Week 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Week 2: verzuiling en de sociale kwestie

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoelen

Verzuiling

Sociale kwestie

Zelf aan het werk

Check lesdoelen

Lesdoelen

Aan het eind van de les...

• kun je in eigen woorden uitleggen wat de sociale kwestie inhoudt
• kun je uitleggen wat verzuiling is en waarom dit gebeurde
• kun je vertellen welke invloed de industriële revolutie heeft gehad op de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders

Verzuiling

Verzuiling

Een maatschappij waarin iedereen 'in zijn eigen bubbel' leeft

• Katholieken
• Protestanten
• Socialisten
• Liberalen
• Deze gingen niet (of weinig) met elkaar om

Wat ging eraan vooraf?

1919: Algemeen kiesrecht wordt ingevoerd

• Mannen en vrouwen (25 jaar of ouder) mogen stemmen in de politiek

Iedereen maakte zich hard voor de eigen partij

• Zo ontstonden de politieke stromingen (liberaal, sociaal, katholiek, protestants)
• Mensen begonnen zich in grote groepen te verenigen -> verzuiling

Waarom ontstaan politieke partijen?

• Katholieken voelen zich achtergesteld. Zij strijden voor emancipatie: gelijke rechten als protestanten
• Socialisten willen de sociaal zwakkeren helpen
• Protestanten: tegen de ideeën van de liberalen (of katholieken)

Wat/wie?	Socialisten /sociaal-democraten	Protestanten	Rooms-Katholieken	Liberalen
Rol overheid	Beschermen van de armen Actief	"Goede christenen helpen elkaar" Passief	"Goede christenen helpen elkaar" Passief	Nachtwakersstaat Passief
Progressief of conservatief	Progressief (voor verandering)	Progressief	Conservatief	Conservatief (behoudend)
Links of rechts	Links	Centrum	Centrum	Rechts
Oorsprong van ideeën	Karl Marx - Das Kapital	Bijbel (Joods-christelijke traditie)	Bijbel (Joods-christelijke traditie) Paus	Adam Smith - Wealth of Nations
Partij (toen)	SDAP: Sociaal Democratische Arbeiders Partij	ARP: Anti Revolutionaire Partij (eerste partij van Nederland)	RKSP: Rooms Katholieke Staatspartij	Liberale Unie

De Katholieke geitenfokkerij

De sociale kwestie

Het 'arbeidersvraagstuk'

Want hebben arbeiders eigenlijk recht op goede leefomstandigheden?

Het debat over:

• Slechte woon- en werkomstandigheden (onveilig en onhygiënisch)
• Kinderarbeid
• Hongerlonen
• Werkloosheid

Het vraagstuk

1860: 500.000 kinderen werkten in fabrieken

• Bevolking van Nederland: net 5.000.000

Ca: 1860: onderzoeken door de overheid tonen aan dat de werkomstandigheden onveilig zijn

• Er komt een tegengeluid
• Liberale regeringen die tegen kinderarbeid waren (o.a Samuel van Houten: Kinderwetje van Van Houten)

Belangrijke personen op een rijtje:

• Samuel van Houten: 1874 voerde hij de Kinderwet in. Kinderen onder de 12 jaar mogen niet werken
• Ferdinand Domela Nieuwenhuis: was predikant, maar nam hier afstand van om de mensen te helpen.  Van dominee tot anarchist. Sociaal-Democratische Bond
• Pieter Jelles Troelstra: SDAP: de arbeiders moesten beschermd worden tegen kapitalisme

De Spoorwegstaking

1889: er is een nieuwe arbeiderswet:

• Vrouwen en kinderen mogen max. 11u werken
• Op zondag werken werd verboden

Spoorwegstaking: F.D.N was het hier niet mee eens en er brak een grote staking uit. De arbeiders zagen wat voor macht ze hadden

1911: vernieuwing van de wet

• Kinderen van 12 jaar mogen max 10 uur werken (evenals mannen en dan 6 dagen in de week)

Zelfstandig werken

Wat?	In opstand: Kijken en vragen beantwoorden: Beantwoord de vragen ovr de kinderarbeid Liberalisme, socialisme en nationalisme: - Lezen: Welke politieke stromingen ontstonden er in de negentiende eeuw? - Maken: Koppel de afbeeldingen aan de juiste politieke stromingen
Hoe?	Alleen of samen; doe wat je prettig vindt. Als je het maar begrijpt en kunt uitleggen
Hoe lang?	20 minuten
En dan?	Eerder klaar? Werk dan verder aan: In opstand: - Lezen: Wat hield de sociale kwestie in?

Check lesdoelen

Welke politieke partij hoort er niet bij?

1. Partij van de Arbeid
2. Socialistische Partij
3. Sociaal Democratische Arbeiderspartij

Welke 2 christelijke stromingen heb je binnen de Nederlandse politiek in de 19e eeuw?

Wat was de eerste politieke partij van Nederland?

1. De Sociaal Democratische Arbeiderspartij
2. De Rooms Katholieke Staatspartij
3. De Antirevolutionaire Partij
4. De Liberale Unie

Welke invloed heeft de industriële revolutie gehad op de werkomstandigheden van de arbeiders?

Wat is verzuiling en hoe is dit ontstaan?