1.2 Ontwikkeling van de wereldeconomie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1.2 wereldeconomie

Ontwikkeling van de handelsstromen

Het ontstaan van een wereldeconomie

Het startpunt van de globalisering en het ontstaan van een wereldeconomie ligt in de periode van de ontdekkingsreizen. 

De wereld bleek groter dan men altijd gedacht had. Kooplieden vanuit Europa stichtten op die nieuw ontdekte plekken handelsnederzettingen. Een overzees gebied dat in het bezit was van een (Europees) land noemen we een kolonie.  

 

Handelskolonialisme

tot 1850

voor handel van

- landbouwproducten (plantages)

- mijnbouwproducten (mijnen)

Koloniale handelsverhoudingen 

(1500 - 1950)

- Op het ''hoogtepunt'' van het kolonialisme (1914) waren de twee grootste Europese koloniale machten: Groot-Brittannië + Frankrijk.

- Nederland bezat twee grote kolonies: Nederlands-Indië + Suriname.

- De dekolonisatie verliep snel na WO II.

Handelskolonialisme 

(1500 - 1800)

Kenmerken:

- Kolonies leveren grondstoffen en arbeidskrachten (slaven).

- Langs de kusten ontstaan plantages.

Industrieel kolonialisme

(1800 - 1950)

Het industrieel kolonialisme (oftewel imperialisme) is de fase waarin Europese moederlanden koloniën stichtten die ze zelf bestuurden, met als doel de aanvoer van grondstoffen veilig te stellen en een afzetmarkt voor hun industriële eindproducten te vormen.

Waarom is het handelskolonialisme overgegaan in industrieel kolonialisme?

Door de opkomst van de industrie werd het voor Europese landen belangrijk om:

- verzekerd te zijn van de aanvoer van grondstoffen

en

- een afzetmarkt te hebben voor hun industrieproducten.

Wat is daarvan het gevolg geweest?

- Vroegere handelsgebieden werden onderdeel van het moederland. Op tal van terreinen - bestuur, onderwijs, handel en ontwikkeling - verstevigde het moederland haar greep op de kolonie. 

- Door de industrialisatie nam de wereldhandel enorm toe, maar de handelsstromen verliepen steeds meer binnen het koloniale rijk.

Einde van een oude relatie

(1950 - 1990)

De afloop van WO II levert twee belangrijke veranderingen op in de wereldorde:

1. Dekolonisatie

2. De wereld wordt opnieuw ingedeeld, er ontstaan drie blokken. Het westerse en het communistische blok, met name de VS en de Sovjet Unie, staan lijnrecht tegenover elkaar.

Vrijhandel verandert de wereld

(na 1990)

Na de ineenstorting van de Sovjet Unie in 1989 wordt de wereldorde opnieuw opgeschud. De vrijemarkteconomie wordt het belangrijkste economische systeem op aarde. Een belangrijk kenmerk daarvan is dat de prijs van goederen en diensten wordt bepaald door de wet van vraag en aanbod.

OPDRACHT

Vrijhandel: voor- of nadelig voor een land?

1. Buitenlandse concurrentie

2. Vorming van grote bedrijven

3. Regionale specialisatie

4. Vrij toegang tot de buitenlandse afzetmarkt

5. Goedkopere producten

6. Binnenlandse bedrijven failliet

7. Protectionisme verboden

Voordelig

2. Vorming van grote bedrijven

3. Regionale specialisatie

4. Vrij toegang tot de buitenlandse afzetmarkt

5. Goedkopere producten

Waarom?

2. Grote afzetmarkt bereikbaar

3. Land maakt producten waar het goed in is

4. Bedrijf kan internationaal concurreren

5. Consument profiteert

Nadelig

1.  Buitenlandse concurrentie

6. Binnenlandse bedrijven failliet

7. Protectionisme verboden

Waarom?

1. Kans op faillissement

6. Buitenlandse concurrentie

7. Geen bescherming eigen bedrijven tegen buitenlandse concurrentie

Conclusie

Aandeel in de wereldhandel wordt gestuurd door:

- Politieke ontwikkelingen in de wereld

- Economische ontwikkelingen in landen en in de wereld

In welke periode werd de wet van vraag en aanbod geïntroduceerd?

1. Handelskolonialisme
2. Koude Oorlog
3. Vrijemarkteconomie
4. Industrieel kolonialisme

Hoe ontstaat economische groei?

1. Door globalisering
2. Door toename van productie
3. Door industrieel kolonialisme
4. Door EPZ's (Export Productie Zones)

Wat hoort er bij de periode 1500-1800?

1. Handelskolonialisme
2. Exploitatiekolonie
3. Dekolonisatie
4. Industrieel kolonialisme

Welk begrip wordt omschreven:
Landen die na 2000 een snelle economische groei doormaken.

1. WTO
2. Industrieel kolonialisme
3. Triade
4. BRICS-landen

Welke periode in de wereldhandel wordt hier afgebeeld?

1. Industrieel kolonialisme
2. Dekolonisatie net na W.O. 2
3. Einde van de Koude Oorlog
4. Vrijhandel

Koloniale verhoudingen (1500 – 1945)

Welke periode in de geschiedenis is de periode van grote ontdekkingen? 

•  16e eeuw

Europees kolonialisme:

1500 – 1800: handelskolonialisme

1800 – 1950: industrieel kolonialisme

 

Handelskolonialisme: Vestigingen van Europese handelsmaatschappijen in de nieuw ontdekte gebieden van Afrika, Amerika en Azië. Doel: handel drijven.

H

Industrieel kolonialisme: Fase waarin Europese moederlanden koloniën stichten die ze zelf besturen. Doel: aanvoer van grondstoffen veilig stellen en een afzetmarkt voor hun eindproducten vormen.

I

Op welke gebieden verstevigde een moederland de greep op de kolonie?

1. klimaat, onderwijs & infrastructuur
2. onderwijs, bestuur, handel & cultuur
3. koopkracht, handel, infrastructuur & bouw
4. bouw, cultuur, bestuur & klimaat

Op weg naar onafhankelijkheid

De afloop van WOII levert twee veranderingen op:

1.  Dekolonistie
   
2. Koude Oorlog
   

Dekolonisatie: Vroegere koloniën worden onafhankelijk.

D

Koude Oorlog: periode waarin de twee wereldmachten VS en Sovjet-Unie vijandig tegenover elkaar staan. Er wordt handel gedreven binnen hun eigen machtsblokken.

K

In welk jaar valt de Sovjet-Unie uiteen?

1. 1990
2. 1980
3. 1970
4. 1960

Vrijhandel verandert de wereld

Na het uiteenvallen van de SU wordt de vrijemarkteconomie het belangrijkste economische systeem.

Vrijemarkteconomie: Economisch systeem waarbij de productie in handen is van particuliere ondernemers en de prijs van goederen/diensten tot stand komt door vraag en aanbod.

V

Kenmerken vrijemarkteconomie:

- vrij ondernemerschap

- prijs komt tot stand door vraag en aanbod

V

Vrijhandel

De vrijemarkteconomie werkt het beste zonder handelsgrenzen. 

Vandaar het begrip: vrijhandel

Vrijhandel: handel waarbij de grenzen tussen handelsgebieden zo veel mogelijk worden weggenomen.

V

Welk voordeel heeft vrijhandel?

Door welke ontwikkeling voelt de Amerikaanse maakindustrie zich bedreigd?

1. Schaarste van grondstoffen
2. Klimaatbeleid
3. Opkomst van China
4. De koopkracht van mensen