Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultureel-mentale ontwikkelingen in 

Nederland na 1945

Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie: 

-kun je herkennen en uitleggen op welke manier de verzorgingsstaat in Nederland na de Tweede Wereldoorlog werd opgebouwd.

-Kun je uitleggen welke migratiestromingen er waren 

Schade en verdriet door oorlog

• In mei 1945 kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Nederland
• De schade van de oorlog was groot
• Het aantal slachtoffers was hoog, rond de 200.000
• De infrastructuur was vernield

De schade na het bombardement van Rotterdam in mei 1940 was groot, maar tijdens de vijf jaren van de Duitse Bezetting was er nog niet veel gedaan om de stad op te bouwen.

Wederopbouw in Nederland

Verwoeste steden, zoals Middelburg,
Rotterdam, Arnhem, Den Haag,
Nijmegen, Zutphen en Groningen 

Marshallplan 

Verzorgingsstaat, denk aan de AOW 

Watersnoodramp 

- Deltawerken

- De zandmotor 

Rol van de overheid verandert

• Crisis is niet vanzelf overgegaan
• Mensen hadden vóór de oorlog vertrouwen verloren in democratie en voor niet-democratische stromingen gekozen
• Er was erg veel ellende in de oorlog geweest

De Wederopbouw lukt!

• Afspraken over lonen en prijzen: geleide loonpolitiek
  
• Harmoniemodel: samenwerken/de schouders eronder en niet zeuren!
• Eerste industrialisatie nota: kleine bedrijven gaan samenwerken ⇒ kosten lager ⇒ export stijgt
• De SDAP (vanaf 1946: PvdA) komt in de regering
• Hulp vanuit VS: Marshallplan

Toename overheidsinvloed 

• De rol van de overheid neemt enorm toe
  
• Niet alleen op het gebied van welvaart, maar ook als het gaat om gezondheidszorg.
• Dat is ook logisch: zieke mensen kosten de overheid veel geld. 

Verzorgingsstaat in opbouw

• Werkloosheidswet (WW, 1949)
• Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (WAO, 1967)
• Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957)
• Algemene Bijstandswet (ABW, 1965)

Bejaarden vieren de invoering van de AOW. Applaus voor minister Drees. (Foto uit: 1956)

Wie was Willem Drees?

• Minister-president van 1948-1958. 
• Vadertje Drees 

• Wederopbouw

• Basis werd gelegd voor de: verzorgingsstaat.

Aan het werk! - I

• Na de oorlog moest Nederland opgebouwd worden.
  
• In de SER werden afspraken gemaakt voor de wederopbouw:

1. Afspraken over lonen en prijzen: geleide loonpolitiek
2. In ruil voor de lage lonen, verhoogde Nederlandse bedrijven de prijzen van hun producten niet.
3. Nederlandse regering zou met plannen komen om armoede tegen te gaan

Aan het werk! - II

Het samenwerken tussen de regering, werkgevers en werknemers om de lonen laag te houden noemen we ook wel het harmoniemodel.

• Hulp vanuit VS: Marshallplan: economisch plan om de wederopbouw te stimuleren.
• Economisch doel: wederopbouw stimuleren
• Politiek doel: landen uit handen van het communisme houden.

Het Amerikaanse Marshallplan had twee belangrijke doelen:

• Zorgen dat Europa weer wordt hersteld, zodat Amerika ook weer producten kan verkopen aan de Europeanen.
• Laten zien wie hun échte bondgenoot is: kies voor het kapitalisme van ons, en niet het communisme van de Sovjet-Unie!

Het gezin

• Het leven van de meeste mensen speelde zich af in het gezin.

• De rollen waren duidelijk: vader, moeder en (veel) kinderen.

• Vader was de baas, moeder de huisvrouw, kinderen gehoorzaam.

• Het leven was zuinig en vrije tijd werd thuis doorgebracht. Men had weinig luxegoederen.

Rolverdelingen

Groot gezin met veel kinderen

Verzuiling

Verzuiling

• De verdeling van de Nederlandse samenleving in 4 groepen (zuilen): protestanten, katholieken, liberalen, socialisten.

• Je ging alleen om met de mensen binnen je eigen zuil.

• Er was veel sociale controle: men controleerde of je je wel aan de 'regels' van de zuil hield.

Er komen andere tijden aan

- Amerikanisering 

- Martin Luther King

- Veranderende rolpatronen 

- Tweede feministische golf 

- Dolle Mina's 

Voorruitgang 

- Technologische voorruitgang 

- Bevolkingsgroei 

- Multiculturele samenleving 

Vanaf de jaren '60

• Geleide loonpolitiek wordt losgelaten
• Er komt een loongolf: een stijging van lonen, soms wel met 10%
• Uitkeringen zijn gekoppeld aan lonen, dus ook deze stijgen mee.
• Door de ontdekking gasveld in Slochteren (1959) kan de verzorgingsstaat makkelijker worden gefinancierd: het gas wordt aan het buitenland verkocht.
• Nederland wordt een consumptiemaatschappij

Seks? Bah!

• Tot ver in de jaren 60 werd er bijna niet over seksualiteit gesproken.
• Seks was bedoeld om kinderen te krijgen en 'bestond' niet buiten het huwelijk.
• Er was weinig kennis over geboortebeperking.
• Voorbehoedsmiddelen waren bijna niet te koop.  
• Homoseksualiteit was taboe: het 'mocht niet', dus je trouwde maar gewoon met iemand van het andere geslacht.

De vrouw wordt door een agent aangesproken omdat zij 'te bloot' over straat loopt. Deze foto is uit 1960.

Immigratiestromen 

- Nederlands Indië 

- Gastarbeiders 

- Onafhankelijkheid Suriname 1975

- Asielzoekers 

Nog veel meer stromen die we niet uitgebreid behandelen 

Dekolonisatie Nederlands-Indië

Indische Nederlanders:

• twijfel over veilige toekomst in onafhankelijk Indonesië

Molukkers:

• Hebben gevochten in het Nederlandse leger (KNIL)
• Ideaal: onafhankelijke Zuid-Molukse Republiek

Dekolonisatie

Suriname:

• Vreesden economische achteruitgang na onafhankelijkheid + botsingen tussen bevolkingsgroepen. 
• Spraken taal + (deels) Nederlands onderwijs gehad + familie/kennissen in NL.

Antillianen:

• Tussen 1972 - 1993 
• Redenen: werkloosheid + goede sociale voorzieningen en welvaart in NL.
• Soms lastigere integratie door Papiaments (taal) en lager opleidingsniveau

Gastarbeiders

Zuid- en Midden-Europa:

•  Komen als gastarbeider naar NL.
• Kolenmijnen in Limburg
• Gingen weer terug

Turkse en Marokkaanse gastarbeiders:

• eind jaren '60
• zelfde voorwaarden, maar gingen meestal niet terug --> NL goede voorzieningen e.d.
• Gezinshereniging vanaf de jaren '80.

Vluchtelingen

• Asielzoekers
• oorlogen / gevaar in:
• (voormalig) Joegoslavië
• Somalië
• Syrië
• Eritrea
• Oekraïne

Europese Unie

Verdrag van Schengen (1986): vrij verkeer van personen binnen EU

Tegenwoordig veel arbeidsmigranten uit Oost-Europa (250.000 - 350.000). Voornamelijk Polen.

Vanaf 2014 mogen Roemenen en Bulgaren ook werken in Nederland (maar deze landen horen nog niet bij Schengen) 

Indische Nederlanders

Gastarbeiders uit Zuid-Europa

Gastarbeiders uit Turkije en Marokko

Meeste Antillianen komen

Emigratieland NL "begint"

Welke kenmerkende aspecten passen bij het principe van gastarbeiders in Nederland?

1. Dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
2. De eenwording van Europa.
3. De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 aanleiding gaf tot ingrijpende soc.-cult. veranderingsprocessen
4. De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Van welke immigrantengroep in NL was de integratie het gemakkelijkst?

1. Molukkers
2. Surinamers
3. Antillianen
4. Turken/Marokkanen

Waarom werd Willem Drees (de ministerpresident na WOII) Vadertje Drees genoemd?

Molukkers

Gastarbeiders uit Spanje

Surinamers

Vluchtelingen uit Syrie 

1975

1949

1960

2015/2016

Belgische Vluchtelingen

1914-1918