AFP 2.3.5. AF en pathologie lever, galblaas en alvleesklier

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 5

Periode 3

Leerjaar 2

Lesindeling 

1. Welkom + Osiris
2. Vorige les 
3. Lesindeling en Lesdoelen
4. Anatomie en pathologie van de Lever 
   
5. Zelf aan de slag 
6. Theorie galblaas 
7. Afsluiting en huiswerk 
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Uitleggen hoe de alvleesklier is opgebouwd en welke functies deze heeft.
• Benoemen op welke manier de lever is opgebouwd en welke functies de lever heeft. 
• Uitleggen hoe de galblaas is opgebouwd en welke functies deze heeft.
  
• Vertellen welke aandoeningen de galblaas kent, welke symptomen hierbij horen en op welke manier deze aandoeningen behandeld kunnen worden.
• Vertellen welke aandoeningen de alvleesklier kent, welke symptomen hierbij horen en op welke manier deze aandoeningen behandeld kunnen worden.

Vorige les

Het eerste deel van de dunne darm noemen we het

1. Duodenum
2. Ileum
3. Jejunum
4. Caecum

12-vingerige darm

Wat laat deze afbeelding zien?

1. Een darm met Coeliakie
2. Een darm met de ziekte van Crohn
3. Een darm met Colitis Ulcerosa
4. Een gezonde darm

Bij deze ziekte is het vóórkomen van fistels een bekende complicatie

1. Colitis Ulcerosa
2. Ziekte van Crohn
3. Coeliakie
4. Maagkanker

Bij kinderen ontstaat er bij deze ziekte vaak een groeiachterstand

1. Colitis Ulcerosa
2. Ziekte van Crohn
3. Coeliakie
4. Maagkanker

Deze afbeelding past bij...

1. Colitis Ulcerosa
2. De ziekte van Crohn
3. Coeliakie
4. Maagkanker

Buikpijn is een veelvoorkomende klacht bij de ziekte van Crohn. Deze buikpijn is meestal koliekpijn.
Wat past het beste bij koliekpijn?

1. Bewegingsdrang
2. Constante pijn
3. Ontlasting verergert de pijn
4. Beweging verergert de pijn

Herhaling dunne darm

Vertering in de dunne darm:

• Vindt vooral plaats in het eerste deel (duodenum)
  

Chemische vertering met verteringssappen:

• Vanuit lever/galblaas
• Vanuit alvleesklier

Via Papil van Vater

Alvleesklier

Alvleesklier: Pancreas

• 12-15 cm lang
• Ligt deels achter de maag
• Maakt verteringssappen

De alvleesklierbuis mondt uit

in de Papil van Vater in de 

twaalfvingerige darm (duodenum).

Alvleesklier

Interne secretie:

glucagon en insuline wordt afgegeven aan het bloed

Externe secretie:

pancreassappen, spijsverteringssappen, 

worden aan de darm afgegeven via een 

afvoerbuis. 

Ziekten van de pancreas

Acute pancreatitis: het gedeelte dat spijsverteringssappen maakt is ontstoken. 

oorzaak: vaak galstenen of alcoholmisbruik, soms  virus

Chronische pancreatitis: vaak alcoholmisbruik, soms onbekend

Symptomen: wisselend pijn in buik of rug. Vettige ontlasting door tekort aan spijsverteringssappen. 

Typerend voor de pijn is dat de patiënt rechtop zit en voorovergebogen, hij voelt zich ziek en misselijk en moet braken.

Pancreatitis: het gedeelte van de alvleesklier dat spijsverteringssappen maakt is ontstoken. Vele mogelijk oorzaken, bijv. een virus of een geneesmiddel. Vaak complicatie van galstenen of van alcoholmisbruik.

Typerend voor de pijn is dat de patiënt rechtop zit en voorovergebogen, hij voelt zich ziek en misselijk en moet braken.

Chronische pancreatitis: meestal is de oorzaak alcoholmisbruik, oorzaak is niet altijd bekend. Alvleesklier is min of meer blijvend ontstoken. Wisselde pijn in de buik of rug, deze kan afnemen als patiënt rechtop voorovergebogen zit. Door tekort aan spijsverteringssappen kan er vettige ontlasting zijn.

Pandreascarcinoom: Zeer ernstige vorm van kanker, oorzaak niet precies bekend. De ziekte komt vaak pas aan het licht als het te laat is, eerste verschijnsel is vaak icterus, doordat de galwegen worden dichtgedrukt

Ziekten van de pancreas

Pancreascarcinoom: zeer ernstig (overlevingsduur 6-9 maanden) Wordt vaak laat ontdekt (icterus doordat galwegen worden dichtgedrukt) 

Pancreatitis: het gedeelte van de alvleesklier dat spijsverteringssappen maakt is ontstoken. Vele mogelijk oorzaken, bijv. een virus of een geneesmiddel. Vaak complicatie van galstenen of van alcoholmisbruik.

Typerend voor de pijn is dat de patiënt rechtop zit en voorovergebogen, hij voelt zich ziek en misselijk en moet braken.

Chronische pancreatitis: meestal is de oorzaak alcoholmisbruik, oorzaak is niet altijd bekend. Alvleesklier is min of meer blijvend ontstoken. Wisselde pijn in de buik of rug, deze kan afnemen als patiënt rechtop voorovergebogen zit. Door tekort aan spijsverteringssappen kan er vettige ontlasting zijn.

Pandreascarcinoom: Zeer ernstige vorm van kanker, oorzaak niet precies bekend. De ziekte komt vaak pas aan het licht als het te laat is, eerste verschijnsel is vaak icterus, doordat de galwegen worden dichtgedrukt

De Lever

De lever (hepar): Roodbruin orgaan

• 1.5 kilo (!)
• Rechtsboven in de buik
• Tegen het diafragma (middenrif)
• Bestaat uit veel leverkwabjes

De lever is de 'pitstop' van het lichaam

• Bijna alle voedingsstoffen gaan langs de lever

75% van het bloed komt via de poortader

• Bevat alle suikers, eiwitten, mineralen, vitaminen, kleine vetdeeltjes, medicijnen en water vanuit darmen en maag

25% van het bloed komt via de leverslagader

Bloedtoevoer van Lever 

25% zuurstofrijkbloed via de leverslagader (arteria hepatica)

aftakking van aorta om de leverkwabjes te voeden met zuurstof zodat deze kan werken

75% voedselrijkbloed via de poortader (vena portea)

vanuit de darmen waar het bloed voedsel heeft opgenomen 

Bloedtoevoer van Lever

Dus: de belangrijkste ader van jouw spijsverteringsstelsel is de poortader.

De poortader:

• Voert 75% van het bloed aan naar de lever
• Bevat aminozuren, mineralen, vitaminen, medicijnen, suikers, kleine vetten en water

Functies lever

• suiker omzetten in glycogeen
• vetten opbouwen en afbreken
• eiwitten opbouwen en afbreken
• vitaminen opslaan
• mineralen opslaan
• stollingsfactoren vormen
• gal vormen
• giftige stoffen onschadelijk maken 

mineralen zoals ijzer en koper 

Afvoer van bloed

Het bloed uit de leverslagader en de poortader stroomt naar een vaatje in het midden van het leverkwabje.

En vervolgens vanuit de leverader (vena hepatica) naar de onderste holle ader (vena cava inferior)

Pathologie Lever

Hepatitis: Ontsteking van de lever (door virussen en alcoholmisbruik)

• Meer dan 6 maanden: chronische hepatitis

Symptomen: Lever kan afvalstoffen niet goed verwerken 

• Er ontstaat icterus (geelzucht)
• Patiënten hebben 'stopverf-ontlasting'
• Donkere urine
• Er is sprake van vermoeidheid
• Jeuk, vermoeidheid

Bilirubine hoopt zich op in het bloed, omdat de lever dit dus niet meer eruit kan filteren

Complicaties...

Levercirrose: Leverweefsel verandert in bindweefsel (littekens)

• Door bijvoorbeeld hepatitis
• Ook door chronisch alcoholmisbruik of auto-immuunziekte
• Lever werkt steeds minder -> uiteindelijk transplantatie

Lever wordt eerst groter om verlies aan functie te compenseren...

• Als er op tijd wordt behandeld, kan leverfalen voorkomen worden
• Anders levertransplantatie

Hepatitis A

Hepatitis A: Vooral bij kinderen

• Middellandse zee (Turkije/Marokko)
• Besmetting via ontlasting of rauwe/besmette voeding
• Kinderen hebben vaak geen/weinig klachten
• Duurt enkele weken tot 3 maanden

Geen behandeling noodzakelijk (wél alcohol vermijden!)

Inenting mogelijk voor reizen naar landen met risico op besmetting.

Hepatitis B en C

Hepatitis B en C: Overdracht via bloed-bloed of onveilige seks

• Vooral bij prostituees, drugsgebruikers en homoseksuele mannen
• Én mensen die werken in de gezondheidszorg!
• Incubatietijd maximaal 6 maanden

Inenting tegen Hepatitis B is mogelijk (in Rijksvaccinatieprogramma)

Inenting tegen Hepatitis C is niet mogelijk!

Ook overdracht tijdens de bevalling van moeder op kind.

Vooral in de gezondheidszorg bij prikaccidenten. 

Maar zeg je lever...

Dan zeg je galblaas!

De galblaas

Galblaas:

• Ligt nét onder de lever
• Opslagplaats voor gal uit de lever
• Bevat 30-50 ml gal

Gal: Zorgt voor de vertering van vetten

• Geelgroene vloeistof, gemaakt door de lever
• Galzuren binden aan vetten voor betere opname

Een deel van de gal wordt weer opgenomen een deel wordt ook met de ontlasting uitgescheiden.

Galstenen

Galstenen: Ontstaan door ingedikte gal

• Let op de 5 F's (female, fat, forty, fair and fertile)

Symptomen:

• Koliekpijn met bewegingsdrang
• Misselijkheid, braken
• Geelzucht, ontkleurde ontlasting

Complicatie: Ontsteking galblaas of pancreas

De risicofactoren die mede verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van galstenen worden samengevat onder de term "5 F": vrouw, dik, vruchtbaar, veertig, blank (vrouw, overgewicht, meerdere kinderen, veertig, blanke huid/licht haar).Oorzaak is onbekend. Vaak zonder pijn (mensen hebben het meestal niet door)

Koliekpijn: het lichaam probeert de galsteen kwijt te raken door het spierweefsel samen te laten trekken.

Als het gal niet meer verder kan, dan hoopt dit zich op in de lever en komt uiteindelijk in het bloed terecht. Door stuwing kan er echter ook een ontsteking van de galblaas en alvleesklier ontstaan.

Behandeling: NSAIDs tegen de pijn, eventueel operatie. Diagnostiek door echografie.

Buikpijnpatronen

Ontstekingspijn patroon: komt langzaam opzetten, koorts, pijn (soms vast aan beweging) algemene malaise

Koliek pijn patroon: patiënt ‘moet’ bewegen, kan niet stil zitten of liggen

Perforatiepijn: patiënt licht doodstil. Beweging doet pijn (bijv. meer maagzuur die uit de maag kan lopen of gevoelig buikvlies dat wordt geprikkeld door bewegen.

Ontstekingspijn patroon: komt langzaam opzetten, koorts, pijn (soms vast aan beweging) algemene malaise

Koliek pijn patroon: patiënt ‘moet’ bewegen, kan niet stil zitten of liggen

Perforatiepijn: patiënt licht doodstil. Beweging doet pijn (bijv. meer maagzuur die uit de maag kan lopen of gevoelig buikvlies dat wordt geprikkeld door bewegen.

Huiswerk

• Verder gaan met een samenvatting/lijst met moeilijke woorden bij het spijsverteringsstelsel
• Expertcollege: 

Galblaasontsteking 
Galstenen

• Boek mee: GENEESMIDDELENKENNIS DA