H3 Regenten en Vorsten §3.4 De stedelijke cultuur van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H3 Regenten en Vorsten

§ 3.4 Stedelijke cultuur van Nederland

"Wie goed wil doen, zal zoveel mogelijk van zijn geld aan de armen moeten schenken"

We zijn aanbeland in de tijd van Regenten en Vorsten  (1600 - 1700)

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

1600

Wat weet jij eigenlijk
van de Gouden Eeuw?

Lesprogramma deze les:

• Lesdoelen van § 3.4 &  begrippen
• Samen lezen
• Uitleg van § 3.4.
• Aan de slag
• Nakijken
• Afsluiting

Lesdoelen van deze les: 

• Je kunt uitleggen hoe welvaart in de Republiek   leidde tot een bloeiende cultuur.
• Je kunt uitleggen dat er een relatieve religieuze   vrijheid was in de Republiek.
• Je kunt uitleggen waarom er veel migranten         kwamen naar de Republiek.

Taaldoelen: 

Lezen, begrijpend lezen, leren samenvatten, historische begrippen en uitbreiding woordenschat.

Begrippen uit deze les:

1. Literatuur

2. Gewetensvrijheid

3. Gereformeerden

4. Gedoogd

5. Immigranten

6. Emigreren

7. Pushfactoren

8. Pullfactoren

Personen in deze paragraaf

1. Rembrandt van Rhijn
2. Gerard Dou ( leerling van Rembrandt)
3. Jacob Cats (Literatuur)
4. Joost van den Vondel (Literatuur)
5. Baruch Spinoza (Filosoof)

Lesprogramma deze les:

• Lesdoelen van § 3.4 &  begrippen
• Samen lezen
• Uitleg van § 3.4.
• Aan de slag
• Nakijken
• Afsluiting

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Samen lezen: Welvaart en cultuur

Schilderkunst

Ook in de schilderkunst is er een Gouden Eeuw.

Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Jan Steen en Frans Hals

zijn de belangrijkste Nederlandse schilders uit die tijd

beleefdenachtwacht.nl

Wie koopt er nou zoiets?

• Elders in Europa vorsten en adel.
• In de Republiek de rijke burgerij  (geen of weinig adel)
• Literatuur, architectuur etc.

Maak opdracht: 1 t/m 3 in je werkboek op blz. 72 .

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Samen lezen: Veel vrijheid

Vrijheid

• De Republiek was redelijk vrij
• Gewetensvrijheid, geen geloofsvrijheid
• Alleen gereformeerden in hoge posities
• gedoogbeleid
• Atheïsme verboden

Schuilkerk: Ons' Lieve Heer op Solder in Amsterdam

Baruch Spinoza (1632 – 1677)

• Baruch Spinoza: God is geen opperwezen, God is in alles/ God bestaat alleen in filosofische zin.
• Wordt in de ban gedaan

• Grondlegger van de Verlichting:   Rationalisme

• Aantal publicaties verboden (ondermijning van de Bijbel)
  
  
  

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Samen lezen: Migranten

Migratie

• Immigratie -  Emigratie
• Push- en Pull factoren
• Verschillende migranten in verschillende   perioden.
• Migratie was erg belangrijk voor de   Republiek.

Man in oosterse kleding

schilder: Rembrandt van Rhijn

onsamsterdam.nl

Rijk...

Regenten (rijke bestuurders), kooplieden en handelaren

Woonden in grote grachtenpanden ('De Gouden Bocht') in Amsterdam of in grote buitenhuizen (aan de Vecht)

Poppenhuis Petronella Oortman

Buitenhuizen

Arm.....

• 60/70% van de inwoners van de Republiek) verdiende net genoeg om te kunnen leven.

• 2/3 Amsterdam geen vast werk en/of inkomen

• Oosten/Noorden van NL  vooral 'kleine' boeren. 

Armenzorg

Ongeveer 15% van de Amsterdamse bevolking leefde van de armenzorg

Armenzorg, via: kerk, gilde, de stad en soms rijken

Rasphuis: soort gevangenis waarin je tucht (=discipline en gehoorzaamheid) werd bijgebracht, door hard te werken

beleefdenachtwacht.nl

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Soorten schilderijen

Portretten

Schuttersstukken

Stilleven

Landschappen

Het alledaagse leven

Portret 

• Simpele achtergrond  
• De personen niet mooier voorstellen dan ze waren.

Stilleven 

Schilderij of tekening van roerloze of levenloze objecten.
Heel gedetailleerd (perfecte schildertechniek)

Landschappen, stadgezichten

Realistisch 

Schuttersstukken

Groepsportretten van de schutterij
Dit waren burgers die hun stad of dorp beschermden (soort politie)
De bekendste is De Nachtwacht

Het dagelijkse leven

Kunst is een afspiegeling van de maatschappij

Kenmerken van de kunst uit de Gouden Eeuw

Ingetogen (simpele achtergrond bij portretten)
Realistisch
Uit het leven gegrepen / burgerlijk
Diepe kleuren
Perfecte schildertechniek

Maak opdracht: 4 t/m 8 in je werkboek op blz. 73 en 74 .