eerste brief en beantwoord de vragen.

De vragen kunnen voor het gemak eerst overgenomen worden in een schrift of op een antwoordblad.

Afbeelding:

Brief van Aletta Jacobs aan Thorbecke (22 maart 1871). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Aan zijne Excellentie de Minister van Binnenlandse Zaken, te 's-Gravenhage,

Met alle noodzakelijke eerbied wil Aletta Henriette Jacobs, 17 jaar oud, dochter van A. Jacobs huisarts en verloskundige te Sappemeer, laten weten dat zij op 26 Juli 1870 is geslaagd voor het examen als leerling-apotheker in Amsterdam. Zij wil zo mogelijk graag verder gaan met de studie van natuurkunde en geneeskunde. Het universitaire toelatingsexamen en de toelatingseisen voor Latijn, Grieks en logica staan haar pogingen daartoe echter in de weg.

Daarom neemt ondergetekende beleefd de vrijheid om zich tot u te wenden met het verzoek, mocht u dat goed vinden, om haar vrijstelling te geven van het betreffende examen en de toelatingseisen en om haar de vereiste toestemming te geven om in Groningen aan de universiteit te studeren.

Met uw goedvinden, A. H. Jacobs

Sappemeer, 22 Maart 1871

Ontvangen 24 Maart 1871 nr. 28

Eerste brief

Hertaling

Wie heeft de brief geschreven?

Aan wie is de brief gericht?

Wat is het doel van de brief?

Omschrijf wat je nog meer te weten komt over de schrijver van de brief.

Woordenlijst

Grieks, Latijn en logica: deze vakken worden alleen op het gymnasium gegeven.

De Minister van Binnenlandse Zaken is Johan Rudolf Thorbecke.

Doel van de slide:

Bestudeer de eerste brief en beantwoord de vragen.

De vragen kunnen voor het gemak eerst overgenomen worden in een schrift of op een antwoordblad.

Afbeelding:

Brief van Aletta Jacobs aan Thorbecke (22 maart 1871). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Gearresteerd den 27 Maart 1871, No 734

Vervolg op Exh. 24 Maart 1871, No 28/5 afdeeling

Aan den Heer A. Jakobs, genees-, heel en vroedmeester te Sappemeer.

Van uwe dochter ontving ik het verzoek om dispensatie van het zoogenaamde Admissie examen & van het litterarische gedeelte harer studies; voorts zoo noodig om vergunning de akademische lessen te Groningen te mogen bijwonen.

Het volgen dier lessen door eene vrouw zou naar het schijnt de eerste proef van dien aard

hier te lande wezen. Indien gij, ook bij nadere overweging, er geen bezwaar in ziet uwe dochter aan het Akademische onderwijs te doen laten deelnemen, zal de proef bij mij geene bedenking ontmoeten.

Dispensatie van het admissie examen & van het verder verzochte komt eerst te pas wanneer het propaedeutische examen wordt afgelegd. Tegen dien tijd zou uwe dochter zich nader kunnen aanmelden.

De Minister

Tweede brief

Transcriptie

Wie heeft de brief geschreven?

Aan wie is de brief gericht? Verklaar dit.

Wat is het antwoord dat in deze brief wordt gegeven?

Beschrijf wat je uit deze brief leert over vrouwen en universitaire studies in Nederland in 1871. Citeer een zin uit de bron die jouw conclusie onderbouwt.

Woordenlijst

Propaedeutische examen: examen waarmee het eerste jaar van een universitaire studie wordt afgesloten.

Doel van de slide:

Bestudeer de tweede brief en beantwoord de vragen.

De vragen kunnen voor het gemak eerst overgenomen worden in een schrift of op een antwoordblad.

Afbeelding:

Brief met het antwoord van Thorbecke (27 maart 1871). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Verzonden 27 Maart 1871, No 734

Vervolg op de brief van 24 Maart 1871, No 28/5 afdeling

Aan de heer A. Jakobs, huisarts en verloskundige te Sappemeer.

Van uw dochter ontving ik het verzoek om vrijstelling van het zogenoemde toelatingsexamen en de toelatingseisen voor Latijn, Grieks en logica en toestemming om aan de universiteit van Groningen te studeren.

Het zou kennelijk de eerste keer zijn dat een vrouw in dit land de proef ondergaat om te gaan studeren. Indien u ook bij nader inzien er geen bezwaar tegen heeft als uw dochter gaat studeren, dan zijn er van mijn kant geen bedenkingen tegen deze proef.

Vrijstelling van het toelatingsexamen en van de overige toelatingseisen zijn pas aan de orde wanneer eerst de propedeuse is gehaald. Tegen die tijd kan uw dochter zich hiervoor opnieuw melden.

De Minister

Tweede brief

Hertaling

Wie heeft de brief geschreven?

Aan wie is de brief gericht? Verklaar dit.

Wat is het antwoord dat in deze brief wordt gegeven?

Beschrijf wat je uit deze brief leert over vrouwen en universitaire studies in Nederland in 1871. Citeer een zin uit de bron die jouw conclusie onderbouwt.

Woordenlijst

Propedeuse: examen waarmee het eerste jaar van een universitaire studie wordt afgesloten.

Doel van de slide:

Bestudeer de tweede brief en beantwoord de vragen.

De vragen kunnen voor het gemak eerst overgenomen worden in een schrift of op een antwoordblad.

Afbeelding:

Brief met het antwoord van Thorbecke (27 maart 1871). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Heeft Aletta Jacobs het doel van haar brief bereikt? Leg je antwoord uit.

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Wat weet je nu?

Doel van de slide:

Toon je nieuwe kennis door de vraag te beantwoorden.

Onderbouw deze stelling met drie argumenten:

Aletta Jacobs' brieven zijn representatief voor hun tijd.

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Wat weet je nu?

Doel van de slide:

Toon je nieuwe kennis door de vraag te beantwoorden.