Formuleren - Foutieve beknopte bijzin

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Goedemorgen allemaal! 

Lesprogramma

- Herhaling formuleerfouten
- Filmpje

- Beknopte bijzin 

- Foutieve beknopte bijzin 

- Aan de slag!

Doel

Doel: aan het einde van deze les weet je wat een foutieve beknopte bijzin is, kun je deze herkennen en ken je twee manieren om de foutieve beknopte bijzin te verbeteren.

pleonasme

tautologie

Hij viel over de houten boomstom.

Ze hield hem voor de gek, maar hij gaf er echter niets om. 

De ballon steeg omhoog 

Type fouten

incongruentie

contaminatie

foutieve samentrekking

De docent gaf het huiswerk op en de mededeling door.

Ik moet die sommen even uitprinten. 

De politie kwamen in opstand tegen de werkdruk.

Die jongen heeft straf en zijn huiswerk niet nagekeken.

De mentor sprak de klas aan over de toetsuitwerkingen die kennelijk rondcirculeren.

Herschrijf de volgende Dat/als-constructie: Ik vind dat als je het weet, je het zeker moet zeggen.

Herschrijf de volgende Dat/als-constructie: Daan vertelt dat wanneer hij gaat sporten, hij ook boodschappen zal doen.

Foutieve samentrekking door ...:

Hij pakte een blaadje en daarna het cadeautje in.

1. Verschil in betekenis
2. Verschil in vorm
3. Verschil in functie
4. Verschil in plaats ten opzichte van de pv

Bijzin

- Een bijzin is altijd een afhankelijke zin. Een bijzin kan dus nooit op zichzelf staan (vandaar de naam bijzin). 

- In een bijzin staan onderwerp en persoonsvorm niet naast elkaar óf je kunt er een woord/meerdere woorden tussen zetten.

Bijvoorbeeld: Ik loop naar school, omdat ik mijn fiets gisteren vergeten ben.
Ik = onderwerp, ben = pv. Deze staan niet naast elkaar, dus is er sprake van een bijzin.

Beknopte bijzin

Van een bijzin kun je een beknopte bijzin maken. Dat is een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm.  Een beknopte bijzin bevat geen onderwerp, en het werkwoord is geen persoonsvorm, maar een (voltooid) deelwoord of een infinitief (het hele werkwoord). Meestal is het (verzwegen) onderwerp van de beknopte bijzin hetzelfde als dat van de hoofdzin.

De blauwe paaltjes volgend vonden we de juiste weg. (= Doordat we de blauwe paaltjes volgden, vonden we de juiste weg.)

Mijn broer had beloofd zijn vrouw mee te nemen. (= Mijn broer had beloofd dat hij zijn vrouw mee zou nemen.)

Drie soorten beknopte bijzinnen

Er zijn drie soorten beknopte bijzinnen:

1. Beknopte bijzin met een voltooid deelwoord:
Bij het gebouw aangekomen vielen me de veranderingen op.

2. Beknopte bijzin met een onvoltooid deelwoord:
De blauwe paaltjes volgend vonden we de juiste weg.

3. Beknopte bijzin met te + hele werkwoord: 
Mijn broer had beloofd zijn vrouw mee te nemen.  

Is de beknopte bijzin correct?

Of de beknopte  bijzin correct is, hangt af van de hoofdzin waarvan de beknopte bijzin deel uitmaakt. 

Eis: Het "denkbeeldige" onderwerp van een beknopte bijzin moet overeenkomen met het onderwerp van de hoofdzin, anders is die zin ongrammaticaal (*). 

* Vrolijke kampliedjes zingend plonsde de ene na de andere geschilde aardappel in de emmer met water.         
Denkbeeldige onderwerp = kinderen / mensen, onderwerp hoofdzin = de ene na de andere geschilde aardappel.

* Luid het schoollied brullend kwam de bus in beweging.
Denkbeeldig onderwerp = kinderen / mensen, onderwerp hoofdzin = de bus. 

Verbeteren van een foutieve beknopte bijzin

Een foutieve beknopte bijzin kun je meestal op twee manieren verbeteren: 

Manier 1: Maak van de beknopte bijzin een gewone bijzin met een persoonsvorm en onderwerp erin.

Manier 2: Zet in de hoofdzin een onderwerp dat overeenkomst met het "denkbeeldige" onderwerp van de beknopte bijzin. Je moet dan vaak wel een werkwoord toevoegen.

Verbetering 

Foutieve beknopte bijzin: Na een middag lekker gewinkeld te hebben, sloten de deuren van H&M om 17:00uur net voor onze neus.

Verbetering manier 1: Nadat we (ow) een middag lekker gewinkeld hadden, sloten de deuren van H&M (ow) om vijf uur net voor onze neus.

Verbetering manier 2: Na een middag lekker gewinkeld te hebben, zagen we (ow) de deuren van H&M om vijf uur net voor onze neus sluiten

Verschil foutief beknopte bijzin en foutieve samentrekking

Een foutief beknopte bijzin treedt op wanneer de bijzin niet duidelijk verwijst naar het juiste onderwerp in de hoofdzin. Bijvoorbeeld: "Rennend door het park, werd de bal gevangen." Hier is het niet duidelijk wie er aan het rennen was.

Een foutieve samentrekking daarentegen gebeurt wanneer twee zinnen of delen van zinnen onjuist worden samengevoegd. Bijvoorbeeld: "Hij pakt een kopje koffie en het cadeautje uit." Hier zou het "hij pakt een kopje koffie en pakt het cadeautje uit" moeten zijn. 

Bekijk de volgende beknopte bijzin. Waarom is deze fout? "Na het probleem te hebben besproken, kwam de tram aanrijden."

Toelichting foutieve beknopte bijzin

Je kunt met een beknopte bijzin gemakkelijk een fout maken, wanneer je het verzwegen onderwerp uit het oog verliest.

Na het probleem te hebben besproken, kwam de tram aanrijden. 

Uit de hoofdzin blijkt dat de tram het onderwerp is. Dat moet ook het verzwegen onderwerp in de beknopte bijzin zijn. En dat is in de eerste zin niet het geval: een tram bespreekt geen problemen. Die zin is dus grammaticaal fout.

Liggend op zijn badmat las Achmad zijn dagblad.

1. goede beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

1. Goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.

1. goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Kijkend uit het raam, viel plotseling een dakpan naar beneden.

1. goede beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

1. Goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Nogmaals: Hoe verbeter je een foutieve beknopte bijzin?

1. Verander de beknopte bijzin in een gewone bijzin met een persoonsvorm en een onderwerp.
   
   
2. Verander de hoofdzin en vul daar het verzwegen onderwerp van de beknopte bijzin in.

Verbeter de foutieve beknopte bijzin: Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

Verbeter de foutieve beknopte bijzin: Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.