13.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

13.3 Transport

Wat gaan we doen?

Herhalen vorige paragraven

biologiefilmpje van de dag

Uitleg paragraaf 13.3

Zelfstandig aan de slag

Fotosynthese

                   +                      -->                       +

Verbranding

                   +                      -->                       +

______________________________________________________

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Zuurstof

Zuurstof

Water

Water

Glucose

Glucose

Waar bestaat het ademhalingsstelsel van een insect uit, en welke stoffen vervoert het?

In de kieuwen van een vis vindt gaswisseling plaats door diffusie. Welke uitspraak
over diffusie is juist?

1. Bij diffusie stroomt zuurstof van een lage naar een hoge concentratie.
2. Bij diffusie stroomt zuurstof van een hoge naar een lage concentratie.
3. Bij diffusie stroomt zuurstof van het bloed in de kieuw naar het water.
4. Diffusie vindt plaats in de kieuwboog.

Sven en Amy zitten in de tuin, het is warm weer. Het is hen opgevallen dat insecten bij warm weer actiever zijn dan bij koud weer. Zij besluiten een proefje te doen. Zij doen beiden dezelfde hoeveelheid aanmaaklimo in een glas, hierna doen zij er eenzelfde hoeveelheid water bij. Ze roeren de limonade niet door. Sven zet zijn glas in de koelkast, Amy zet haar glas buiten neer.
In welk glas is de concentratie aanmaak het snelst in het hele glas gelijk? Leg je antwoord uit, gebruik hierbij het woord diffusie.

Leerdoelen

• Je leert het verschil tussen een open en gesloten bloedsomloop;
• Je leert wat een enkelvoudige en dubbele bloedsomloop is;
• Je leert de functie van de kleine en grote bloedsomloop bij mensen;
• Je leert hoe transport van water en stoffen bij planten plaatsvindt.

Bloedsomloop insecten

• Open Bloedsomloop: het bloed omspoelt de organen en de cellen in de weefsels.
  
• Een groot bloedvat aan de rugzijde met spieren houdt de stroming in stand.
  
• Lucht stroomt in de tracheeën.
• Hoe komen de cellen aan zuurstof?

Bloedvatenstelsel insect

• Tracheeën vormen een groot netwerk luchtbuizen.
• Door diffusie gaat zuurstof vanuit de buitenlucht in de tracheeën naar de cellen.
• Via het bloed worden alleen de voedingsstoffen naar alle cellen vervoerd.
• Bloed stroomt van achter naar voren en aan de voorkant gaat het bloed het bloedvat uit en stroom het vrij om de cellen.

Heeft een insect een open of een gesloten bloedsomloop?

1. Open
2. Gesloten

Hoe vervoeren vissen stoffen?

• Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.
• Het hart pompt bloed naar kieuwen en vervolgens naar alle andere organen.
• Vanuit het verteringsstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed.

Gesloten enkelvoudige bloedsomloop bij vissen

• Gesloten bloedsomloop: het bloed stroomt in bloedvaten door het lichaam.
  
• Dus niet vrij om de cellen zoals bij een insect.
• Enkelvoudige bloedsomloop: Bloedsomloop waarbij het bloed tijdens één rondgang één keer het hart passeert.

Hoe komt zuurstof bij de cellen?

• In de organen zijn zeer dunne kleine bloedvaatjes =>
  de haarvaten.
• In de grote bloedsomloop gaat zuurstof vanuit de
   haarvaten via diffusie naar de cellen =>
  het zuurstofarme bloed stroom terug naar het hart.
• In de kleine bloedsomloop gaat bloed vanuit het hart
  naar haarvaten in de longen => zuurstof gaat vanuit de
  buitenlucht via diffusie juist naar het bloed in de
  haarvaten.

Dubbele bloedsomloop bij mensen

• Dubbele bloedsomloop = bloedsomloop waarbij het bloed tijdens één rondgang twee keer het hart passeert. Bestaat uit een kleine en een grote bloedsomloop.

Bloedsomloop

• Kleine bloedsomloop = (bij mensen) de weg van het bloed bij de opname van zuurstof: van de rechterharthelft via de longen naar de linkerharthelft.
• Grote bloedsomloop = (bij mensen) de weg van het bloed bij de afgifte van zuurstof: van de linkerharthelft, via de organen naar de rechterharthelft.

Overzicht

Aan de slag

de eerste 10 minuten in stilte aan het werk.

Daarna mag je overleggen

maken paragraaf 13.3

opdracht 1 tot en met 10

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op 
• Door de vaten vervoerd 
  
• In de bladeren maken ze voedingsstoffen

Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

• Lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring.
  
  

1. Houtvaten: water en mineralen (binnenring). Stroomrichting= omhoog.
2. Bastvaten: glucose en andere voedingstoffen (buitenring).

Wat is de stroomrichting van de houtvaten?

1. Omhoog
2. Omlaag
3. Naar het blad
4. Van het blad af

Wat vervoeren de houtvaten?

1. Water en mineralen
2. Water en glucose
3. Water en zuurstof
4. Water

Water stroomt tegen zwaartekracht in (?)

1. Zuigkracht bladeren:
   Veroorzaakt door het verdampen van de
   huidmondjes.
2. Worteldruk:
   Wordt veel water opgenomen in de
   houtvaten.
3. Capillaire werking:
   Het omhoog kruipen van water in dunne
   houtvaten.

Welke begrip horen bij welke omschrijving

Zuigkracht

Worteldruk

Capillaire werking

Het water "kleeft"aan de wanden van de dunne buisjes omhoog

De wortels nemen water en mineralen op en drukken dit omhoog in de houtvaten

De bladeren "zuigen" ,door verdamping uit de huidmondjes, de vloeistof omhoog 

Huiswerk

• Paragraaf 13.3
• Opdracht 1 t/m 14 

• Eerder klaar?
  
• => oefenen op biologiepagina