Les 6 - waarom woordenschat belangrijk is

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 6 - waarom woordenschat belangrijk is

p. 81

pg.81

In duo

Werk per twee: 

- Eén leerling leest het raadsel voor op pg.81

- De andere leerling beantwoordt de vragen zo snel mogelijk, zonder er bij na te denken. 

• Waarom antwoord je dat een koe melk drinkt? 

Beantwoord de vragen zonder lang na te denken.

• Er staan drie witte koelkasten, wat is de kleur van de eerste koelkast?
• En de tweede?
• En de derde?
• En wat drink een koe?

pg.81

Ons mentale lexicon maakt deel uit van onze kennis van het taalsysteem. Deze kennis gebruiken we grotendeels onbewust. Pas als we ons verspreken of niet op een woord kunnen komen, worden we ons ervan bewust hoe geautomatiseerd het proces van spreken en woorden oproepen verloopt. 

Bij het produceren en verwerken van taal spelen verbindingen tussen verschillende woorden een belangrijke rol (mentale lexicon). Woorden zijn met elkaar verbonden in het mentale lexicon wanneer ze verwant zijn in vorm, betekenis en/of gebruik. Door deze verbindingen worden verwante woorden mee geactiveerd wanneer je met een woord geconfronteerd wordt. 

Associaties 

Jullie krijgen 5 post-its. De bedoeling is om per post-it de eerste drie woorden die in je opkomen bij de volgende woorden te schrijven. Doe dit zo snel mogelijk:

1. vogel
2. rood
3. mooi
4. baby
5. geloof 

Associaties 

Hang de post-its bij de woorden op bord. Bespreek:

• Zijn er opvallende verschillen en gelijkenissen?
• Kan je die verklaren door leeftijd, geslacht of culturele achtergrond? 

Associaties opzoeken

Zoek een woord op op www.synoniemen.net en kies voor grafische weergave

synoniemen.net

Vul aan! 

Nieuwe woorden - nieuwe associaties

Symmetrische associatie

melk --- koe

Asymmetrische associatie

appel -- rood

Vul aan! 

Psycholinguïstiek

Studie hoe mensen taal leren, begrijpen en produceren vanuit een psychologisch en neurologisch perspectief.

pg.82

pg.82

pg.82

Nieuwe woorden

Er ontstaan voortdurend nieuwe woorden (neologismen). Wat betekenen deze woorden? Hoe kan je hun betekenis achterhalen? 

1. Overal in de natuur worden pannenkoekenhuizen gezet
2. De tussen-n in de Nederlandse spelling komt steeds vaker voor.

1. Wanneer je bijna klaar bent met een boek uit te lezen.
2. Het verdrietige gevoel dat je krijgt wanneer je een boek uit hebt gelezen.

1. Iemand eerst negeren en nadien aan zichzelf laten twijfelen.
2. een Halloweenoptocht organiseren.

1. Iemand die mensen ontmoedigt om bepaalde producten te kopen.
2. de influencer met de meeste volgers.

1. Wanneer je naar een bepaald product op zoek bent in de supermarkt.
2. een rondleiding in de supermakt over betaalbare boodschappen.

1. Wanneer je veel berichtjes stuurt met iemand die niet je partner is.
2. Wanneer je datingapps gebruikt om vreemd te gaan.

1. een stapel ongelezen boeken waarvoor iemand beschaamd is.
2. Op herhaalde momenten beschaamd zijn over hetzelfde.

1. een gelddonatie voor kunstenaars.
2. een kort bezoekje aan een museum of theater.

Hoe kan je de betekenis van nieuwe woorden achterhalen?

pg.82

pg.83

Eerste hulp bij nieuwe woorden

STAP 1:

Is het woord belangrijk? Heb ik het nodig om de zin/tekst te begrijpen?

STAP 2 :

Lijkt het woord op een gelijkaardig woord uit het Nederlands of een andere taal?

STAP 3:

Vind ik informatie over het woord in de tekst?

STAP 4:

Ken ik een deel van het woord?

STAP 5:

Kan ik hulp vragen aan iemand of kan ik het woord opzoeken?

analogie

Stap 2: lijkt het woord op een gelijkaardig woord in het Nederlands?

= Je herkent in het woord een ander woord dat je wel kent. Dit kan je met andere Nederlandse woorden doen, maar je kan ook andere talen gebruiken.

importeren = goederen komen binnen, exporteren = ... ?

leenwoorden

Stap 2: lijkt het woord op een woord in een andere taal?

Je herkent in het woord een woord dat je wel kent uit een andere taal.  

Wat betekent het woord 'amoureus' en op welk woord uit een andere taal lijkt dit?

context

Stap 4: Vind ik informatie over het woord in de tekst?

achterhaal de betekenis op basis van de context: lees de zinnen ervoor en erna, bekijk afbeeldingen... Misschien kan je de betekenis afleiden uit andere informatie die je krijgt.

“Sophie Wooward is een sociologe: voor haar job onderzoekt ze onze samenleving en alles wat daar mee te maken heeft.”

Wat is een socioloog?

woordopbouw

Stap 5: Ken ik een deel van het woord?

Je kan het woord opdelen in delen die je misschien wel kent. Dit kan vaak met samenstellingen of afleidingen en woorden die een voorvoegsel hebben. Als je een deel van het woord kent, is het mogelijk om de betekenis af te leiden. 

Wat betekent anti-transparant?

hulpbronnen

Stap 6: Kan ik hulp vragen aan iemand of kan ik het woord opzoeken?

Vraag het aan een medeleerling of leerkracht

Zoek het woord op in een online woordenboek:

• www.encyclo.nl
  
• www.vandale.be
  
• www.woorden.org 
• www.mijnwoordenboek.nl 

Nieuwe woorden

pg.83

Tip: laat de leerlingen hun bronnen van de mini GIP meenemen. Geef ze wat meer tijd om een lijst te maken van relevante woorden in hun onderzoekje. 

Leesoefening: woorden uit bron halen

Voor deze opdracht gebruik je één van de bronnen van de mini-gip waar je aan werkt tijdens atelier. Je krijgt een taak waarop je een woordenlijst zal aanleggen. 

• Kies 8 nieuwe woorden uit je bron
• Schrijf het woord op
• Noteer het nummer (de stap) van de woordstrategie die je gebruikt hebt. Varieer! Gebruik dus niet telkens dezelfde strategie. 
• Schrijf de betekenis kort op in je eigen woorden.
• Gebruik twee nieuwe woorden in een zelf geschreven zin. 

30 seconden spelregels

Groepjes van 3

• Neem om beurten een kaartje van de stapel. Hierop staan 3 woorden. 
• Omschrijf de 3 woorden aan je team. 
• Een teamgenoot timet intussen 30 seconden.
• Je mag het woord niet gedeeltelijk uitspreken of vertalen.
• Hebben je teamgenoten alle 5 woorden binnen de 30 seconden? Dan krijg je een punt.