3.3 Stambomen en fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Leerdoelen

Aan het eind van de les kun je 

• met behulp van een stamboom uitleggen hoe organismen verwant aan elkaar zijn
• uitleggen op welke manier DNA-onderzoek helpt bij het ordenen van organismen
• uitleggen wat fossielen zijn en hoe ze ontstaan.

Het nut van wetenschappelijke namen

Een gestandaardiseerde naam die wereldwijd wordt gebruikt om een soort eenduidig te identificeren.

Alle organismen hebben, naast hun ‘ gewone naam’ ook een wetenschappelijke naam. Deze bestaat uit de geslachtsnaam (met een Hoofdletter!) en de soortnaam (kleine letter). 

De wetenschappelijke naam van de wolf is

Canis  lupus

Geslachtsnaam                 soortaanduiding 

In het systeem van Linnaeus begin je met een grote groep die onderverdeeld wordt in steeds kleinere groepen. Al deze groepen hebben ook een wetenschappelijke naam

Van ordening naar stamboom

Stamboom 

• je de verwantschap tussen soorten goed zien. 
• Hoe dichter twee soorten bij elkaar in een stamboom staan, hoe meer verwant zij zijn. 
• Ook maakt een stamboom duidelijk welke soorten een gezamenlijke voorouder hebben. Je vindt deze op het punt in de stamboom waar de takken van beide soorten van elkaar afsplitsen 

Mens: Animalia Chordata Mammalia Primates Hominidae Homo sapiens

  

Gorilla: Animalia Chordata Mammalia Primates Hominidae Gorilla gorilla

Siamang: Animalia Chordata Mammalia Primates Hylobatidae Symphalangus syndactylus

Geslachtsnaam soortnaam ( Achternaam voornaam)

Van ordening naar stamboom

Verwant: Dat betekent dat ze een gemeenschappelijke voorouder hebben

Deze soorten met een gemeenschappelijke voorouder noem je familie.

Ordenen met DNA

Biologen kijken bij ordenen naar:

• uiterlijke kenmerken van organismen. 
• Ze onderzoeken ook het DNA. 

Onderzoek naar fossielen

Fossielen zijn versteende resten of afdrukken van (delen van) organismen. Al het oorspronkelijke materiaal waaruit het organisme bestond, is in de loop van de tijd veranderd in steen

Vorming fosielen

1. De dinosauriër sterft en ligt op de grond.
   
2. Door beweging van de aarde en de wind wordt de dinosauriër bedekt met gesteente en zand.
   
3. De dinosauriër zakt verder weg. De grond rond de dinosauriër verhardt tot steen waarna de overblijfselen van de dinosauriër verstenen.
4. Door aardverschuivingen, erosie of opgravingen komt het fossiel bloot te liggen.

Herhalen Leerdoelen

• met behulp van een stamboom uitleggen hoe organismen verwant aan elkaar zijn
• uitleggen op welke manier DNA-onderzoek helpt bij het ordenen van organismen
• uitleggen wat fossielen zijn en hoe ze ontstaan.

Hoe ontstaan fossielen?

1. Door as van vulkanen
2. Door uitdroging van de lucht
3. Door evolutie van soorten
4. Door verstening van organismen

Wat zijn fossielen?

1. Hedendaagse dieren
2. Chemische verbindingen
3. Versteende planten uit de ruimte
4. Overblijfselen van oude organismen

Wat is een gemeenschappelijke voorouder?

1. Een organisme dat is uitgestorven
2. Een ouder waar meerdere soorten van afstammen
3. Een soort die zich niet voortplant
4. Een individu van dezelfde soort

Hoe helpt DNA-onderzoek bij organismen ordenen?

1. Geeft inzicht in evolutie
2. Maakt organismen sneller
3. Verandert de kleur van organismen
4. Bepaalt verwantschap tussen soorten

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Zelf aan de slag

Lezen bla 168 t/m 171

Maken opdracht 2 t/m 7