Reynaert de vos

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Als de vos de passie preekt,   

boer pas op je kippen/ganzen.

Periode 3, eerste vier weken 

Middeleeuwse literatuur: Reynaert de Vos

Leerdoelen: 

Kennismaken met literatuur uit de Middeleeuwen
Begrijpen wat een satire is 

Bekend zijn met de achtergrond van het dierenverhaal Reynaert de Vos

Een klachtbrief schrijven vanuit één van de personages uit Reynaert de Vos

dierenverhaal (fabel)

Germanen: dieren waren een gevaar voor de mens

Middeleeuwers: De bijgelovige middeleeuwer dacht dieren allerlei bovennatuurlijke krachten toe. Denk aan een weerwolf, de kat van de heks

Reinaert de Vos is anders: eigenlijk wordt de mens daar vanuit zijn dierlijke kant beschreven: instincten en emoties. Maar de figuren zijn wel dieren.

De bronnen van de "Reinaert"

Vossenverhalen stammen al uit de Klassieke Oudheid. Op basis van deze "Ysengrimus" ontstaat in Noord-Frankrijk in de Middeleeuwen een verhalencyclus: de "Roman de Renart". Van deze cyclus zijn achtentwintig branches (afleveringen) bewaard gebleven. Een belangrijke bron voor Willem is Branche I geweest, genaamd "Le plaid" (het pleidooi). Ook in de andere branches staan verhalen die eveneens in de "Reinaert" voorkomen.

proloog

Structuur van de Reinaert

• De hofdag -De aanklachten van Isengrijn, Cortois en Pancer                              -De verdediging door Grimbeert    -De aanklacht van Cantecleer 
• De dagingen: - Door Bruun, Tibeert en Grimbeert 
  
• De rechtszitting: - Binnenkomst van Reinaert, herhaling van de        aanklachten en het vonnis 
• De list: - De ´bekentenis´ van Reinaert, het verhaal van de schat en het  vertrek van Reinaert  
• De wraak: -De moord op Cuwaert, de terugkeer van Belijn, de afloop 
  

Middeleeuws recht

vroege middeleeuwen --> vete-recht (oog om oog, tand om   tand)

late middeleeuwen --> procesrecht (met aanklacht en onderzoek)

Als je de Reinaert gaat lezen, wees hier op bedacht. Deze twee soorten van recht zie je nl. terugkomen. Waar?

Procesrecht

regels:

- de aanklacht moest gerechtvaardigd zijn

-de aanklacht moest recent zijn (binnen een jaar)

- er moest bewijs zijn

De rol van rooms-katholieke kerk

belangrijkste macht 

hoofd van de katholieke kerk --> paus in Rome

pastoor machtigste man in elk dorp, krijgt hulp van kapelaans

Als je in de pauselijke ban werd gedaan, betekende dat een soort geestelijke doodstraf. Je werd dan met de nek aangekeken door al de anderen

De rol van rooms-katholieke kerk

De middeleeuwse samenleving was theocentrisch en feodaal. 

Echter ontstond in de late middeleeuwen een nieuwe stand: de rijke burgerij. De bloeiende handel zorgde voor rijkdom in de steden en nieuwe machtsverhoudingen. 

satire

Adel en geestelijkheid worden belachelijk gemaakt.

De adel is corrupt, inhalig en uit op winstbejag.

De geestelijkheid deugt ook niet, de pastoor is getrouwd en heeft een zoon

Maar ook de boeren en burgers worden voor schut gezet. Het gaat over list en bedrog

De schrijver van de Reynaert is bekend en heet ...

1. Jan
2. Willem
3. Floris
4. Piet

De Reynaert kun je onderverdelen in ... hoofdstukken

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

1. De hofdag 
2. De dagingen
   
3. De rechtszitting 
4. De list 
5. De wraak

Reinaert wordt gedaagd door de koning vanwege een dood gebeten kip. Dit past bij ...

1. vetorecht
2. procesrecht
3. bestuursrecht
4. staatsrecht

Wie is wie?

Koning Nobel

• Tweede stand
• Rechtvaardig (geeft Reinaert de kans zich te verdedigen), maar makkelijk beïnvloedbaar (de 'schat')

Bruun de beer

• Behoort tot de adel
• Dom en inhalig: Bruun denkt alleen maar aan eten en kan niet vooruit denken
• Betrokken bij daging nr. 1

Tibeert de kater

• Behoort tot de adel
• Hij denkt dat hij sluw is, maar dat valt wel mee (Reinaert is sluwer!). Hij kan zich goed verdedigen wanneer hij in het nauw gedreven wordt.
• Daging nr. 2

Grimbeert de das

• Behoort tot de adel
• Grimbeert is goedgelovig en aardig: hij heeft als enige vertrouwen in Reinaert.
• Daging nr. 3

Belijn de Ram

• Behoort tot de geestelijkheid(hofkapelaan van de koning)
• Belijn is gelovig, goedgelovig en eerzuchtig: hij schept op over de 'belangrijke brief' van Reinaert aan de koning.
• Betrokken bij de pelgrimstocht van Reinaert naar Rome en Palestina.

Cuwaert de haas

• behoort tot de adel
• Cuwaert is angstig en volgzaam
• Cuwaert is betrokken bij de aanklacht (Pancer) en de pelgrimstocht.

Waarom gebruikt Willem dieren om dit verhaal te vertellen?

1. hij geloofde niet dat mensen zo slecht waren
2. hij geloofde dat hij zo de adel niet op stang zou jagen
3. hij geloofde dat hij zo niet aansprakelijk gehouden kon worden
4. hij geloofde dat hij met dieren meer de aandacht trok

Van den vos Reynaerde is een ...

1. sprookje
2. parabel
3. ridderroman
4. satire

De dagingen

1. Bruun
2. Tibeert
3. Grimbeert

Tibeert

Grimbeert

De rechtszitting

• Binnenkomst Reinaert (verdediging)
• Herhaling van de aanklachten
• Vonnis
  

De list

• Bekentenis van Reinaert
• Verhaal van de schat
• De wraak
  

De wraak

• De moord op Cuwaert
• Terugkeer van Belijn
• Afloop
  

Analyse

• Satire

• Adel
• Kerk
• Dorpelingen
• Rechtsspraak
  

Reynaert de Vos is een oud verhaal. Waar ben jij deze slimme vos al eerder tegengekomen?