Mentale verhalen: vriendschap en hulp zoeken

• Mentorles
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introductie

Aan de hand van het werk en levensverhaal van Vincent van Gogh én een filmpje van Mentale Thee, verkennen de leerlingen het thema 'vriendschap en hulp zoeken'. Via stellingen en opdrachten gaan ze in gesprek en komen ze tot reflectie en een eigen perspectief.

Instructies

Algemene doelen

- Het gesprek over 'vriendschap en hulp zoeken' op gang brengen. 

- Kennismaken met Vincent van Gogh. 

Aansluiting curriculum

- De thematiek in deze les sluit aan op mentorlessen.

Differentiatie

- Deze les kan in combinatie met de lessen over; stress, sombere gevoelens en lef gedaan worden.

- De les kan naar eigen inzicht gegeven worden en worden aangepast op het niveau en de leeftijd van de leerlingen. Slides kunnen worden weggelaten en / of toegevoegd. Pas de les vooral naar eigen inzicht aan. 

Benodigde materialen

• Voor de stellingen en vragen kunnen leerlingen hun mobiel of device gebruiken. De les kan ook worden uitgevoerd zonder mobiel.
• Voor iedere leerling een ansichtkaartje

Mentale verhalen

Hoe raak je met je leerlingen in gesprek over onderwerpen als stress, lef, hulp zoeken en sombere gevoelens? En hoe geef je hier concreet vorm aan? Om het gesprek over deze thema’s te openen en ermee aan de slag te gaan, zijn vier lessen ontwikkeld vanuit de kunst en het levensverhaal van Vincent van Gogh. In de video's praten Maren Porte en Sanne Haak van de podcast Mentale Thee met leeftijdsgenoten over deze thema's. Het lesmateriaal is ontwikkeld in samenwerking met ervaringsdeskundigen en experts. 

DE CHECKERS

Wil je handvatten om één op één met jongeren over mentale klachten in gesprek te gaan? Ga dan naar www.de-checkers.nl. DE CHECKERS is een online tool die je leert hoe je jongeren met beginnende mentale klachten kunt ondersteunen door een luisterend oor te bieden en de juiste vragen te stellen.

Signaleren, Herkennen & Verbinden

De online tool bestaat uit 3 modules van elk 15 minuten, die je stapsgewijs door het proces leiden:

• Module 1 – Hoe herken je dat iemand niet lekker in zijn vel zit?
• Module 2 – Hoe ben je een goede gesprekspartner?
• Module 3 – Hoe help je iemand verder?

DE CHECKERS is ontwikkeld voor én met jongeren in opdracht van @MIND Us.

Werkbladen

Luister-Eens-x-Van-Gogh-Museum-Luisterspel-pocket-ENKELZIJDIG-PRINTEN.pdf

Mentale verhalen:

vriendschap en hulp zoeken

Vincent van Gogh

Vraag: Wat weten jullie al over Vincent van Gogh? 

Instructie werkvorm: Leerlingen kunnen antwoorden via hun mobiel. Deze werkvorm kan ook zonder mobiel worden uitgevoerd. Daarbij worden de antwoorden op het digibord geschreven (klik daarvoor op het potlood-icoon).

Vincent

Vincent had een bewogen leven. Dat was niet altijd makkelijk. Zijn wisselende mentale gezondheid maakte hem soms angstig, somber en onzeker. Hij had een bepaalde kwetsbaarheid, maar was tegelijk ook krachtig. Hij probeerde altijd weer moed te vinden om door te gaan. Daarbij zocht hij hulp en kreeg hij steun van familie, vrienden en professionals. Ook zijn schilderkunst hielp hem.

Gebruik ook de antwoorden van de leerlingen van de vorige slide bij het introduceren van het onderwerp van de les. Zie de hotspot voor het kader.

Geen vrienden?

Er wordt vaak gedacht dat Vincent geen vrienden had. Wat denk jij? Beantwoord de vraag op de volgende slide. 

Vincent had geen vrienden
en was meestal alleen.

Ja, hij was meestal alleen.

Nee, hij had veel vrienden en kennissen.

Vraag een aantal leerlingen het gekozen antwoord toe te lichten. Bespreek daarna het goede antwoord: Vincent had veel (kunstenaars-)vrienden waarmee hij op pad ging en ideeën uitwisselde. En als ze niet bij elkaar in de buurt waren, schreven ze elkaar brieven.

Op de volgende slide staat een aantal vrienden van Vincent.

Theo

Theo van Gogh: Vincents jongere broer en grote steun. Ze schreven elkaar honderden brieven. Soms wel twee per dag. Vincent verstuurde meer dan 600 brieven aan zijn broer. Uiteindelijk vernoemde Theo zelfs zijn zoon naar Vincent. 

Paul

Paul Gauguin: kunstenaar die een tijdje bij Vincent in het Gele Huis in Arles woonde. Vincent en Paul hadden een andere manier van werken. Paul schilderde meestal vanuit zijn herinnering en fantasie, terwijl Vincent naar de werkelijkheid werkte. Dit verschil in inzicht zorgde soms voor geruzie over hoe je het best kon schilderen.

Emile

Emile Henri Bernard: een 15 jaar jongere Franse schilder die Vincent ontmoette in Parijs. Vincent werkte soms met hem samen in de tuin van Emiles ouders, ze schreven elkaar brieven én wisselden kunst uit. 

Joseph

Joseph Roulin: postbeambte op het station van Arles. Omdat Vincent daar vaak schilderijen op liet sturen naar Theo, raakten Joseph en Vincent bevriend. Vincent en Joseph hadden een bijzondere band. Ze aten vaak samen, soms bij Roulin en zijn gezin thuis.

Portret van Joseph Roulin, 1889

Kröller-Müller Museum, Otterlo

Hulp bij een dip

In tijden dat Vincent zich mentaal niet goed voelde, zocht hij meestal zelf al hulp. Soms werd dat vóór hem gedaan.

Als de hulp niet goed werkte, besprak hij met familie en vrienden de andere mogelijkheden.

Contact

Vincent schreef ontzettend veel brieven. Daarin was hij vaak heel open over de dingen die hem bezighielden, zoals familie, geldzaken, de liefde en de schilderkunst. Maar ook over zijn (mentale) gezondheid. Hij deelde zijn gevoel met vrienden en familie. Zij dachten met hem mee. Vincent bleef steeds in contact met anderen. Zijn grootste steun was zijn broer Theo.

'De liefde tussen broeders is een krachtige steun in het leven, dat is een van ouds erkende waarheid.'

'Ik beschouw liefde - evenals vriendschap - niet alleen als een gevoel maar vooral als een actie.'

Vincent schreef:

Suggestie: Bespreek met de leerlingen: wat betekent dan die actie?

Samen passende hulp vinden

Toen het echt niet goed ging met Vincent, en familie en vrienden hem niet verder konden helpen, zocht hij met hen naar passende hulp van professionals. Nadat hij zijn oor had afgesneden en de hulp in het ziekenhuis niet genoeg was, liet hij zichzelf opnemen in een soort psychiatrische instelling. Daar kon hij tot rust komen. Psychiaters waren er toen nog niet: Vincent werd behandeld door dokters. Dat is tegenwoordig echt anders. Maar samen met familie, vrienden of experts naar de juiste hulp zoeken gebeurt nog steeds. Soms weet je zelf waar je het meest behoefte aan hebt, maar soms ook niet. Dan kan iemand anders je helpen. Samen weet je meer.

Welke tips geven de jongeren uit de video over hulp zoeken?

Wat vinden de jongeren uit de video belangrijk in vriendschap?

Wat vind jij belangrijk
in vriendschap?

Hoe kom je er achter
of iemand jouw hulp
kan gebruiken?

Wat is een open vraag?

Dat is een vraag die je niet alleen met 'ja' of 'nee' kan beantwoorden. Er zijn vaak ook meerdere antwoorden mogelijk. Open vragen beginnen bijvoorbeeld met wat of hoe.

In gesprek

Intro

Door open vragen te stellen, dóór te vragen en met aandacht te luisteren kun je al iets voor iemand betekenen. 

Hoe vraag je door?

Doorvragen zorgt voor verdieping in het gesprek. Door goed te luisteren, de ander denktijd te geven en aan te moedigen, kun je gericht doorvragen. Je vat dan samen wat de ander heeft gezegd, om te checken of je het goed hebt begrepen en stelt daarna een vraag.

Opdracht: open vragen & luisteren

Optie 1: Luisteren, samenvatten en doorvragen

In een duo doe je de komende 5 minuten het volgende:

- Eén van jullie deelt iets dat hem/haar/die dwarszit. 

- De ander luistert aandachtig en vraagt door. De luisteraar moet duidelijk krijgen wat er precies speelt.

- Let er op dat je als luisteraar niet oordeelt en geen advies geeft. Het gaat er om dat je alles goed navraagt. 

- Noteer wat jullie is opgevallen.

- Wissel daarna van rol. 

Optie 3: Speel het luisterspel

In een duo spelen leerlingen het luisterspel. 

Optie 2: Luisteren, samenvatten en doorvragen

In een duo doe je de komende 5 minuten het volgende:

- Eén van jullie deelt iets dat hem/haar/die dwarszit. 

- De ander luistert aandachtig en vraagt door. De luisteraar moet duidelijk krijgen wat er precies speelt.

- Let er op dat je als luisteraar niet oordeelt en geen advies geeft. Het gaat er om dat je alles goed navraagt. 

- Noteer wat jullie is opgevallen.

- Wissel daarna van rol. 

Voorbeeld: 

De komende 5 minuten praten duo beurtelings over iets dat hen dwars zit. Twee minuten voor de ene persoon en twee minuten voor de ander. Na de twee minuten volgt steeds een korte reflectie. 

Het luisterspel zit als bijlage bij deze les. Per tweetal is er een spel nodig. 

Opdracht: Complimenten geven

Intro

Krijg je wel eens een compliment? Wat doet dat met je? En wat doet dat met degene die het compliment geeft?

Geef een compliment

Geef vandaag een compliment aan iemand die jij nog niet eerder een compliment hebt gegeven. Let op:

• Wees oprecht
• Zorg dat je concreet en duidelijk bent

Wat was het effect op jou en op de ander?

'De liefde tussen broeders is een krachtige steun in het leven, dat is een van ouds erkende waarheid.'

'De liefde tussen broeders is een krachtige steun in het leven, dat is een van ouds erkende waarheid.'

Vincent schreef:

Opdracht: kaartje

Intro

Vincent schreef veel brieven aan familie en vrienden, vooral aan zijn broer Theo. Dat was zijn grootste steun. Schrijf jij nog wel eens een brief of een kaart?

Vriendschap is een breed begrip. Wie is belangrijk voor jou en waarom? Wat zou je kwijt willen aan degene aan wie je dat niet vaak zegt? 

Schrijf

Schrijf een kaartje aan iemand die belangrijk voor je is. Stuur het op, of bezorg het persoonlijk.  

Doorpraten?

• Mentor/docent
• Vertrouwenspersoon
• Zorgcoördinator
• Iemand die jij vertrouwt
• Huisarts/schoolarts
• jongerenhulponline.nl
• Kindertelefoon: 0800-0432
• @ease

@ease is er voor alle jongeren van 12 tot 25 jaar! Ze kunnen er terecht om te praten over hun mentale gezondheid, school, werk, seksualiteit of financiën. Dat kan ook anoniem.