WASH - Papiamentu Cura - Awa y Alimento 01Ougustus2022

1 / 74
volgende
Slide 1: Tekstslide
HealthFood and water safetyUniversity

In deze les zitten 74 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*Prome ku nos kuminsa*
Por fabor, no tuma potret
Telefon riba silencio por fabor

Slide 3 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kontenido di Workshop
Introdukshon
Proposishon/obhetibo

Parti 1: Awa:​
*Kalidad, seguridad y konsiderashonan

Parti 2: Kuminda
*5 yabi pa sigura e seguridad di nos kuminda

Slide 4 - Tekstslide

Los 5 claves - Cómo hacer que comer alimentos sea 5 veces más seguro​
Ken ami ta?
Sylvanio Goedgedrag
Health Consultant pa PADF​
MSc Biomedical Sciences

Nasi (y kriá) na Aruba​

Mi meta:
Informa ("impodera"), guia y siña

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 6 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Mensahe pa hiba kas:
“Solamente por tin kambio ora tin konsenshi"
1. Prevenshon

2. Malesanan agudo y króniko

3. Sigui e reglanan basiko (Los 5 claves), den e flyer​...







Slide 7 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

E prome
 parti:
AWA

Slide 8 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kon sigur e awa
na Kòrsou ta?
-1100

Slide 9 - Poll

Deze slide heeft geen instructies


Tin algun hende cu a haya
un malesa debí na (e) awa?
No, nunka
Probabel
Si

Slide 10 - Poll

Deze slide heeft geen instructies

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 12 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kuantu awa bo ta bebe kada dia?
No ta bebe awa
Algo, pero no sa kuantu
0.5L - 1L di awa
1L - 2L di awa
Mas ku 2L di awa

Slide 13 - Poll

Deze slide heeft geen instructies

E mensahe pa hiba kas:
E awa na Kòrsou
1. Awa di kranchi ta sigur
2. Konsumí e awa saká for di kranchi den 2 día of herbé despues..
3. Ventilá  (pa preveni formashon di beskem/schimmel/mold)​

4. Bacteria ku por kausa malesanan
​ta krese den awa para entre 25 – 40°C

5. Rekomendashon 1 Liter pa kada 30kg 

Slide 14 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 15 - Tekstslide

fuentes, sauna, jacuzzi, unidad de aire acondicionado
Pa duna un idea...

Slide 16 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Parti praktiko
    1. Wardamento di awa (solo y plastik=X)​
   ​
    2. Hasi limpi

   3. Ventilá  (pa preveni formashon di beskem/schimmel/mold)​

4. Uza bo wowo, nanishi y boka pa observa...

5. Prevení awa para, pa preveni sangura


    ​

Slide 17 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Parti praktiko
Prevenshon di deshidratashon
...un di e
benefisionan mas bon/importante pa bo salu...

Rekomendashon 1 Liter pa kada 30kg ​

Ehempel:
Persona di 60kg: 2 Liter
Persona di 80kg: 2,5 Liter

Slide 18 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Tur hende sa kiko esaki ta?

Slide 19 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Tur hende sa kiko esaki ta?
A
Santo di Sáhara
B
Pupu gesmeerd
C
Kuminda putri
D
Beskem

Slide 20 - Quizvraag

Deze slide heeft geen instructies

Sangura
   1. Tene kuidou

   2. Prevení mas hopi posibel
elimina awa pará

3. E siguiente biaha...

    ​

Slide 21 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

E mensahe pa hiba kas:
E awa na Kòrsou
1. Awa di kranchi ta sigur
2. Konsumí e awa saká for di kranchi den 2 día of herbé despues..
3. Ventilá  (pa preveni formashon di beskem/schimmel/mold)​

4. Bacteria ku por kausa malesanan
​ta krese den awa para entre 25 – 40°C

5. Rekomendashon 1 Liter pa kada 30kg 

Slide 22 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

E di Dos parti: KUMINDA

Slide 23 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Prome ku nos kuminsa, tin algun echo..​

   1. Kada famia por tira afó 47 kg di kuminda pa aña

   2. Tin 2 forma: infekshon of venenamento

   3. Mayoría di e malesanan aki ta bai di su mes. Un kantidat chikito por resultá den komplikashon grave

  4. Grupo mas delikado - YOPI: "mucha chikito, hende di edat avansá, embarasá of e inmunokomprometido"​.



    ​

Slide 24 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

 

    ​

Slide 25 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Organismo ku por kousa malesanan di transmishon di kuminda (i awa)​

Slide 26 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Organismo ku por kousa malesanan di transmishon di kuminda (i awa)​

Slide 27 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Organismo ku por kousa malesanan di transmishon di kuminda (i awa)​​... pushi X muhé na estado

Slide 28 - Tekstslide

toxoplasmosis gondii
Debí na substancia cu potenshal daniño,
no konsumi e produktonan aki...
-Algun tipo di piska: la caballa, la anguila, sardina, atún,
kangrue, shrimp, gambas (dioxina, mercurio o PFAS)
-Liver, Hígado
-Alcohol
-Pildo herbal/ yerba
-Juice di kalbas (pimba)
-Té di purgashi/lactancia hinojo/venkel, anís, canela, regaliz

Slide 29 - Tekstslide

toxoplasmosis gondii

Slide 30 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 31 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

"Los ácidos grasos Omega-3 son componentes importantes
...del cerebro en maduración y, por lo tanto,..

se consideran cruciales...

para el desarrollo del cerebro en el útero y en la primera infancia".

Slide 32 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 33 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 34 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

La importancia del equilibrio/relación de
ácidos grasos Omega (6 & 3)

Slide 35 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

La importancia del equilibrio/relación de
ácidos grasos Omega (6 & 3)

Slide 36 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 37 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kua ta e miho azeta pa kushina?

Slide 38 - Woordweb

Deze slide heeft geen instructies


Tin algun hende cu a haya
un malesa debí na kuminda?
No, nunca
Probabel
Si

Slide 39 - Poll

Deze slide heeft geen instructies

E siguridat di kuminda ta kuminsa ku
*1. "Kumpra".
    1. Ken ta mira e fecha di caducidad?​    ​
    ("Use-by", "Sell-by" y "Exp.date"):
productonan vegetales i di animal
    2. Kumpra e produktonan di frishidèr na ultimo momento​

3. Pone nan mas lihe posibel den frishidèr
    ​

Slide 40 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*2.
Sea más limpi posibel
1. Laba man regularmente

    2. Usa fòrki i kuchú...limpi

   3. Laba fruta i berdura (ku awa) (La Docena Sucia*)​

4. Limpia e tabla i kuchú di karni kurú
ku awa kayente y habon
   5. Kambia e sarbètè diario y laba ku temperatura 60°C min.)  
    ​

Slide 41 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Laba of no laba Galiña/karni kurú?
A
No, nunka
B
Si, klaro!
C
Si y no, e ta depende...
D
No sa...

Slide 42 - Quizvraag

    Si todavía se considera? P.ej. Debido a los aditivos...​

    Esto requeriría más trabajo: agua (!), limpieza posterior (de el area de la cocina), secado, limpieza de manos

Slide 43 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Di kon?

Mas trabou i
mas posibilidat di hasi
un eror

Slide 44 - Tekstslide

    Si todavía se considera? P.ej. Debido a los aditivos...​

    Esto requeriría más trabajo: agua (!), limpieza posterior (de el area de la cocina), secado, limpieza de manos
Di kon?
Pakiko konsidera?
P.ej. debí na e aditivos, salo, sous...​

    Mas trabou:
awa (!), limpiesa (prome i despues) di henter area di e kushina,
seka adekuá, limpiesa di man...

Slide 45 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

La docena sucia / Dirty dozen?​
   
    ​

Slide 46 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 47 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Uzo di bakingsoda...

Slide 48 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Uzo di bakingsoda...


Limpia fruta y berdura:
+/-0.5Liter di awa + TL di bakingsoda

....Warda 30min. y spula ku awa limpi

Slide 49 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 50 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*3.
Separá, separá i separá....
1. Separá e produktonan adekua durante e preparashon:
separára e poduktonan vegetal di animal...

...pa evitá kontaminashon...

    2. Usa diferente tabla di korta i kuchú

 

    ​

Slide 51 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kua ta e miho manera pa limpia
un tabla DESPUES di korta
karni kurú?
A
Habon y Awa kayente
B
Habon y Awa (temperatura ambiente)
C
Salu y Awa kayente
D
Awa (temperatura ambiente)

Slide 52 - Quizvraag

Deze slide heeft geen instructies

Por usa kualkier tipo di tabla
pa korta karni kurú?
A
No, solamente por usa tabla "de palo"
B
Por usa kualkier
C
No, solamente por usa tabla "di plastic"
D
No sa...

Slide 53 - Quizvraag

    Si todavía se considera? P.ej. Debido a los aditivos...​

    Esto requeriría más trabajo: agua (!), limpieza posterior (de el area de la cocina), secado, limpieza de manos





    ​

Slide 54 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 55 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*4.
Kushina/Keinta
    1. Keinta e kuminda bon

    2. "Keinta e kuminda na un manera mas sigur posibel"
...(demasiodo) kayente, pero tolerabel

...sea cauteloso ku porshon grandi

3. Korda tapa e kuminda bon kontra muska




    ​

Slide 56 - Tekstslide

Que entendemos a este aviso/consejo?
*Ja sabes el momento...que das un primer bocado y hace demasiado calor/pero es tolerable...en este momento sabes que calentaste la comida bien.

Especialmente la comida que no estaba guardaba en la nevera
Tapa e kuminda mas tanto posibel


 

    ​

Slide 57 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

  

    ​

Slide 58 - Tekstslide

esto por su puesto no es bueno
Kuanto awa ta miho pa uza pa herbe
wortel, batatas i/of brokoli?
A
Kompletamente bou awa
B
Un kantidat chikito (2-3 cm)
C
Sin awa, laba solamente y herbe den seko
D
No sa...

Slide 59 - Quizvraag

sopa o caldo
"NO" tin 1 tipo di preparashon optimal pa TUR kuminda (saludabel, sigur y sostenibel)

“Konservashon” i “Retenshon”
di vitamina...

Durashon y temperatura



    ​

Slide 60 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kua ta e miho azeta pa kushina?

Slide 61 - Woordweb

Deze slide heeft geen instructies

Cual es el mejor aceite para cocinar​
  


    ​

Slide 62 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*5.
Wardamento di kuminda
        1. Mantene kuminda den frishidair (4°C)
...ku limite pa sostene kalidiad...use-by (exp.)date
 
    2. Limpia e frishidair y Freezer un biaha pa luna​
 
3. Diferente luga pa warda kuminda/produkto... ​

4. Konsumi resto/sobrá di kuminda den 2 dia
    ​

Slide 63 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*Ehempel: Cena di karni i berdura*
Kuanto tempo por warda e kuminda pafo di frishidair?
A
6 ora
B
No ta nesessario
C
2 ora
D
Máximo 1 día pafo di frishidair

Slide 64 - Quizvraag

Deze slide heeft geen instructies

  ​

Slide 65 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Mnemotécnico
pa kuminda sobrá

"Dos y Dos"
(2 ora y 2 dia)

Slide 66 - Tekstslide

Pero si la temperature es mas/muy alta, pueden guardar mas largo... pero necesitas que ser cauteloso
Den kuanto tempo mester konsumi e sobrá di kuminda (den frishidair)?
A
Den 2 dia
B
Den un siman
C
Den un aña
D
Den un 1 dia

Slide 67 - Quizvraag

Deze slide heeft geen instructies

 
    ​

Slide 68 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

 
    ​

Slide 69 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Factor pa tene kuente kuné...
Durashon

Temperatura

Limpiesa



Slide 70 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 71 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kuantu awa bo ta bebe kada dia?
No ta bebe awa
Algo, pero no sa kuantu
0.5L - 1L di awa
1L - 2L di awa
Mas ku 2L di awa

Slide 72 - Poll

Deze slide heeft geen instructies

Mensahe pa hiba kas:
“Solamente por tin kambio ora tin konsenshi"
1. Prevenshon

2. Malesanan agudo y króniko

3. Sigui e reglanan basiko (Los 5 claves), den e flyer​...







Slide 73 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

1. Tin pregunta?
2. Tempo pa kompleta e "lista de partisipante"










...Masha masha danki pa bo tempo y partisipashon!

Slide 74 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies