VO - 3 x Respect

• Burgerschapsonderwijs
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introductie

Respect is een woord dat op veel verschillende manieren wordt gebruikt én ook de exacte betekenis is voor iedereen en in elke situatie anders. Om een goede start te maken met dit begrip gaan we het van drie kanten bekijken. Respect voor jezelf, elkaar en de omgeving. Respect gaat in de kern over elkaar in waarden laten en het vertrouwen hebben in de ander, dat deze ander jou respecteren ongeacht…. Vertrouwen is hierin een belangrijk basis-ingrediënt. Deze lessenreeks heeft daarom vertrouwen als onderliggend thema. Het vertrouwen in jezelf, elkaar en de omgeving. In de drie verschillende delen wordt hier aandacht aan besteed.

Instructies

Praktisch

De les 3x Respect gaat over respect voor jezelf, respect voor elkaar en respect voor de omgeving. De les bestaat uit drie delen van ieder ongeveer 30/40 minuten. Bij de les is een klik-klare presentatie voor op het smartbord beschikbaar die jou en je leerlingen door de les begeleiden. Lees de begeleidende docententeksten en tips bij alle slides. De leerlingen gaan in groepjes van vier aan de slag met het bijbehorende 3x respect-speelbord en hebben daarnaast één werkblad per leerling nodig.

Lesduur: 35-40 minuten (per deel)

Lesinstructie
Je kan de drie lessen/delen achter elkaar gebruiken of de drie les-delen spreiden.

3x Respect
Respect is een woord dat op veel verschillende manieren wordt gebruikt en ook de exacte betekenis is voor iedereen en in elke situatie anders. Om een goede start te maken met dit begrip gaan we het van drie kanten bekijken. Respect voor jezelf, elkaar en de omgeving. Respect gaat in de kern over elkaar in je waarde laten en er vertrouwen in hebben dat een ander je hoe dan ook respecteert.

Vertrouwen is hierin een belangrijk basis-ingrediënt. Deze lessenreeks heeft daarom vertrouwen als onderliggend thema. Het vertrouwen in jezelf, elkaar en de omgeving.

In de drie verschillende delen wordt hier aandacht aan besteed. Je kan de drie lesdelen achter elkaar gebruiken of de drie lesdelen spreiden.

Deel 1 - Respect voor jezelf

Deel 1 : Respect voor jezelf

Respect is een abstract begrip. Maar wist je dat je er ook heel concreet mee aan de slag kunt gaan?

Door kleine stappen te zetten en keuzes te maken voor dingen die je belangrijk vindt, kun je samen zorgen voor een enorme positieve verandering. Daar gaan we iets mee doen!

Wat is respect voor jezelf?
Klassikaal

Vraag: Waar denk je aan bij respect voor jezelf?

Verken in een klassikale brainstorm waar de leerlingen aan denken bij ‘Respect voor jezelf’. Schrijf mee en noteer de antwoorden die de leerlingen geven in steekwoorden op het bord.   

Alle antwoorden zijn goed ;)

TIP: Het kan lastig zijn om zo’n abstract begrip te doorgronden. Misschien noemen de leerlingen; op een goede manier met elkaar omgaan of vertrouwen hebben in jezelf (zelfvertrouwen). Maar misschien ook goed voor jezelf zorgen, een goede gezondheid (fit, sport en gezond eten) of misschien delen de leerlingen situaties waar ze juist respectvol of respectloos gedrag omschrijven (grenzen aangeven en zelfrespect).  

Verken met de klas wat er speelt bij hen in de groep. Maar let erop dat het geen stortvloed aan negatieve voorbeelden wordt. Probeer respect objectief te benaderen.

Aan de slag!

In viertallen

Maak groepjes van vier en deel de speelborden uit. We gaan hier de komende les(sen) mee aan de slag. Geef eventueel tijd om de introductie samen te lezen en ga dan door met de slides.

We beginnen Respect voor jezelf!
Kijken naar jezelf kijken en eerlijk zijn naar jezelf is heel moeilijk maar juist ook heel belangrijk. Bewust zijn van wat je zelf prettig vindt, belangrijk vindt of waar je goed in bent, daar staan we eigenlijk best weinig bij stil. Hier gaan we mee aan de slag in de eerste opdracht!

Hoe goed ken je jezelf eigenlijk?

Individueel

Deel de werkbladen uit, één per leerling.

Aan de hand van het werkblad gaan we onszelf onderzoeken.

Stap 1: Vul alle vragen zelf in.

Stap 2: Bekijk alle vakken van het werkblad. Kies er twee uit die je belangrijk of waardevol vindt. Welke twee antwoorden zou je willen delen met een klasgenoot, waar zou je je over willen vertellen? Kruis de 2 vakken onder die antwoorden aan.

Waarom? Ehhh... gewoon... daarom!
Uitwisselen in duo’s (ca. 10  min)

Je gaat in duo’s vertellen over jouw gekozen onderwerp(en).
Soms ben je in een vraaggesprek geneigd om te antwoorden met:  ‘nou… eh  gewoon… daarom!’.  Je zegt het en denkt dan eigenlijk klaar te zijn met het gesprek en je hoopt misschien zelfs dat er niet nog meer vragen komen. Dat is best wel gek als je er langer over nadenkt.

Dat waarom-daarom heeft eigenlijk weinig betekenis. Lukt het jullie om in een gesprek echt te vertellen en luisteren? Kun je ontdekken waarom je klasgenoot bepaalde dingen belangrijk vindt? Wat is de diepere betekenis? Heeft dit een reden? Probeer hier samen ui te komen.  

Uitleg in stappen:
Stap 1: Vraag waar je klasgenoot zijn vlakken heeft aangekruist. Vervolgens kiest je klasgenoot één van de onderwerpen. Je gaat nu met elkaar in gesprek. Dat doe je op de volgende manier:

Stap 2: De leerling vertelt eerst zelf zo veel mogelijk. Daarna is het de beurt aan de luisteraar om vragen te stellen. Het is belangrijk dat je écht doorvraagt en probeert uit te zoeken waarom je klasgenoot dit antwoord heeft gegeven. Maak er een diepte-interview van en probeer echt tot een kern te komen.

Stap 3: En natuurlijk ook andersom!


Tip: Is een duo sneller klaar dan de andere duo’s, dan bespreekt dit duo ook de tweede ster. Het is dan niet erg als er maar één leerling aan de beurt komt. Anders blijf je op elkaar wachten.

Hoe was het?
Klassikale reflectie/ nabespreken interviews

Gebruik onderstaande vragen om dit onderdeel na te bespreken.

Jullie zijn met deze opdracht even goed in jezelf gedoken.

• Hoe was dit om samen te verdiepen?
• Zijn jullie achter diepere betekenissen gekomen?
• Wat ging er goed?
• Was het lastig? (Wat wel/wat niet?)
• Wie vond het vragenstellen leuk?  (waarom wel/niet?)
• Wie was er goed in vragen stellen? (je mag ook een klasgenoot benoemen)
• Wie vond het antwoorden fijn?  (waarom wel/niet?)
• Wie heeft er iets bijzonders ontdekt van zichzelf of een klasgenoot?
• Etc.
  

Tot slot: kies drie woorden.
Individueel

Onderaan het werkblad zie je drie vakjes staan. Kies voor elk vakje één antwoord van stap 1 en neem dit over in het onderste hokje. Dit mogen de vragen zijn die jullie hebben besproken of juist hele andere. Dat mag je zelf beslissen.

Overeenkomsten en verschillen

SPEELBORD DEEL 1

In viertallen  

Iedereen heeft drie woorden uitgekozen op zijn werkblad onderaan. Met deze woorden gaan jullie aan de slag met stap 5 op het speelbord.

Je bespreekt alle woorden met elkaar en gaat op zoek naar overeenkomsten en verschillen. Zijn er tussen jullie woorden verbanden te vinden? Dit hoeft niet te betekenen dat het ‘letterlijk’ hetzelfde is maar passen ze bij elkaar of niet?

• Vinden jullie sporten bijvoorbeeld belangrijk?
  
• Zijn jullie goed in dezelfde dingen of juist niet?
• En belangrijke personen? Hebben die verband met elkaar of zijn die juist heel verschillend?

Bespreek dit met elkaar en vertel elkaar wat je vindt. Noteer vervolgens al jullie woorden in het vak dat jullie het best vinden passen.

Nabespreken / afronding activiteit

Welke verbanden in verschillen en overeenkomsten hebben jullie gevonden?

Geef ieder groepje de gelegenheid om te delen. Vraag naar de gesprekken die zijn gevoerd en let op dat de leerlingen niet alleen hun conclusie opsommen.

Stel als docent vragen om te verkennen waarom ze woorden in welke vakken hebben geplaatst: welke afwegingen hebben ze gemaakt? Dat is vaak veel interessanter dan het resultaat ;)

Tot slot & wat vonden jullie? (van deel 1)
Klassikaal

Je hebt in deze opdracht goed naar jezelf gekeken, dat met elkaar besproken en daarna gekeken naar overeenkomsten en verschillen.

Benadruk dat het bij respect voor jezelf gaat om jezelf kennen en dit te zien in het licht van een ander. Soms denk je dat je heel erg verschilt en valt het juist mee maar ook andersom.

Iedereen is uniek en dat maakt omgaan met elkaar boeiend maar soms ook lastig.
Houd daarom altijd in je achterhoofd dat je met vragenstellen en met elkaar in gesprek gaan tot een echte kern van iemand komt.

Respect begint letterlijk bij jezelf. Maar er is meer, in deel 2 gaan we verder met respect voor elkaar!

TIP: Maak afsluitend eventueel gebruik van onderstaande reflectievragen:

• Wie wil er wat delen over de opdracht?
• Hoe was het om op deze manier met jezelf bezig te zijn? (waarom?)
• Was het lastig om dit allemaal op te schrijven over jezelf? (waarom?)
• Hoe vonden jullie het om elkaar te interviewen?
• Wie heeft er iets ontdekt van een klasgenoot?
• Etc.

Deel 2: Respect voor elkaar!

Vorige deel (deel 1) ging over: Respect voor jezelf. Nu gaan we aan de slag met deel 2…

Respect voor jezelf > terugblik

Klassikaal

Vraag de leerlingen wat iedereen zich nog kan herinneren van deel 1: Respect voor jezelf. Heb je het er nog over gehad? Of nog verder nagedacht over de les?

Vat de les van de vorige keer samen:  
We hebben vooral gekeken naar onszelf en dat samen uitgediept in de interviews. Daarna hebben we gekeken naar alle verschillen en overeenkomsten die we hebben. Niet iedereen heeft dezelfde antwoorden maar overeenkomsten zijn er zeker te vinden en verschillen mogen er zijn!

Vandaag gaan we verder met respect voor elkaar. Hoe zit dat en wat kan dat allemaal betekenen?
 
TIP: Je kunt deze les weer starten met een verkennende brainstorm, mocht je dat prettig vinden als vertrekpunt.

Respect voor elkaar!

Respect hebben voor elkaar is belangrijk. Als er binnen een groep respect is voor elkaar, dan voelt dat veilig en is er een fijne sfeer. Iedereen durft te zeggen wat hij denkt en zijn mening te geven zonder dat daar gedoe of flauwe opmerkingen over ontstaan.

Als je iemand waardeert om wie diegene is dan heb je respect voor de ander.
Je hoeft het natuurlijk niet altijd met elkaar eens te zijn. Je accepteert dan dat iemand andere dingen vindt en anders denkt. Het niet met elkaar eens zijn kan juist heel goed in een groep.

Deel 2 van het speelbord

In groepjes van 4

Deel de speelborden uit en vorm weer groepjes van vier.

In de vorige les hebben we vooral naar onszelf gekeken. Wat we leuk vinden, wie er belangrijk voor ons is en ook waar je persoonlijk goed in bent! Iedereen heeft nagedacht over zichzelf. Hoe goed kennen je klasgenoten jou eigenlijk en andersom, hoe goed ken jij hen?

In deel 2 gaan we aan de slag met alle individuele talenten van jullie klas, geven we elkaar complimenten en krijgen we (nog meer) inzicht in de ander.
 

Tip: maak eventueel een andere samenstelling van groepjes dan de vorige les, zo werk je in elk deel met anderen samen! Bepaal zelf of dit passend is voor jouw klas.

Waar zijn jullie goed in?
In viertallen op het speelbord

Op jullie speelbord zien jullie bij deel 2 vier gele en vier oranje post-it’s staan.

Jullie beginnen met de gele. Met elkaar ga je voor iedereen van jullie viertal een kwaliteit, eigenschap of talent opschrijven waar hij of zij volgens jullie goed in is.

Je overlegt dus goed en vertelt elkaar wat je denkt. Over jezelf maar ook over elkaar. Misschien vinden je groepsgenoten wel iets dat je zelf nog niet wist. Dáár gaat het juist om!

Kies allemaal één kwaliteit of eigenschap om op te schrijven. Vergeet niet je naam in te vullen op het geeltje!

En dan nu de rest van je klas!

Hoe?
Nu gaan we aan de slag met de talenten van klasgenoten van een andere groep.
Voordat we dit kunnen doen noteren jullie je eigen namen ook op de oranje post-it's.

Gedaan?
Dan gaan jullie nu husselen!! We ruilen letterlijk van plek/tafel.
Laat het speelbord liggen en schuif door naar het speelbord van een andere groep.

3… 2… 1... GO!

Optie 1 - Korte versie: één keer wisselen
Wissel van speelbord.
Nu jullie de namen en kwaliteiten zien staan van jullie klasgenoten is het jullie taak om nog een kwaliteit van je klasgenoten op te schijven op de oranje briefjes. Denk samen goed na en bedenk samen voor elke klasgenoot waar deze echt goed in is. Wat is zijn kwaliteit of talent, vinden jullie? En let op, het moet iets anders zijn dan op de gele briefjes staat!

Zijn jullie eruit?
Noteer het dan op het speelbord van de andere groep bij de juiste post-it (naam).
Zijn alle vier de klasgenoten benoemd dan keren jullie terug naar jullie eigen plek/speelbord.


Optie 2 - langere, meer actieve versie: Meerdere wissels.
Wissel van speelbord. Nu jullie de namen en kwaliteiten zien staan van jullie klasgenoten is het jullie taak om nog een kwaliteit op te schijven van één van je klasgenoten op het oranje briefje. Denk samen goed na en bedenk samen waar deze klasgenoot echt goed in is.

Zijn jullie eruit?
Schrijf het dan op het speelbord van de andere groep bij de juiste post-it.
Schuif daarna door naar een volgend speelbord met andere klasgenoten en kies een lege oranje post-it/klasgenoot om in te vullen met een talent of kwaliteit. Je vult samen dus steeds maar één klasgenoot aan.

Herhaal dit tot alle post-it’s van de klasgenoten door anderen zijn ingevuld.
Ga daarna terug naar jullie eigen plek/speelbord.

TIP: Zet voor beide opties een duidelijke timer(s).

Hé... wat heb jij…? Kijk mijne nou!
In viertallen

Nu je weer terug bent bij je eigen tafel bespreek je met je viertal wat er op jullie oranje briefjes staat geschreven.

• Herkennen jullie elkaar?
• Wat valt op?
• Klopt het volgens jullie of juist helemaal niet?

TIP 2: Maak een TalentenHelpdesk

Je zou ervoor kunnen kiezen om ook echte geeltjes uit te delen en elke leerling een kwaliteit te laten opschrijven. Deze zouden op een centrale plek kunnen hangen in het lokaal: De TalentenHelpdesk. Op deze plek zouden leerlingen kunnen kijken of ze hulp van een klasgenoot voor bepaalde dingen kunnen inschakelen. Vul de TalentenHelpdesk gedurende het jaar eventueel aan met een andere kleur post-it met ‘hulp gevraagd’. #teamworksworks

Uitkomsten nabespreken

Klassikaal

• Wie durf zijn twee talenten te benoemen?
• Wie heeft er iets op het oranje briefje staan wat je niet had verwacht?
• Wie heeft er iets van een ander ontdekt?
• Hebben we veel verschillende dingen gezien in de groepjes?
• Was het lastig om iets voor een ander te verzinnen? En voor jezelf?

Wat een hoop kwaliteiten!
The sky is the limit!

Nu we al deze dingen hebben opgeschreven hebben we als het goed is allemaal twee kwaliteiten waar de klas van zegt: ‘Hé, dat kun jij goed!’

Als je al deze kwaliteiten bij elkaar optelt, hebben we met elkaar echt een heleboel verschillende talenten! Niet iedereen is goed in hetzelfde, dat kan ook helemaal niet.

Nu we dit weten wordt het tijd om al die verschillende talenten ook écht in te zetten om impact te maken!

Samen gaan we in deel 3 aan de slag met een missie om de wereld een stukje mooie, duurzamer of respectvoller te maken!

Hoe en wat precies...?

Dat bepalen jullie zelf in deel 3!

Tot slot:
Bespreek de opdracht nog inhoudelijk na.

• Was het lastig om samen te werken om de talenten te kiezen?
• Heb je iets over een ander geleerd?
• Zou je dit nog eens willen doen in een andere groep?
• Zijn er veel verschillen?
• Wist je dit van klasgenoten?
  
• Vond je de opdracht ingewikkeld? (en waarom wel / niet?)
•  Zou je de opdracht nog een keer willen doen?
• Etc.

Deel 3: Respect voor de omgeving

Vorige deel  ging over: Respect voor elkaar. En nu gaan we aan de slag met deel 3: Respect voor de omgeving!

Houd de speelborden van de vorige twee lessen paraat om uit te delen aan de groepjes,  en de poster “Respect moet je doen!”

Terugblik
Het vorige deel (deel 2) ging over: Respect voor elkaar. Wat weten we nog van het vorig deel? Bespreek dit met de klas.

Nu gaan we aan de slag met deel  3

Respect voor de omgeving. We gaan het er niet alleen over hebben, we gaan ook iets doen!

Respect moet je doen!
Samen maken we een verschil

Klassikaal & groepjes van vier

Deel de speelborden uit en vorm weer groepjes van vier (een groepje van drie kan ook, mocht het niet uitkomen).

Tip: Maak een andere samenstelling van groepjes dan de vorige les, zo werk je in elk deel met anderen samen! Bepaal zelf of dit passend is voor jouw klas.

In deze les gaan we aan de slag met meer respect voor onze omgeving. Maar hoe dan? Nou, je kan zélf het verschil maken! We hebben in de vorige les gezien dat al onze kwaliteiten anders zijn. Wat als we dat nu allemaal inzetten om samen impact te maken? Met een groep kun je namelijk enorm veel bereiken.

Wat?
Dat gaan we zelf bedenken.

Klassen-bucketlist!
In viertallen

We gaan aan de slag te gaan met een klassen-bucketlist.

Een bucketlist is een lijst met dingen die jullie graag willen doen of bereiken. Het is een lijst waarop je dingen en doelen kan aanvullen, verwijderen en (het leukste) afstrepen!

Het is niet zomaar een simpel TO DO-lijstje… het gaat dingen die we letterlijk kunnen DOEN die te maken hebben met respect voor jullie omgeving!

TIP: Je kunt (zelf of met de klas) kiezen of je een groen of sociaal thema kiest of een combinatie. Of willen jullie een schoolbreed thema? Dat kan natuurlijk ook!

Wat vinden jullie belangrijk?

Bespreek In viertallen één of twee van deze vragen. Jullie mogen zelf kiezen welke. De timer staat op max 5 min.

• Wat willen en kunnen jullie veranderen/verbeteren in jullie directe omgeving?
• Welke onderwerpen vinden jullie belangrijk?
• Waar maak je je zorgen/druk om?
• Waar zouden jullie het verschil willen maken?
• Waar moet er echt een verschil gemaakt worden?

Maakt mijn bijdrage nou echt een verschil?
Klassikaal

Bespreek dat het lastig is om te geloven dat jouw kleine beetje bijdraagt. Veel mensen blijven hangen in de gedachte: ‘Wat maak één actie van mij nou uit? Dat maakt toch geen verschil.’ Maar dat is dus niet zo!

Elke stap is er eentje! Eén actie of een voorbeeld kan ervoor zorgen dat de maatschappij gaat veranderen. En al die kleine stappen en acties bij elkaar opgeteld kunnen echt een verschil maken.  

Tip: Vertel de leerlingen dat in deze Week van Respect meer dan 80.000 jongeren aan de slag gaan met een positieve bucketlist! Jongeren van 10 tot 24 jaar bedenken zelf wat er anders moet en gaan dit vanaf deze week ook echt doen, best cool toch? Het is dus deze komende weken zeker niet alleen jullie klas en nooit voor niets... dus let’s go!

Deel jullie acties met: #weekvanrespect

Kies een onderwerp!
Klassikaal

We gaan stemmen over ons onderwerp voor de bucketlist. Wat gaan we klassikaal aanpakken? Als jullie er uit zijn, noteer (of markeer) dan jullie gezamenlijke missie duidelijk op het bord.

Van ideeën naar acties
In viertallen

Nu we een missie hebben, gaan we in viertallen acties bedenken bij deel 3 van het speelbord. Wat kunnen we concreet bedenken dat bijdraagt aan deze missie?

Volg de stappen 1 t/m 4 op het speelbord.

Wat een acties…

Klassikaal

Bespreek klassikaal wat de uitkomsten van stap 4 van ieder groepje zijn. Schrijf weer mee op het bord.  Vraag elke viertal 1 actie/handeling te delen. Is dit antwoord ongeveer hetzelfde als een ander groepje noemde? Kies dan een van de andere twee antwoorden.

Richtvragen om verder te komen:

• Zijn er overeenkomsten tussen de dromen/plannen?
• Wat zijn echt langetermijnideeën en welke zijn snel realiseerbaar?
• Zouden jullie voor sommige ideeën hulp nodig hebben?
• Welke plannen vinden jullie echt goed/verrassend?
• Welke zouden jullie misschien met de hele buurt of school kunnen doen?

Let’s do this!

Klassikaal

Jullie hebben mooie plannen en ideeën gedeeld. Probeer nu klassikaal tot maximaal zeven op vrij korte termijn uitvoerbare plannen/acties te komen. En vergeet ook niet welke sterke kwaliteiten jullie in de klas hebben!

Wat gaan jullie écht doen? En wanneer?

Als jullie het lijstje definitief hebben gemaakt, noteer je dit op de bucketlist-poster. Hang jullie ‘klassen-bucketlist’ ergens zichtbaar op. Dit kan natuurlijk in de klas, maar ook op een andere plek in de school (op bijvoorbeeld de gang of bij de ingang waar iedereen het ziet!). En misschien kunnen de andere klassen hun bucketlist daar ook ophangen.

Zelf doen + alle acties optellen = impact!

Check elke dag of elke week de punten van de bucketlist en noteer de aantallen en acties die de leerlingen hebben gerealiseerd!

Blijf de aantallen optellen zodat er aan het eind van de afgesproken periode een eindscore staat. Deze eindstand kun je noteren op de poster.

Voorbeeld ‘Milieu/besparing’:
Deze klas heeft:

• 168 x alle lampen uitgedaan thuis;
• 45 x dagen geen vlees gegeten;
• 23 x korter dan 5 min. gedoucht;
• etc.

Samen bereiken we dit al in een korte tijd! Stoppen we na een week of twee?
Of gaan we gewoon door?

En niet onbelangrijk: inspireer ook anderen om mee te doen! Vraag broers, zussen, je ouders, je oude tante Truus om ook mee te doen. En de hippe buurman met z’n dure auto kan ook best een keer op de fiets!

Samen maak je een steeds groter verschil.

Nabespreken
Klassikaal

Nu hebben we het gehad over onszelf, elkaar en de omgeving. Hoe was dat? Heb je het idee dat we een verschil hebben kunnen maken? Hebben we anderen meegekregen in onze actie?

• Was het moeilijk om deze stappen te zetten?
• Was het makkelijker om samen te doen dan alleen?
• Zou je het vol kunnen houden?
• Denk je dat het nut heeft?

DELEN? JA GRAAG:

Wij zijn bij REF heel benieuwd naar alle missies die scholen door heel Nederland uitvoeren.

Deel jullie bucketlist (en resultaat) met de #WeekvanRespect of tag @respectfoundation, dan kunnen we alle mooie acties en missies bijhouden.

Klik hier

Evaluatie invullen? Ja graag!
Vul deze vragenlijst (9 vragen) zelf in of met je klas!
Wij zijn heel blij met alle reacties, tips en feedback.

Alvast bedankt!

Team educatie / Respect Foundation

LEGE SLIDE

Gebruik deze slide om zelf eventueel dingen toe te voegen.