Steden en Burgers in de Lage Landen 1050-1700 P1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Historische Context: 

Steden en Burgers in de Lage Landen 1050-1700

1. Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk (1050–1302)?

1.1 Hoe komt het dat er in West-Europa weer een agrarisch-urbane samenleving ontstaat?

1.2 Idem 1.

1.3 Waarom was Atrecht tot 1300 de belangrijkste stad in de Nederlanden?

1.4 Waarom werd tegen 1300 Atrecht als centrum van nijverheid overvleugeld door Vlaamse steden als Brugge?

1. Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk (1050–1302)?

Kenmerkende aspecten 

13 De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving 

14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Leerdoel

1. De leerling kan uitleggen wat de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk maakte (1050–1302).

1.1 De leerling kan uitleggen hoe komt het dat er in West-Europa weer een agrarisch-urbane samenleving ontstaat.

1.2 Idem 1

1.3 De leerling kan uitleggen waarom Atrecht tot 1300 de belangrijkste stad in de Nederlanden was.

1.4 De leerling kan uitleggen waarom tegen 1300 Atrecht als centrum van nijverheid werd overvleugeld door Vlaamse steden als Brugge.

2. De leerling kan uitleggen hoe de KA's 13 en 14 terugkomen in de paragraaf van deze historische context.

Samenvatting Syllabus

Vanaf de 11e eeuw deed zich in Europa een aantal veranderingen voor. De landbouw veranderde, de bevolking groeide, de handel bloeide op en er ontstond weer een monetaire economie van grotere omvang. In het noorden ontwikkelde vooral Vlaanderen zich tot een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa.

Kenmerkende aspect:

13 De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving 

Twee fasen in de bouw van de stadsmuren van Maastricht:
1 In 1229 werd begonnen met de bouw van de eerste stenen ommuring van de stad.
2 Rond 1375 werden nieuwe stadsmuren gebouwd, waarmee de oppervlakte van de stad verviervoudigde.
Beide fasen van de bouw waren noodzakelijk door de 'opkomst van handel en ambacht'.
2p 6 Toon dit voor beide fasen aan met een verschillend argument.

Historici denken dat het waarschijnlijk wél mogelijk was dat het nieuws in de late middeleeuwen zich in korte tijd over grote afstanden verspreidde.
2p 5 Verklaar met een economische ontwikkeling uit die periode de snellere verspreiding van nieuws in die tijd.

Samenvatting Syllabus

Om hun economische belangen te beschermen kregen, bevochten en kochten stedelingen zelfbestuur in de vorm van stadsrechten. Vanwege hun marktfunctie vertakte het netwerk tussen die steden en het verzorgingsgebied zich steeds fijner. Om zichzelf in stand te houden had de stad een constante toestroom nodig van kapitaalkrachtige of kundige aspirant-poorters.

Kenmerkend apsect:

14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Je concludeert dat het stadsrecht van Beverwijk past bij ontwikkelingen in de late middeleeuwen.
4p 5 Ondersteun deze conclusie door uit te leggen:
 met artikel 4 welk kenmerkend aspect uit de late middeleeuwen je met het stadsrecht kunt illustreren, en
 met artikel 5 op welke wijze het stadsrecht de relatie versterkt tussen Beverwijk en het verzorgingsgebied.

Samenvatting Syllabus

Startpunt van stedelijke dynamiek in de Nederlandse gewesten was Atrecht. Door de hoge landbouwproductiviteit en de schapenhouderij in de regio veroverde die stad een centrale plaats in de lakennijverheid. Handelaren in deze bisschopsstad vonden aansluiting op een handelsnetwerk dat zich via jaarmarkten in Frankrijk uitstrekte tot de Italiaanse stadstaten. Rijke kooplieden versterkten hun positie door zich te organiseren in koopliedengilden. Ook door leningen te verstrekken aan edellieden kregen ze het stadsbestuur in handen.

Kenmerkend aspect:

13 De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving 

14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Gebruik de bron (zie hotspot)
Beschrijf hoe het gebruik van wisselbrieven door banken in Brugge leidde tot het ontstaan van de eerste beurs.

2p Leg met behulp van twee voorbeelden die verband houden met Atrecht duidelijk uit dat stad en platteland niet zonder elkaar konden en elkaar bovendien economisch versterkten.

Samenvatting Syllabus

Tegen 1300 werd Atrecht als centrum van nijverheid overvleugeld door Vlaamse steden als Brugge, die via de Noordzee aansluiting vonden op de handel met steden van de Hanze, maar ook met gebieden in Spanje en Italië. Patriciërs in Vlaamse steden knoopten banden aan met de adel en maten zich steeds meer een adellijke levensstijl aan. Tussen hen en het gemeen, aangevoerd door ambachtslieden, ontstonden steeds meer spanningen over bestuur en over werkomstandigheden. Met de Guldensporenslag lieten Vlaamse ambachtslieden en boeren in 1302 zien dat ze waren opgewassen tegen patriciërs en feodale heren.

Een anekdote: Zie tekstballon voor anekdote:
3p Licht deze anekdote toe door:
- aan te geven welke economische verandering Margaretha in Brugge bevorderde
met het verlenen van de privileges en
- te beredeneren welk economisch en welk politiek bezwaar de poorters
van Brugge hadden tegen het verlenen van de privileges.

Twee stellingen over de Guldensporenslag (1302):
1. De Guldensporenslag toont aan dat in de late Middeleeuwen nieuwe maatschappelijke groepen belangrijk en machtig zijn geworden.
2. Het verloop van de Guldensporenslag illustreert dat de macht van steden en burgers is toegenomen ten koste van de feodale machthebbers.
4p Toon de juistheid van beide stellingen aan.

Huiswerk Forum

Wk 36 Maken:

Blz. 202 Verwerken opdracht 1 t/m 7

Blz. 204 - 205 Verdiepen opdracht 1 t/m 10