5H 12.4 De nieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Gaswisseling en uitscheiding

12.1 Gaswisseling
12.2 Longventilatie
12.3 De lever
12.4 De nieren
12.5 De huid

Programma

• Leerdoelen 
• Wat is watervergiftiging? 
• Video uitleg watervergiftiging --> 3 minuten
• Video nieren --> 2,5 minuten
• Uitleg basisstof 12.4 --> nieren
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Leerdoelen

• Je kunt de bouw, werking en functies van de nieren en urinewegen beschrijven.
• Je kunt uitleggen hoe het inwendige milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren.

Uitscheiding

Cellen hebben een constant intern milieu nodig.

Verstoring van deze balans (homeostase) door:

• Teveel/te weinig opname van zouten en water
  

--> Bloeddruk, osmotische waarde, bloedvolume en bloeddruk

• Productie afvalstoffen:
  

--> CO2 (verlaagt pH weefselvloeistof)

--> Ureum (giftig)

Wat scheiden we uit? 

(Stikstofhoudende) producten:

• NH3-/NH4+ (ammonium, ammoniak), gal, CO2, zouten en water
  

Waar: 

--> lever, nieren, huid, longen

Waarom:

Deze stoffen zijn giftig voor het lichaam /bedreigen de homeostase.

Watervergiftiging

Zo nu en dan hoor je in het nieuws dat er iemand is overleden aan watervergiftiging. 

Hoe kan dat?

Wat gebeurt er in je lichaam? 

Waardoor ontstaat watervergiftiging?

• Watervergiftiging is te veel water en te weinig zout in je lichaam. 
• Teveel water in korte periode
• 3 á 4 liter per uur
• 0,7 tot 1 liter in de nieren
• Niet meer te verwerken door nieren

Waardoor ontstaat watervergiftiging?

Bij watervergiftiging is de hoeveelheid water te groot in vergelijking met natrium (zout), door de lage hoeveelheid natrium stroomt het water de hersencellen in. Hierdoor zwellen de hersencellen op, en omdat het schedel niet rekt bouwt er druk op. Dit kan lijden tot infarcten coma’s en uiteindelijk de dood.

Symptomen watervergiftiging

• Opzwellende handen en voeten
• Misselijkheid/overgeven
• Hoofdpijn
• Spierpijn
• Krampen
• Slapeloosheid/verwarring
• Ernstige gevallen: epileptische aanvallen of bewusteloosheid

XTC

• Door XTC krijg je dorst en ga je 

     zweten, hierdoor gaan mensen 
     meer drinken. 

     Dit wordt snel teveel.

• XTC stimuleert het vrijkomen van 

     het antidiuretisch hormoon (ADH). 
     Dit hormoon zorgt ervoor je niet 

     kunt plassen. Het water blijft dan in je lichaam.. 

Nieren: uitscheidingsorganen

Functie:

• Uitscheiding van stofwisselingsproducten (bv afvalstoffen die vrijkomen bij het maken van stoffen (bouwstoffen van stikstofhoudende producent: eiwitten)
  
• Uitscheiding van lichaamsvreemde stoffen (bv medicijnen)
  

Osmoregulatie:

• Regeling waterbalans (OSMOSE)
• Regeling zoutbalans (mineralen) (ACTIEF TRANSPORT --> kost ATP)
• Regeling pH
  

Bouw van de nier

• Nierschors, niermerg, nierbekken 
• nierslagader en nierader
• urineleider
• 1 miljoen niereenheden (nefronen)
  

Bijnier = hormoonklier die bovenop elke nier ligt.

Bouw van de nieren

In de nierschors en -merg wordt urine gevormd, in het nierbekken wordt urine verzameld. BiNaS 85A

De werking in het nefron

Stap 1: Ultrafiltratie

Water en kleine stoffen uit het bloed gefilterd (botte bijl methode).

Stap 2: Terugresorptie

Terughalen water / bruikbare stoffen

Stap 3: Excretie

Afvalstoffen en onbruikbare stoffen d.m.v. actief transport in de voorurine gepompt. 

Stap 4: Uitscheiding

Stap 4: uitscheiding

Stap 1: Ultrafiltratie

De nierslagader vertakt zich in een kluwen van haarvaten = de glomerulus.

Diameter afvoerende slagadertjes is kleiner dan die van de aanvoerende slagadertjes --> bloeddruk glomerulus hoog --> bloedplasma in Kapsel van Bowman geperst. 

Glomerulus

Door de hoge bloeddruk in deze haarvaatjes wordt continu bloedplasma, maar ook kleine moleculen naar buiten geperst.

Hierdoor ontstaat voorurine.

De voorurine bevat nu nog: water, glucose, aminozuren, zouten, afvalstoffen: o.a. ureum

In de glomerulus vindt ultrafiltratie plaats.

Kapsel van Bowman

Vanuit glomerulus naar het kapsel van Bowman (uitgeperst vocht met van alles erin), naar een buizenstelsel --> nierbuisje. 

Voorurine

Tijdens deze hele weg worden 

er allerlei aanpassingen gedaan 

aan de voorurine (vloeistof vanuit 

het kapsel van Bowman).

Voorurine bevat: water, glucose, aminozuren, opgeloste zouten, afvalstoffen

Voorurine bevat geen: grote bloedeiwitten, bloedcellen, bloedplaatjes

Stap 2: Terugresorptie

In het eerste gekronkelde buisje wordt de voedingsstoffen en water weer teruggehaald en weer teruggebracht in het bloed.

De voorurine bevat nu nog: water, glucose, aminozuren, zouten, afvalstoffen: o.a. ureum

Terugresorptie van nuttige stoffen van voorurine via weefselvloeistof naar het bloed.

100% terugresorptie van glucose door actief transport

Stap 2: Terugresorptie

In het dalende deel van de Lis van Henle wordt water weer teruggebracht in de weefselvloeistof. 

Wand is permeabel voor water, maar niet voor zouten --> voorurine geconcentreerd. (osmotische waarde voorurine stijgt)

Stap 2: Terugresorptie

In de stijgende Lis van Henle worden zouten (ionen) weer teruggebracht in de weefselvloeistof. (Osmotische waarde voorurine daalt)

Wand is niet permeabel voor water, wel voor zouten. 

--> Actief transport, dus kost ATP

Stap 3: Excretie

In het 2e gekronkelde buisje wordt de osmotische waarde en de pH geregeld door:

• Regulering van NaCL, en K+
  
• Regulering pH d.m.v. afgifte H+ en terugresorptie HCO3-
  

Stap 3: Excretie

In het 2e gekronkelde buisje wordt de osmotische waarde en de pH geregeld door:

• Terugresorptie water door ADH
• Regulering van NaCL, en K+
  
• Regulering pH d.m.v. afgifte H+ en terugresorptie HCO3-
  

Verzamelbuis en ADH

In de verzamelbuis wordt alles gefinetuned: o.i.v. hormoon ADH (hypofyse) --> membranen worden meer permeabel voor water --> terugresorberen --> minder urineproductie.

Afhankelijk van de osmotische waarde... gemonitord in de hypothalamus…

Waterhuishouding (door negatieve terugkoppeling)

Hoeveelheid water

• Hangt af van de regeling door het hormoon ADH. 
• ADH wordt gemaakt bij een te laag bloedvolume. 
• ADH stimuleert transport van extra waterkanalen naar het celmembraan.
• Afgifte van ureum verhoogt de osmotische waarde in het niermerg, water volgt door osmose.
• ADH neemt toe -> extra opname water uit voorurine dus minder water in urine 

Stap 4: uitscheiding

Urine naar nierbekken

Definitieve urine bevat water met ureum, ammonium, andere ionen en diverse andere stoffen afhankelijk van de aanvoer uit het bloed.

Om te onthouden

• Bloeddruk veroorzaakt de persing van het bloedplasma door de glomerulus (de haarvaatjes)
  

• Bedenk dat de relatie van de osmotische waarde van het bloed samenhangt met de productie van het hormoon ADH (leg uit…)
  
• Door ADH afgifte stijgt de bloeddruk (waarom?)
  
• Osmose: in welk deel van de niereenheid?
  

Huiswerk

Lezen 12.4

Maken opdracht 35 t/m 42

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen

In de nefronen van je nieren vindt filtratie, osmose en resorptie plaats.
Op welke plaats in een nefron is de filtratie?

1. kluwen van haarvaten
2. nierbekken
3. nierkanaaltje
4. verzamelbuisje

Welke stof komt niet in het voorurine terecht?

1. Glucose
2. Afvalstoffen
3. Eiwit
4. Zuurstof

Waar in het nefron vindt de actieve terugresorptie van vocht uit de voorurine plaats?

1. glomerulus
2. lus van Henle
3. kapsel van Bowman
4. nierbekken

Indien onder bepaalde omstandigheden de osmotische waarde van het bloedplasma bij een mens daalt:

1. Blijft de hypofyse evenveel ADH afscheiden
2. Scheidt de hypofyse meer ADH af
3. Scheidt de hypofyse minder ADH af
4. Wordt er minder urine uitgescheiden

glomerulus

Lis van Henle

Verzamelbuis

slagader

ader

Welk hormoon zorgt ervoor dat de doorlaatbaarheid van de celmembranen toeneemt?

1. Progresteron
2. Insuline
3. ADH
4. DHEA

Het antidiuretisch hormoon (ADH) bevordert de resorptie van water in de nieren. Indien er meer ADH hormoon aanwezig is dan normaal, dan zal er ...

1. meer voorurine en meer urine dan normaal gevormd worden
2. minder voorurine en minder urine dan normaal gevormd worden
3. evenveel voorurine en meer urine dan normaal gevormd worden
4. evenveel voorurine en minder urine dan normaal gevormd worden

Bekijk binas: waar in de lis van Henle is het concentratieverschil met het bloed het grootst

1. aan het begin
2. aan het eind
3. bij eerste gekronkelde nierbuisje
4. bij tweede gekronkelde buisje