les 19

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

les 19   Feniks H 5.4  De Opstand

De 80 jarige oorlog

1568 - 1648  (1609-21 het 12 jarige bestand)

conflict tussen onze Spaanse koning en een deel van de Nederlanders. 

Bestuur onder spanning; centralisatie <----> particularisme !

Karel V (Habsburgse rijk) wilde de Nederlanden centraliseren en uniformeren: de hoofdstad moest Brussel worden.

 - De Geheime Raad (nieuwe wetten en regels maken)

- De Raad van financien (nieuwe belasingregels maken)

- Raad van State (politieke adviseurs)

- Staten Generaal (afgevaardigden Gewestelijke Staten overleggen      over de belastingen).

Zie bron 18 blz. 96

Verzet in de Nederlanden tegen centralisatie Karel V en later zijn zoon Philips II

 Religieus verzet; 

* Habsburgers streng katholiek, deel van N-Nederland protestants, 1550 (bloed)plakkaat de doodstraf voor Prot. 

* Philips II is in Spanje en stelt in 1559 landvoogdes Margaretha aan en stadhouders handhaven de orde. Onvrede blijft en in 1566 bieden edelen het Smeekschrift aan, de aanpak van protestanten matigen. Protesten mogen hun geloof belijden.

* Prot. predikanten prediken buiten, de Hagenpreken, een aantal riepen op tot actief verzet tegen de Katk. kerk, 1566 de Beeldenstorm.

Bloedplakkaat

Landvoogdes Margaretha van Parma

Hagenpreek

Politiek en economisch verzet

* Europa zat in een economische crisis en de oogsten mislukten. Toch bleven de belastingen onder Karel V en zijn zoon Philips II hoog.

* Vele edelen raakten een deel van macht (privileges) kwijt door de centralisatie politiek van de koning en waren hier op tegen.

Zo ook Willem van Oranje stadhouder van Holland Zeeland en Utrecht. 

Hij was opgeleid aan het hof (Kath.) maar was tegen centralisatie en tegen de Bloedplakkaten. Na de beeldenstorm wilde hij geloofsvrijheid.

Willem van Oranje

Philips wil niet luisteren en stuurt hertog van Alva.

Harde maatregelen

* Raad van beroerten (Bloedraad), berechten van beeldenstormers en andere opstandingen, doodvonnissen verbanning beslaglegging

* extra belasting, de Tiende Penning, afgekocht

* Willem (inmiddels prot.) vlucht naar Dillenburg, start de gewapende opstand

Hertog van Alva

De Opstand, 80 jarige oorlog

* 1568 slag bij Heiligerlee, Egmond en Horne worden onthoofd, oorlog verloopt slecht, 1572 Watergeuzen veroveren Den Briel klein succes met groot gevolg, de opstand krijgt steeds meer steun

* Alva reageerde met terreur, plunderen en moorden o.a. Naarden en Haarlem, andere steden houden stand o.a. Alkmaar en Leiden,

de Spaanse furie richt zich op Antwerpen,

* als reactie hierop de Pacificatie van Gent 1576, godsdienst vrede

* Zuidelijke gewesten (Kath.) verzoening met Philips, Unie van Atrecht 1579

* 7 gewesten in N-ned, Unie van Utrecht, 1581 Plakkaat van Verlatinghe 

1588 Republiek der 7 verenigde Nederlanden

* Willem is in 1584 vermoord

* zoon Maurits wordt Stadhouder

* De oorlog tegen Spanje gaat door

* de gouden eeuw kan beginnen

Lees paragraaf 5.4

maak opdrachten 1, 2, 4, 5, 6.

en nakijken.