Opkomst steden en stedelijke burgerij

• Geschiedenis
• Wereldoriëntatie
• +3
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Rond 1000 ontstonden er steeds meer steden in Nederland. Die kregen vaak eigen rechten en werden zelfstandig. Net als de inwoners, de stedelijke burgerij. Hoe zit dat?

.

    Opkomst steden en stedelijke burgerij

Klikplaat!

Als de handelaren weg waren moesten hun spullen wel veilig zijn. Daarom woonden ze graag bij een kasteel of een kerk in de buurt.  Op zulke plekken werd het steeds drukker, en kwamen ook markten. Om de stad binnen te komen moesten de handelaren door de stadspoort. 

Veel kooplieden trokken naar steden aan het water. Daar konden ze hun schepen gemakkelijk afmeren en hun handelswaren aan wal brengen. 

Vanaf 1000 ging het steeds beter met de handel in Nederland. Kooplieden handelden in waardevolle spullen in de steden en op markten. Kooplieden reisden vaak samen om hun producten te halen en te verkopen. Dat was wel zo veilig! 

Ken jij de Hanzesteden nog? De Hanze was sinds 1356 een verbond van Noord-Europese steden die handel met elkaar dreven. Nederlandse

Hanzesteden waren bijvoorbeeld Deventer, Zutphen, Kampen en Zwolle. 

Wat weet jij nog over de Hanzesteden?

Maak een woordveld!

Vragenmuur 

Wat zou je willen weten over de opkomst van steden en de stedelijke burgerij?  Schrijf jouw vragen op en plak ze op de vragenmuur!

Wereldoriëntatie

Na deze les:

• kan ik uitleggen hoe steden ontstonden in de middeleeuwen.
• weet ik wat stadsrechten zijn en waarom deze belangrijk waren voor veel steden.
• weet ik hoe er in deze tijd werd samengewerkt in de Hanze en in gildes.

Dit ga je leren

Woordenschat
Na deze les:

• begrijp ik de belangrijke woorden die met de opkomst van de steden en de stedelijke burgerij te maken hebben. 

Taal
Na de les:

• kan ik een informatieve klassenposter maken over een stad in de middeleeuwen.

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Over welke tijd hebben we het?

Opkomst steden en stedelijke burgerij

1000 - 1500

_{Verdiepende tekst}

Lees de tekst en arceer de woorden die je nog niet goed begrijpt. 

Arceer in ieder geval: 

• de rechten
• de belasting
• het uitbreiden
• de ambachtslieden
• de gilden

_Woordenschat

eten

het ontbijt

de lunch

het diner

Ga met behulp van de hulpkaart op zoek naar de betekenis van de woorden die jij hebt gearceerd. 

Weet je de betekenis nog niet? Zoek dan de betekenis van het woord op, op deze website. Schrijf de betekenis voor jezelf op. Horen er woorden bij elkaar? Maak dan een woordparaplu, -kast of -trap.

groot

klein

muis

olifant

Hulpkaart

woordparaplu

woordtrap

woordkast

Woordenschat

Bespreek de belangrijke woorden met uw leerlingen. De hulpkaart kan helpen om achter de betekenis van de woorden te komen. In hun logboek noteren de leerlingen de betekenis van de woorden die ze nog niet kenden.

_Woordenschat

Middeleeuwse steden

het gilde

Vereniging met leden die hetzelfde beroep hebben.

De staalmeesters waren van het lakengilde. Zij zagen toe op de kwaliteit van stoffen.

Kijk hier een video over het gilde.

de ambachtslieden

Mensen die iets met hun handen maken.

De ambachtslieden zorgde voor veel drukte in de steden.

Kijk hier een video over ambachtslieden.

de belasting

Deel van je loon of van prijzen die je aan de overheid of de stad moet betalen.

Als je veel geld verdient, betaal je ook veel belasting.

Kijk hier een video over belasting.

de rechten

Iets wat je mag doen of hebben.

De steden in de middeleeuwen kregen steeds vaker rechten.

Filmpje!

Hoe zag Nederland eruit in de middeleeuwen? Je ziet het in dit filmpje!

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Wat is Alet

Waarom kwamen de steden in de middeleeuwen ineens op?

Noem minstens één reden.

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Heb jij de tekst en filmpjes goed begrepen?
Test je kennis!

De opkomst van de steden vond plaats in de middeleeuwen. Wanneer vond dit tijdvak plaats?

Sleep het kasteel naar het juiste jaartal op de tijdlijn.

tot 3000 v. Chr. 

500 - 1000 

1000 - 1500

1600 - 1700

1800 - 1900

1900 - nu

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Welke zinnen over kooplieden zijn WAAR?

Sleep de juiste zinnen naar het plaatje.

werkten vaak samen om uit te breiden

waren de armsten van de samenleving

hadden veel vrijheden

handelden veel in goedkope spullen

woonden graag bij een kerk of kasteel

reisden graag alleen

en filmpjes

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Waarom werden veel 'gewone mensen' in het begin van de middeleeuwen weer boer? 

1. Om veiligheid te zoeken bij een landheer tijdens de vele oorlogen.
2. Het verbouwen van voedsel en het houden van dieren was in die tijd erg populair.
3. De 'gewone mensen' werden in deze tijd gedwongen om boer te worden.
4. Deze mensen konden niets anders, waardoor ze weer boer werden.

Wat is Alet

Vergelijk de steden uit de middeleeuwen met de steden uit onze eigen tijd. Noem minstens twee verschillen en overeenkomsten.

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Filmpje!

In de middeleeuwen waren veel mensen lid van een gilde. In dit filmpje leer je hier meer over!

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Wat is Alet

Waarom was het voor ambachtslieden aantrekkelijk om in een gilde te gaan werken?

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Bespreek de vraag van Scoop met je schoudermaatje.

Bij sommige ambachten moest je verplicht lid worden van het gilde. Vind jij dit een goed idee? En waarom?

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Filmpje!

Wat weet jij allemaal over stadsrechten? In dit filmpje leer je er nog meer over!

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Wat is Alet

Leg in je eigen woorden uit wat stadsrechten zijn.

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Wat is Alet

Noem één voordeel en één nadeel voor het verlenen van stadsrechten als landheer.

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Bespreek de vraag van Scoop met je schoudermaatje.

Stel, jij zou leven in de tijd van de opkomst van steden. Zou je dan het liefste horen bij de landheren, kooplieden of ambachtslieden? En waarom?

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

_{Verwerkingsopdracht}

Inmiddels weten jullie alles over de opkomst van steden en stedelijke burgerij. De hoogste tijd om deze kennis te delen! Jullie gaan daarom een poster maken die scholen kunnen ophangen in de klas als ze aan de slag gaan met dit onderwerp. Op de poster laten jullie zien hoe een stad er in de middeleeuwen uitzag! Hoe je dat moet aanpakken? Kijk mee!

Weten jullie nog de klikplaat aan het begin van deze les? Dat is een goed voorbeeld! Een grote tekening waar je de sfeer van de stad kan proeven met daarbij extra informatie over wat je ziet.

..
.

Heb jij het goed begrepen?

Test je kennis!

Wat vind je allemaal op een goede informatieposter? Kies 2 antwoorden.

1. Duidelijke teksten over het onderwerp.
2. Een interview.
3. Plaatjes of foto's over het onderwerp.
4. De prijs van het product.

Tijd om met de informatieve poster aan de slag te gaan! Zorg ervoor dat er op je poster minstens drie dingen staan over steden die in deze les genoemd zijn.

Bedenk van te voren wat je precies wilt tekenen en uitleggen op je poster. Inspiratie nodig? Draai aan het rad! En check alvast de checklist!

_{Aan de slag!}

Wissel de poster met je schoudermaatje. Vul de checklist voor elkaar in én geef elkaar minstens één tip en een top.

Geef de poster en de ingevulde checklist weer terug en verbeter je eigen poster aan de hand van de feedback van je schoudermaatje.

_{Check, check, dubbelcheck!} 

_Reflectie

Zo! De posters zijn helemaal klaar!

Bespreek met elkaar waar jullie de posters gaan hangen en draai vervolgens aan het rad voor de reflectievragen.

Verwerkingsopdracht

Wereldoriëntatie

• Ik kan uitleggen hoe steden ontstonden in de middeleeuwen.
  
• Ik weet wat stadsrechten zijn en waarom deze belangrijk waren voor veel steden.
  
• Ik weet hoe er in deze tijd werd samengewerkt in de Hanze en in gildes.

Dit weet ik nu ... & Dit kan ik nu ... 

Woordenschat

• Ik begrijp de belangrijke woorden die met de opkomst van de steden en de stedelijke burgerij te maken hebben. 

Taal

• Ik kan een informatieve klassenposter maken over een stad in de middeleeuwen.

Schrijf jij in je projectschrift wat je deze les hebt geleerd? En plak je (een foto van) je poster met ingevulde checklist erbij?

Terugkoppeling lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen. Wat hebben uw leerlingen geleerd?

Vragenmuur & Weetmuur

• Op welke vragen hebben jullie deze les antwoord gekregen?
  
• Welke vragen zijn nog onbeantwoord?
  
• Hoe kun je ervoor zorgen dat je toch achter het antwoord op deze vragen komt?

Vragenmuur & weetmuur

Bekijk samen met de leerlingen de vragenmuur. Zijn er al vragen beantwoord? Verplaats die vragen naar de weetmuur. Zijn er tijdens deze les nieuwe vragen ontstaan?

Tot de volgende keer!