Erfelijkheid

• biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Erfelijkheid

Herhaling van klas 3

Onderwerpen

• Genotype/fenotype
• Homozygoot/heterozygoot
• Dominant/recessief
• Kruisingen
• Stambomen 

Genotype en fenotype

Erfelijkheid

Fenotype

Fenotype: Het uiterlijk (zichtbare kenmerken) van een organisme

• Het fenotype komt tot stand door genotype en door invloeden van het milieu (buiten het organisme)
  

Genotype

Genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme

• Deze informatie ligt in de chromosomen in de kern van elke lichaamscel
• Het genotype is het geheel aan genen dat in een celkern aanwezig is
• Het genotype van een organisme ligt vast op het moment van bevruchting
  
• Het genotype wordt aangegeven met letter:

       AA

       Aa

       aa

Gen

Een deel van een chromosoom dat de informatie bevat van één erfelijke eigenschap

• 1 chromosoom bevat vele genen
• in lichaamscelen komen de genen in paren voor, dus 2 genen zijn verantoordelijk voor 1 erfelijke eigenschap
• In geslachtscellen komen de genen enkelvoudig voor, dus 1 gen wordt doorgegeven naar de volgende generatie
  

Wat is het fenotype van deze mensen?

Homozygoot en heterozygoot

Erfelijkheid

Homozygoot

Wanneer de beide genen voor één eigenschap hetzeflde zijn.  

Bijvoorbeeld 2 genen voor blauwe ogen of 2 genen voor bruine ogen

De mogelijkheden:                  AA of aa

Heterozygoot

Wanneer de beide genen voor één eigenschap anders zijn. 

Bijvoorbeeld 1 gen voor blauwe ogen en 1 gen voor bruine ogen

De enige mogelijkheid:                  Aa

Dominant en recessief

Erfelijkheid

Dominant

Wanneer er een dominante eigenschap aanwezig is in het genenpaar komt die altijd tot uiting in het fenotype.

AA

of 

Aa

Recessief

Een recessieve eigenschap kan alleen tot uiting komen in het fenotype wanneer die homozygoot is:

aa

Kruisingen

Erfelijkheid

Te volgen stappen

1. Welke eigenschappen zijn er, welke zijn dominant/recessief
2. Welke genotypen zijn bekend
3. wat wordt er gevraagd? 

Een kruising

Bij fruitvliegen is de eigenschap voor rode ogen dominant over dat van witte ogen. Een homosygote vlieg met rode ogen wordt gekruist met een vlieg met witte ogen. de nakomelingen (kinderen) worden onderlng gekruist zodat een F2 (kleinkinderen) ontstaat.

Werk deze kruising uit

Een kruisingsschema

P:                                  AA             x                    aa

Geslachtscellen:    A                                      a

F1:                                                  Aa

                                     Aa             x                 Aa

Geslachtscellen: A of a                         A of a

F2:

Nog een oefening

Bij cavia's is de eigenschap voor kort haar dominant over dat van lang haar.

Een homozygote kortharige cavia wordt gekruist met eenlangharige cavia. De nakomelingen kruisen zich onderling voort.

Werk deze kruising uit tm de F2

Stamboom

Erfelijkheid

Een stamboom

Wanneer 2 ouders hetzelfde fenotype hebben en ze krijgen een kind met een ander fenotype, dan is de eigenschap van de ouders dominant en zijn ze beide heterozygoot (Aa)

De nakomeling is dan homozygoot recessief (aa) voor deze eigenschap

Stamboom 1

Stamboom 2

Hoe groot is de kans dat kind 3 in de 4e generatie de afwijking heeft?

En dan nu.....

Maken oefenvragen erfelijkheid:

• Op papier met de opgaven in het lokaal
• Op www.eindexamensite.nl bij toetsen de vragen klas 3 erfelijkheid