Paragraaf 4.2 + 4.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 4.2

De Drie Revoluties

We hebben geleerd dat Rusland zich eind 1917 terugtrok uit de Eerste Wereldoorlog. 

MAAR WAAROM???? 

Leerdoelen
Aan het eind van dit hoofdstuk kun jij 

• De maatschappelijke problemen omschrijven die leidden tot:
  - Bloedige zondag (1905)
  - De Februarirevolutie (1917)
  - De Oktoberrevolutie (1917)
• Het verschil uitleggen tussen oorlogscommunisme, de Nieuwe Economische Politiek (NEP) en de collectivisatie
• Verklaren hoe propaganda en indoctrinatie bijdroegen aan de ontwikkeling van de Russische totalitaire staat 

Romanovs Rusland (1613-1918)

• 17.098.242 km2 (400x groter dan Nederland)
  
• Groot, maar goed verdedigbaar
  Zelfs Napoleon werd verslagen door het Russische landschap
• Geregeerd door de Romanov-dynastie (Dynastie = opvolging van heersers uit dezelfde familie) 
• Grotendeels standensamenleving 

Standensamenleving: de adel en geestelijkheid zit op de boer 

Standensamenlevingen bestonden vaak voor 95% uit boeren/burgers, 3% adel en 2% geestelijkheid 

Grote problemen en 

drie Revoluties tussen 1905-1917

- Sociale, militaire en politieke onrust

- Hongersnoden 

- Bloedige Zondag (1905)

- Februarirevolutie (1917)
- Oktoberrevolutie (1917) 

1. Bloedige Zondag (1905) 

• Protest als reactie op vernederend einde Japans-Russische oorlog (1904-1905)  
• Protest werd bloedig neergeslagen
• In reactie brak overal in het land onrust uit
  Liberalen komen in opstand voor democratie
  Boeren komen in opstand tegen de adel
  Marxistisch-socialisten richten sovjets op
• Onrust kwam ten einde na oprichting doema: De Russische Volksvertegenwoordiging 

Doema machteloos 

• De Doema had
  Wetgevende macht
  Budgettaire macht (beheersen gelduitgaven)
• Tsaar niet gebonden aan Doema, sterker nog: 
• Benoemt premier en minister
  
• Kan Doema ontbinden
• Kan wetten buiten Doema aannemen 

1e WO verergert Russische problemen 

• Rusland machteloos gedurende 1e WO
• 300.000 doden/gewonden per maand
• December 1914: munitie op
• 1915: Tsaar neemt opperbevel over, maar ... Rusland ligt op z'n gat
• Miljoenen boeren naar het front
• Landbouwgrond onbenut --> hongersnood
• Voedsel dat er is gaat naar leger
• Strenge winters 1914-1917 

Huiswerk 

Maken: opdracht 1 t/m 4 

Tsaar komt ten val 

(Februarirevolutie)

•  Hoge prijzen eerste levensbehoeften, als gevolg van 
  Jarenlange misoogsten 
  Boeren houden graan --> "Morgen kan ik het duurder verkopen" 
  Stijgende brandstofprijzen 
• Onvrede neemt toe door aanhoudende verliezen
• Transport naar steden ligt stil 
• Januari-Februari 1917 zeer koude winter (-30 c°) 
• 23 februari: Hongeroproer Sint-Petersburg. Wordt gesteund door leger en Doema 
• Tsaar staat er alleen voor --> 2 maart abdicatie
• Ontstaan machtsvacuüm 

Wat is een machtsvacuüm?

Hoe nu verder? 

• Twee mogelijke troonopvolgers:
  (Broer) Michael Romanov --> 'Nee bedankt!' 
  (Zoon) Aleksej Romanov --> 12 jaar + ongeneeslijk ziek 
• Zonder Tsaar is het onduidelijk wie de macht heeft
• Twee organisaties vullen het vacuüm 
• Doema  --> Voorlopige regering
• Bolsjewieken --> willen de macht grijpen

Alexander Kerensky, leider Voorlopige Regering 

Vladimir Lenin, leider van de Sovjet

Lenins ideeën 

1. Alle macht naar de Sovjet 
2. Brood (oplossen hongersnood)
3. Grond (verdeling landbouwgrond)
4. Vrede (met Duitsland/O-H) 
   
5. Invoeren marxisme in Rusland 
6. Bereiken klasseloze samenleving 

• Geweld noodzakelijk

Deserterende soldaten waren groot probleem voor de VR

Oktoberrevolutie 

(25 oktober, 1917)

• Revolutie verloopt rustig
• Bolsjewistische 'Rode Garde'  eenheden nemen macht over in Sint-Petersburg
•  10.00: Lenin verklaart dat de VR is afgezet
• 26 oktober (02:10): VR gearresteerd 
• In een dag zijn de Bolsjewieken aan de macht, dat erg wankelt
  
  

Rode gardisten marcheren door Sint-Petersburg, 25 oktober 1917

Greep op de macht verstevigd 

• Januari-verkiezingen: 9 miljoen vs. 21 miljoen
• Uitslag genegeerd --> Sovjet grijpt de macht
• Maart 1918
  - Vrede van Brest-Litovsk 
  - Hoofdstad van Petrograd naar Moskou
  - Bolsjewieken --> Communistische Partij
• Communistische Partij sticht 'dictatuur van het proletariaat': socialistische staat waarin het proletariaat (werkende klasse) de macht heeft over de politiek
• Deze macht moet verdedigd worden tegen reactionaire (vijandige) krachten
• Volgende stap: klasseloze samenleving, gevolgd door heilstaat (perfecte communistische samenleving) 

Paragraaf 4.3 

Van Burgeroorlog tot vijfjarenplannen

Lesdoelen 

Je kan uitleggen hoe de Russische burgeroorlog verliep en wie er won.

Je kan uitleggen wat het oorlogscommunisme inhield.

Je kan uitleggen wat de Nieuwe Economische Politiek (NEP) inhield.

!! >> Je kan uitleggen: collectivisatie en Vijfjarenplannen.

 

Gevaar uit iedere hoek

• 1917-1922: Burgeroorlog. Rode leger vecht tegen de witten
• Geallieerden steunen witten

1. Geallieerden willen Rusland terug de oorlog in
2. Engelsen en Fransen wilden hun economische belangen in Rusland verdedigen

• Witten te verdeeld, Rode leger wint. 
• 1922: Rusland sticht de Sovjet-Unie (afkortingen USSR / CCCP) 

Oorlogscommunisme (Burgeroorlog 1921)

• Poging van de communistische regering:

• Boeren moeten gratis graan en vlees leveren
• Fabrieken moeten staatseigendom worden
• Arbeiders moeten inzetbare 'arbeidslegers' worden

• Deze poging mislukt:

• Veel van de landbouwgronden zijn al overgenomen door arme boeren (ook Roden).
• Het verzet is groot (ophalers graan en vlees worden vermoord).

• Gevolg:              Tienduizenden onwillige boeren vermoord / naar strafkampen

•                               Het instorten van de (voedsel)productie, uitbreken van hongersnoden

Nieuwe Economische Politiek

• Poging van de communistische regering #2:

• Boeren mogen weer grond bezitten (eerder alles staatsbezit gemaakt).
• Boeren mogen weer producten vrij verkopen, mits er belasting wordt afgedragen.
• Winkels, werkplaatsen en kleine fabrieken weer privébezit.
• Mijnbouw en zware fabrieken (industrie) blijven wel in handen van de staat.

• Veel harde bolsjewieken (Trotski) vinden de NEP van Lenin teveel lijken op het kapitalisme, en geven de voorkeur aan het oorlogscommunisme. Trotski wil ook een wereldrevolutie.

• Josef Stalin steunt de NEP van Lenin en heeft meer macht dan Trotski.  Stalin wil de revolutie laten beginnen in één land. Trotski wordt verbannen in 1929.

Leg uit hoe het Nieuwe Economische Politiek verschilt van het oorlogscommunisme

Lenin overlijdt in 1924. In zijn testament zegt hij dat Stalin niet geschikt is als opvolger! Trotski verbannen en in opdracht van Stalin in 1940 vermoord. 

Stalin is als secretaris-generaal van de CCCP oppermachtig en vestigt een persoonlijke dictatuur. 

Stalin wist dat Lenin de voorkeur gaf aan anderen om het land te leiden. 

Deze tegenstanders werden in een machtsstrijd, letterlijk, uit de weg geruimd.

Stalin zal het economisch achtergebleven land snel industrialiseren

en de Sovjet-Unie laten uitgroeien tot een wereldmacht.

Maar dit had een erg hoge prijs..

Het land werd een totalitaire staat met Stalin als dictator

De Sovjet-Unie 

onder Stalin

1924-1953

Collectivisatie in de industrie

• Planeconomie / Vijfjarenplannen: voor de industrie wordt bepaald wat er geproduceerd moet worden (termijnen van 5 jaar).
  
  
• Economisch gezien werkte dit rampzalig,
  er waren altijd tekorten.
  
  
• De Sovjet-Unie kan hierdoor sneller industrialiseren dan kapitalistische landen met vrije markt-economie.

Vijfjarenplannen: hierin was vastgelegd wat er in de komende vijf jaar moest worden geproduceerd.

Dát het werd geproduceerd was meestal belangrijker dan hoe het was geproduceerd: de kwaliteit en de keuze was beperkt.

Collectivisatie in de landbouw

• Ook collectivisatie in de landbouw: Kolchozen (boerderijen mét vrijheid) en Sovchozen (boerderijen zonder vrijheid, staatseigendom).
  
  
• Idee: zo kunnen de boerderijen meer en goedkopere produceren leveren aan de staat, kon de opbouw van industrie van worden betaald.
  
  
• Realiteit: Rampzalig, veel tekorten

Collectivisatie

• Boeren en arbeiders die zich tegen de collectivisatie verzette (boeren: 'koelakken') werden vermoord of gedeporteerd naar Siberië.
  
  
• Fabrieksmanagers kregen de schuld (niet Stalin), werden opgepakt door geheime politie.