A5: voegwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Grammatica

voegwoord

Waarom heet het voegwoord, voegwoord?

Enkelvoudige zin

• Zin met één persoonsvorm
  
• Het wordt mooi weer vandaag.

Samengestelde zin

• Zin met twee of meer persoonsvormen
• Het wordt mooi weer vandaag, dus wij gaan lekker naar het strand.

'Het liefst zou ik naar mijn neefje en nichtje in het noorden van het land zijn gegaan.'

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

'De vrijdag is echt te lang, want dan heb ik acht uur.'

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Samengestelde zin

• Bestaat uit twee of meer zinnen:
  
• nevengeschikte zinnen (bakstenen naast elkaar) De zinnen of zinsdelen kunnen los van elkaar bestaan. Je zou tussen alle zinnen een punt kunnen zetten.
• ondergeschikte zinnen (bakstenen onder elkaar) De zinnen kunnen niet los van elkaar bestaan.

'Toen ik thuis kwam, was de deur op slot.'

1. nevenschikkende zin
2. onderschikkende zin

'Ik dacht er het mijne van, maar ik zei verder niets, want ik wilde de sfeer niet bederven.'

1. nevenschikkende zin
2. onderschikkende zin

nevenschikkend voegwoord

aaneenschakeling: en, noch, zowel …als…

tegenstelling: maar, doch, hetzij...hetzij

gevolg: dus

reden: want

onderschikkend voegwoord

tijd: terwijl, nadat, toen, voordat etc.

reden: omdat, aangezien, daar

toegeving: hoewel, ook al, ofschoon

oorzaak: doordat

gevolg: zodat

voorwaarde: als, indien, wanneer, mits, tenzij

onderschikkend voegwoord

doel: opdat, om te, met de bedoeling dat

neutraal: dat

afhankelijke vraag: of

Opdracht 4 (blz. 90)

Noteer de voegwoorden en geef aan of het om een nevenschikkend of onderschikkend voegwoord gaat.

4a

Het kan vriezen, of het kan dooien.

4a

Het kan vriezen, of het kan dooien.

Het kan vriezen, of het kan dooien. Of is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4b 

Toen ik klein was, hield ik van boterhammen met hagelslag en jam. 

Toen ik klein was, hield ik van boterhammen met hagelslag en jam. Toen is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4b 

Toen ik klein was, hield ik van boterhammen met hagelslag en jam. 

Toen ik klein was, hield ik van boterhammen met hagelslag en jam. En is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4c

Of hij nu zo gelukkig is, weet ik niet.

4c

Of hij nu zo gelukkig is, weet ik niet.

Of hij nu zo gelukkig is, weet ik niet. Of is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4d

Als ik groot ben, word ik violist.

4d

Als ik groot ben, word ik violist.

Als

Als ik groot ben, word ik violist. 'Als' is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4e

Denk even goed na, voordat je daarop ingaat.

4e

Denk even goed na, voordat je daarop ingaat.

voordat

Denk even na, voordat je daarop ingaat. 'Voordat' is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

4f

Ik eet geen satésaus, want ik heb een pinda-allergie.

4f

Ik eet geen satésaus, want ik heb een pinda-allergie.

want

Ik eet geen satésaus, want ik heb een pinda-allergie. 'Want' is een ...

1. nevenschikkend voegwoord
2. onderschikkend voegwoord

Maak zelf 4d, 4e en 4f (blz. 90)

Kijk daarna opdracht 1 t/m 4 na met het nakijkblad op Google Classroom.

5a

Ik hoor dat helemaal niet. 

Welke woordsoort is 'dat'?

Waar verwijst 'dat' naar? 

5a. Ik hoor dat helemaal niet. 'Dat' is...

1. voegwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord

5a

Ik hoor dat helemaal niet. 

Het is onduidelijk waar 'dat' naar verwijst.

5b. Ik denk elke dag aan het land dat ik heb achtergelaten. 'Dat' is...

1. voegwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord

5b. Ik denk elke dag aan het land dat ik heb achtergelaten. 'Dat' verwijst naar...

1. ik
2. elke dag
3. het land
4. achtergelaten

5c. Ik weet dat ik niets weet. 'Dat' is...

1. voegwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord

5c

Ik weet dat ik niets weet. 

'Dat' verwijst nergens naar.

7

Het woord 'toen' kan twee verschillende woordsoorten zijn. Leg uit aan de hand van deze zinnen:

a) Toen zij haar kamer had opgeruimd, ging ze met vriendinnen de stad in.

b) Toen ging zij met vriendinnen de stad in. 

7

Het woord ‘toen’ kan als onderschikkend voegwoord gebruikt worden, zoals in zin a, of als bijwoord, zoals in zin b.

11

Het woord 'of' kan zowel een nevenschikkend als een onderschikkend voegwoord zijn. Maak twee voorbeeldzinnen waaruit dat blijkt.