§3.4 Bronnen: Het landschap verandert

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

§3.4 Bronnen: Het landschap verandert

Planning

  - Herhaling §3.3
  - Leerdoelen
  - Uitleg

Het meenemen van los materiaal door wind, water of ijs.

Het neerleggen van sediment door wind, water of ijs.

Het geleidelijk uiteenvallen van gesteende o.i.v. externe factoren.

Verwering

Erosie

Sedimentatie

Op de foto's zie je verschillende soorten erosie. Combineer ze met de juiste foto. 

Erosie door ijs

Erosie door wind

Erosie door water

Zet de onderdelen in de juiste volgorde

Waterdeeltjes draaien rond

Door wrijving met de zandbodem daalt de snelheid van de golf

De golf stapelt zich op

De golf breekt

De golf loopt het strand op

Terugstroom

De wind veroorzaakt golven

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe een gebergte zoals de Alpen ontstaat.

- Je kunt uitleggen hoe gesteente verweert.

- Je kunt beschrijven hoe een gebergte door verwering en erosie wordt afgebroken.

- Je kunt beschrijven wanneer en hoe stuwwallen in Nederland zijn ontstaan.

Je kunt beschrijven wanneer en hoe dekzand in Nederland is neergelegd.

Verwering

"Het verbrokkelen of uit elkaar vallen van gesteente onder invloed van het weer en de werking van planten."

Chemische verwering, dit komt door:

- Zure regen
- Plantenwortels die zuren afgeven aan de grond

Mechanische verwering, dit komt door:

- Boomwortels 
- Water (bevriezen)
- Temperatuurverschillen

Verwering

Hoe is verwering hier terug te zien?

Sleep de foto's onder het juiste woord

Verwering

Erosie

Verwering is het breken van gesteente. Dit gebeurt op 2 manieren:

1. Boomwortels groeien en breken het gesteente af.

2. Water komt tussen gesteente en zet uit als het bevriest. Dan breekt het gesteente.

Erosie is het schuren van gesteente op omdat het wordt meegenomen door water, wind of ijs.

Verschillende platen op aarde

Oceanische plaat

De oceanische plaat ligt onder de zee en oceanen.

Beweegrichtingen:
- Naar elkaar toe (convergerend)
- Uit elkaar (divergerend)

Continentale plaat

De continentale plaat ligt op plekken waar land (continent) is.

Beweegrichtingen:
- Naar elkaar toe (convergerend)
- Uit elkaar (divergerend)
- Langs elkaar af (tranform)

Ontstaan Alpen

Ontstaan Alpen

• plaat verschuiving
• opstuwing land
• plooiingsgebergte 

Klik op de illustratie 

Hoe zijn stuwwallen ontstaan?

1. Door wind
2. Door ijs
3. Door rivieren
4. Rivieren gingen ineens anders lopen

Leg uit of je ook stuwwallen kunt vinden in Zuid-Limburg.

HUN-lijn

HUN lijn

Tot deze lijn is het landijs gekomen in Nederland.

H = Haarlem

U = Utrecht

N = Nijmegen

Bladel

IJstijden

• Nederland heeft ijstijden gekend: Saalien en Weichselien.

Wat zijn door deze ijstijden ontstaan?
- Stuwwallen: een door ijs omhoog geperste heuvel 
- Dekzand: zand dat de wind in de laatste ijstijd, een koude periode tussen ongeveer 115.000 en 12.000 jaar geleden, in Nederland heeft neergelegd.

Nederland was toen een koude woestijn met weinig tot geen plantengroei. De zeespiegel stond veel lager en een groot deel van de Noordzee lag droog. Dat kwam doordat er veel water uit de zee bevroren was als landijs en gletsjers.

De wind nam het losse zand mee richting Nederland.