21.1 Geen indringers

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

21.1 Geen indringers 
(herhaling huid en nieuw planten en afweer)

Huid anatomie

Opperhuid:

- Hoornlaag: Dode cellen die afslijten

-Kiemlaag: Snel delende cellen voor opperhuid. + Pigmentcellen 

Lederhuid:

Haarvaten, zweetklieren, talgklieren, haarzakjes, zenuwuiteinden.

Onderhuids bindweefsel:

Ook haarvaten+ vetweefsel voor isolatie en energiereserves

Functies huid

• Ziekteverwekkers tegenhouden
• Bescherming tegen beschadigingen
• Bescherming tegen uitdroging. Talgklieren helpen ook mee
• Bescherming UV-straling door melanine --> pigment
• Aanmaak vitamine D door melanine
• Lichaamswarmte behouden

Vanaf de kiemlaag bewegen de huidcellen naar de buitenkant.

Tijdens dit proces gaan zij dood. Hoe komt dat?

1. door blootstelling aan UV-straling gaan ze dood
2. door beweging schuren ze kapot
3. ze krijgen geen voedingsstoffen en zuurstof meer

Door een schaafwond is een deel van Jasmines opperhuid licht beschadigd.
Welke van de genoemde problemen is geen gevolg van de wond?

1. Bacteriën kunnen binnendringen en een infectie veroorzaken
2. Er is vochtverlies doordat de normaal aanwezige dode huidcellen de verdamping niet meer tegengaan
3. de wond doet pijn door voortdurende prikkeling van zenuweinden
4. de wond geneest slecht doordat de laag met delende cellen is aangetast

Casus brandwonden:
Hitte, een chemische stof of elektriciteit kunnen de huid beschadigen, er ontstaan brandwonden. Bij een beschadigde huid kunnen bacteriën makkelijk het lichaam binnendringen. Mensen met ernstige brandwonden (derdegraads) gaan voor behandeling naar een van de drie brandwondencentra in Nederland. Na behandeling van diepe brandwonden ontstaan littekens die niet meer weggaan.
Noem twee andere ernstige gevolgen van brandwonden.

Verklaar in 1 korte zin dat bij een eerstegraads verbranding en een oppervlakkige tweedegraads verbranding de huid spontaan kan genezen.

Verklaar in 1 korte zin dat een patiënt met een ernstige brandwond minder pijn voelt dan met een minder ernstige brandwond.

Planten en afweer

• Planten zijn over het algemeen plaatsgebonden en dat betekent dus
   vluchten kan niet meer!
• Planten hebben te maken met klimatologische omstandigheden zoals
   extreme kou of droogte.
• Planten hebben te maken met milieu-invloeden: Hoge zoutconcentratie (zeewater), zware metalen (bijvoorbeeld zink), etc.
  
  
• Waarom hebben planten een afweersysteem nodig?

Twee verschillende vormen van afweer bij planten

1. De afweer tegen ziekteverwekkers = pathogenen
   Welke pathogenen ken je? 
   
   
2. de afweer van planten tegen planteneters
   Welke planteneters ken je?

Afweer tegen ziekteverwekkers

• Planten worden aangevallen door bacteriën, virussen, schimmels en 
   eencelligen. 
• Planten kunnen mechanisch en chemisch op een ziekteverwekker
   reageren. 
• In tegenstelling tot dieren repareren ze geen aangetast weefsel. 
• Ze sluiten aangetaste delen af of offeren die op.

Afweer tegen planteneters: direct of indirect

Planteneters (herbivoren), alleseters (omnivoren) en parasieten belagen planten (bron van energie en voedingsstoffen voor de belagers). 

Bij de directe afweer treft de plant de eter zelf: moeilijk eetbare planten. 

Hoe werkt dit? 

Bij de indirecte afweer is de vijand van je vijand jouw vriend.

Hoe werkt dit?

Mechanische afweer bij planten. 

Welke herken je?

Braam, 

Distel, Roos, Vuurdoorn

Directe en indirecte afweer bij planten

Direct
Om je eters direct te treffen kun je als plant moeilijk eetbaar worden. (Brand)haren, stekels en een gladde of dikke cuticula maken het opeten van bladeren niet makkelijk. 

Planten kunnen ook bittere(spruitjes) of giftige stoffen (amandelpit) maken. Dat zijn secundaire metabolieten en sommige kunnen het zenuwstelsel van de eter verlammen of een schimmelplaag ontregelen.

Indirect

Wanneer de plant de aanval niet heeft kunnen afslaan en er toch eenmaal gegeten wordt, dan kan de plant vijanden van zijn eters lokken.

Tarwe en katoenplanten maken lokstoffen voor insecten die de aanvallers doden of opeten.

Chemische afweer bij planten

De sperzieboon (Phaseolus vulgaris) wordt belaagd door de bonenspintmijt (Tetranychus urticae). Wanneer de plant wordt aangevreten, geeft deze geurstoffen af die de roofmijt (Phytoseiulus persimilis), de natuurlijke vijand van de bonenspintmijt, aantrekt. Daarnaast blijken bonenplanten in de directe omgeving van aangevreten planten ook deze geurstoffen op te vangen. De naastliggende plant gaat hierop tevens deze geurstoffen produceren om de roofmijt aan te trekken.

Hoe zou je de samenwerking tussen de sperzieboonplant en de roofmijt kunnen noemen?

De mens profiteert van de verschillende afweermechanismen van planten. Zo maken wij gebruik van vele chemische afweerstoffen van planten. Welke stoffen zijn chemische afweerstoffen van planten?

1. Nicotine
2. Salicylzuur
3. Cocaïne
4. Morfine

Planten met een chemisch afweermechanisme vinden vaak farmaceutische toepassingen

Taxus: een extract (Taxol) van deze boom werk als cytostaticum

Paclitaxel wordt gebruikt bij chemotherapie en is werkzaam vanwege zijn stabiliserende effect op microtubuli. Hierdoor kunnen cellen niet meer delen en kun je de groei van bepaalde carcinomen remmen.

Paclitaxel heeft heftige 

bijwerkingen.

Huiswerk

Lezen 21.1

Maken 1 tm 9