H5.1 Nieuwe steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

De stad in de Middeleeuwen

Nieuwe steden

Geschiedenis - Basis 1

Pak je spullen + zitten op de eigen plek

Hoe ziet een les eruit? 

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Op de bron

Blz. X

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen?

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Vroege Middeleeuwen

Tijd van Monniken en Ridders (500-1000)

• Einde van het Romeinse Rijk.
• Het is onveilig in Europa, mensen zoeken bescherming bij kastelen. 
• Karel de Grote is de koning van het Frankische Rijk en leent zijn rijk uit aan leenmannen. 
• Komst van een nieuw geloof: de Islam.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Late Middeleeuwen

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger' in Europa
• Daardoor komt er meer handel
• Er ontstaan steden
• Geld komt weer terug

Zoek de begrippen burgers, handel en stadsrechten in je boek (blz. 112) en schrijf ze in je schrift.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Op de bron

Blz. X

      Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...ken je de begrippen. (R)

...kan je uitleggen waardoor rond het jaar 1000 nieuwe steden ontstonden. (T1)

...kan je uitleggen wie de baas was in de stad. (T1)

...je kan uitleggen wat een gilde is. (T1)

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.   

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...je kent de begrippen burgemeester, schepenen, schout, stadsrechten, gemeenteraad en wethouder. (R)

...je kan uitleggen waardoor er rond 1000 nieuwe steden ontstonden. (T1)

...je kan uitleggen wie de baas was in de Middeleeuwse stad. (T1)

Noem drie verschillen.

Toenemende handel

landbouw

Alles dat te maken heeft met het verbouwen van gewassen (zoals graan, appels, bonen, etc. wat we akkerbouw noemen) en het houden van dieren (wat we veeteelt noemen).

oogst

Als planten rijp zijn om te plukken kan je ze oogsten. Je zorgt dan dat je ze opslaat om later te kunnen eten of om te verwerken tot ander voedsel.

werktuigen

Handige hulpmiddelen die je kan gebruiken om iets te maken. Zoals een hamer of een beitel of een ploeg. 

Toenemende handel

Rond 1000 gaat het beter met de landbouw. Boeren hadden geleerd: 

1. Het land te bemesten.
2. Betere werktuigen te gebruiken.

Het gevolg hiervan was dat de oogsten groter werden. 

landbouw

Alles dat te maken heeft met het verbouwen van gewassen (zoals graan, appels, bonen, etc. wat we akkerbouw noemen) en het houden van dieren (wat we veeteelt noemen).

oogst

Als planten rijp zijn om te plukken kan je ze oogsten. Je zorgt dan dat je ze opslaat om later te kunnen eten of om te verwerken tot ander voedsel.

werktuigen

Handige hulpmiddelen die je kan gebruiken om iets te maken. Zoals een hamer of een beitel of een ploeg. 

Toenemende handel

oogst

Als planten rijp zijn om te plukken kan je ze oogsten. Je zorgt dan dat je ze opslaat om later te kunnen eten of om te verwerken tot ander voedsel.

markt

Plek in de stad waar ik producten kan kopen en verkopen.

handel

Het kopen en verkopen van producten.

Toenemende handel

Als de oogsten groter worden, hoef je niet alles voor jezelf te houden. Je kan dan een deel verkopen op de markt. Met het geld dat je daarmee verdiende kon je spullen kopen die je zelf niet kon maken. 

Het gevolg was dat de handel toeneemt. 

oogst

Als planten rijp zijn om te plukken kan je ze oogsten. Je zorgt dan dat je ze opslaat om later te kunnen eten of om te verwerken tot ander voedsel.

markt

Plek in de stad waar ik producten kan kopen en verkopen.

handel

Het kopen en verkopen van producten.

Toenemende handel

1. oogsten worden groter > deel verkopen op de markt > met het geld kan je weer spullen kopen = toenemende handel.

2. het wordt veiliger in Europa > handelaren kunnen verder reizen = meer luxeproducten uit Engeland en China.

gevolg

Dingen die gebeuren door iets anders.

Toenemende handel

Ook was het veiliger geworden in Europa. Het gevolg daarvan was dat handelaren makkelijker en verder konden reizen.

Je kon dan stoffen uit Engeland kopen, wijn uit Frankrijk en zijde uit China. En nog heel veel meer.

gevolg

Dingen die gebeuren door iets anders.

Zet in de goede volgorde.

Je ziet zinnen over het groeien van de handel. Wat gebeurt na elkaar?

Weinig handel

Handel groeit

Boeren gaan betere werktuigen gebruiken.

Kooplieden verdienen geld door producten te verkopen.

Boeren verkopen producten op de markt.

Boeren houden producten over.

Boeren hebben geld om producten te kopen

De oogsten worden groter.

Boeren bemesten het land.

Een goede plek

producten

Ander woord voor spullen.

eisen

Dingen die je wilt.

burgers

De mensen die in een stad wonen.

Een goede plek

Tussen de reizen door hadden handelaren een plek nodig om te wonen en hun producten op te slaan. Ze hadden een aantal eisen:

• Het moest bij een kruispunt van wegen en rivieren zijn (dan kwamen er veel mensen voorbij).
• Het moest er veilig zijn (dus in de buurt van een kasteel of klooster).

Op deze plekken ontstonden dan nieuwe steden. De mensen in de stad noemen we burgers. 

producten

Ander woord voor spullen.

eisen

Dingen die je wilt.

burgers

De mensen die in een stad wonen.

Stadsrechten

Kregen ze van de edelman die het land beheerde. Had je stadsrechten, dan kon je:

• Dit zijn afspraken tussen de heer en de stad. 
• Het recht om zelf de stad te besturen.
• Het recht om een muur om de stad te bouwen.
• De plicht om belasting te betalen aan de heer.
• De plicht om de heer bij een oorlog te helpen.

recht

Dingen die je mag.

plicht

Dingen die je moet.

stadsrechten

Het recht van een stad op een eigen bestuur.

Een goede plek

Waar die stad lag was de edelman de baas. Hij had dat stuk land te leen gekregen van de koning! Iedereen moest hem dus gehoorzamen, maar de burgers van de stad wilden zelf de baas zijn. Daarom vroegen ze om stadsrechten. 

• Dit zijn afspraken tussen de heer en de stad. 
• Het recht om zelf de stad te besturen.
• Het recht om een muur om de stad te bouwen.
• De plicht om belasting te betalen aan de heer.
• De plicht om de heer bij een oorlog te helpen.

recht

Dingen die je mag.

plicht

Dingen die je moet.

stadsrechten

Het recht van een stad op een eigen bestuur.

De schout, schepenen en burgemeester

De baas van de stad was de burgemeester. Hij maakte samen met de raad de regels in een stad. 

Het hoofd van de politie in een stad was de schout. Hij was het hoofd van de rakkers én van de schepenen. De schepenen waren een soort rechters. Zij bepaalden welke straf een misdadiger kreeg.

raad

Groep mensen die advies geeft aan iemand.

burgemeester

Voorzitter van de adviesraad en het hoofd van een stad.

schout

Hij liet misdadigers (criminelen) opsporen en klaagde ze aan bij de schepenen.

schepenen

Zij bepaalden de straf voor een misdaad.

De schout, schepenen en burgemeester

De baas van de stad was de burgemeester. Hij maakte samen met de raad de regels in een stad. 

Het hoofd van de politie in een stad was de schout. Hij was het hoofd van de rakkers én van de schepenen. De schepenen waren een soort rechters. Zij bepaalden welke straf een misdadiger kreeg.

raad

Groep mensen die advies geeft aan iemand.

burgemeester

Voorzitter van de adviesraad en het hoofd van een stad.

schout

Hij liet misdadigers (criminelen) opsporen en klaagde ze aan bij de schepenen.

schepenen

Zij bepaalden de straf voor een misdaad.

Wat betekend het woord:
oogst

1. Dat je ogen hebt.
2. Dat je planten die rijp zijn plukt.
3. Dat je sneller moe bent.
4. Dat je sneller wakker bent.

Door welke twee dingen worden de oogsten groter?

1. Boeren gebruiken de mest en betere werktuigen.
2. Boeren gebruiken de mest en handelen.
3. Boeren handelen en zijn slimmer.
4. Boeren gebruiken betere werktuigen en zijn slimmer.

Waar verkoopt de boer de oogst die hij overhoudt?

1. Hij bewaard die voor het volgende jaar.
2. Hij verkoopt die aan de heer.
3. Hij verkoopt die op de markt.
4. Hij verkoopt die aan zijn zoon.

Wat betekend het woord:
handel

1. Dat je spullen verkoopt.
2. Dat je spullen koopt.
3. Dat je spullen nodig hebt.
4. Dat je spullen koopt en verkoopt.

Wat zijn oorzaken van de toenemende handel?

1. Het werd veiliger om te reizen.
2. Het ging beter met de landbouw.
3. Er ontstonden steden.
4. Kooplieden maakten meer winst.

Wat zijn gevolgen van de toenemende handel?

1. Het werd veiliger om te reizen.
2. Het ging beter met de landbouw.
3. Er ontstonden steden.
4. Kooplieden maakten meer winst.

Wat betekend het begrip:
burgemeester

1. Hij is de baas van de stad.
2. Hij is de baas van de boeren.
3. Hij is de baas over een stuk land.
4. Hij is de baas van een land.

Wat betekend het begrip:
schepenen

1. Zij zijn de politie in de stad.
2. Zij bepalen de handel.
3. Zij bepalen de oogst.
4. Zij bepalen welke straf je krijgt.

Wat betekend het begrip:
schout

1. Hij is het hoofd van de burgers in de stad.
2. Hij is het hoofd van de politie in de stad.
3. Hij is het hoofd van het land.
4. Hij is het hoofd van een gebied.

Wat betekend het begrip:
stadsrechten

1. Het recht van een stad op een stuk land.
2. Het recht van een stad om een markt te houden.
3. Het recht van een stad op eigen bestuur.
4. Het recht van een stad om te poepen.

Zet in de goede volgorde.

Je ziet zinnen over het groeien van de handel. Wat gebeurt na elkaar?

Weinig handel

Handel groeit

Boeren gaan betere werktuigen gebruiken.

Kooplieden verdienen geld door producten te verkopen.

Boeren verkopen producten op de markt.

Boeren houden producten over.

Boeren hebben geld om producten te kopen

De oogsten worden groter.

Boeren bemesten het land.

Zet in de goede volgorde.

De zinnen gaan over het ontstaan van steden. Zet ze in de goede volgorde.

De graaf geeft de stad stadsrechten.

De graaf is de baas over de bewoners van de stad.

De burgers willen eigen baas zijn in de stad.

De stad wordt rijk.

In het gebied van de graaf ontstaat een stad.

Begrippen uit deze les

• Burgemeester
• Schepenen
• Schout
• Stadsrechten

• plicht
• recht
• handel
• oogst
• landbouw

Wat betekend het begrip:
burgemeester

1. Hij is de baas van de stad.
2. Hij is de baas van de boeren.
3. Hij is de baas over een stuk land.
4. Hij is de baas van een land.

Wat betekend het begrip:
schepenen

1. Zij zijn de politie in de stad.
2. Zij bepalen de handel.
3. Zij bepalen de oogst.
4. Zij bepalen welke straf je krijgt.

Wat betekend het begrip:
schout

1. Hij is het hoofd van de burgers in de stad.
2. Hij is het hoofd van de politie in de stad.
3. Hij is het hoofd van het land.
4. Hij is het hoofd van een gebied.

Wat betekend het begrip:
stadsrechten

1. Het recht van een stad op een stuk land.
2. Het recht van een stad om een markt te houden.
3. Het recht van een stad op eigen bestuur.
4. Het recht van een stad om te poepen.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.