11.4 Je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

11.4 Je lijkt op

- Veel belangrijke begrippen die je moet kennen voor de praktische opdracht!

celkern-chromosomen-DNA

Karyogram

Celkern lichaamscel:

• 46 chromosomen
• 23 paar chromosomen
• Paar 23: geslachtschromosomen X is lang, Y is kort (XX - meisje / XY - jongen)

Herkomst:

• 23 van papa 
• 23 van mama

• 23 chromosomen van je moeder
• 23 chromosomen van je vader
• Is samen weer 46, dit maakt jouw 1ste lichaamscel

50% kans op een jongen of meisje

• In de celkern ligt: DNA
• De DNA-code voor 1 eigenschap: gen
• Varianten voor deze eigenschap: allel
• DNA codeert voor: eiwitten
• Eiwitten regelen alles in een cel

Gen en allel

Gen:

• Deel van de chromosomen
• Codeert voor 1 eigenschap
• Kan meerdere allelen bevatten
• Bijvoorbeeld: oogkleur

Allel:

• Variant van de eigenschap waar het gen voor codeert
• Helft van papa en helft van mama
• Bijvoorbeeld: blauw, bruin, groen

De variant van een eigenschap noemen we een.............

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Allel

Een variant op een gen noem je een allel.

1. Juist
2. Onjuist

Dit karyogram is
van een man.

1. Juist
2. Onjuist

Hoeveel chromosomen bevat de eicel na de bevruchting?

1. 44
2. 48
3. 23
4. 46

Genotype:

• De informatie op al je genen.

• Bepaald door je erfelijke eigenschappen (ook aanleg).
• Bijvoorbeeld: je hebt een blanke huid.

Fenotype:

• Dat wat je ziet van een eigenschap (uiterlijk).

• Bepaald door het genotype en omgeving.

• Bijvoorbeeld: je huid wordt donkerder doordat je een week veel in de zon bent. 

Aangeboren afwijkingen

Door schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

• Niet erfelijk

Door een fout in het aantal chromosomen in de celkern

• Bijv. 47 i.p.v. 46 chromosomen, bij paar 21 dus 1 teveel --> syndroom van Down

Door een fout in de structuur van 1 chromosoom

• Extra stukje DNA of deel van het DNA heeft een andere plek gekregen
• Kleurenblindheid; erfelijke aandoening, je erft het van je ouders

Prenataal onderzoek

Mitose en meiose

Meiose:

• Reductiedeling
• Functie: Maken van geslachtscellen

Mitose:

• Gewone celdeling
• Functie: bijmaken van lichaamscellen voor groei, vervangen en herstel

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Wibi kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Is een hazenlip een voorbeeld van een aangeboren of van erfelijke aandoening? En kleurenblindheid?

1. beide zijn aangeboren
2. beide zijn erfelijk
3. hazenlip is aangeboren, kleurenblindheid is aangeboren en erfelijk
4. hazenlip is aangeboren en erfelijk, kleurenblindheid is aangeboren

Huiswerk

• 11.4: opdrachten van je route gemaakt en nagekeken.