Boeddhisme
1 / 14
Lesduur is: 90 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Boeddhisme
Slide 4 - Woordweb
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Wat is het heilige boek?
Het boeddhisme heeft een heleboel geschriften. Eén heilig boek is er niet. Boeddha's leer werd eeuwenlang mondeling doorgegeven, met name door gezang. Voor het opschrijven van zijn ideeën, waarschijnlijk rond 200 voor Christus, werd in eerste instantie de oude Pali taal gebruikt. Het oudste geschrift van het boeddhisme, de pali canon, bestaat uit meerdere teksten. De eerste groep teksten geeft beschrijvingen van het kloosterleven en leefregels voor niet-monniken ten tijde van de Boeddha. De tweede groep teksten zijn de lessen die Boeddha aan mensen heeft gegeven. Een derde groep is gemaakt door volgelingen van Boeddha. Ze ontstonden na Boeddha’s dood, maar voordat zijn leer voor het eerst werd opgeschreven.
Slide 6 - Tekstslide
Als je op het woord Dalai Lama klikt ga je naar een link -> een vrolijke snelcursus religie. De eerste 4,5 minuut gaan over de Dalai Lama. Het hele filmpje gaat over het boeddhisme
Prins Siddharta Gautama wilde weten waarom er verdriet in de wereld bestond. Daar kon hij niet achterkomen als rijk en machtig man, dus zei hij zijn vorstenleven vol pracht en praal vaarwel en werd een bedelende monnik. Na jarenlange omzwervingen zat hij onder een boom en opeens wist hij waarom verdriet bestond en hoe je er een eind aan kon maken. Vanaf dat moment noemde hij zichzelf Boeddha. Hij wordt op verschillende manieren afgebeeld. Het woord komt uit het Sanskriet en betekent de volledig Ontwaakte. Het boeddhisme is dus eigenlijk geen godsdienst, want Boeddha is geen God. Boeddha is gewoon een mens.
Wie is Dalai Lama?
In de vijftiende eeuw werd in Tibet een boeddhistische groep opgericht. Die heette de Gelugpa-orde (ook wel de ‘Geelkappen’). Deze groep werd zo machtig, dat hun leider ook de politieke leider van Tibet werd. De Mongoolse heerser van die tijd Altan Khan gaf deze leider de titel Dalai Lama. Dat betekent Oceaan van Wijsheid (Dalai is Mongools voor oceaan en Lama is het Tibetaanse woord voor leraar).
In 1933 overleed de 13e Dalai Lama. In 1937 vonden monniken in Oost-Tibet de jongen Lhamo Thondup. Dit jongetje had vele herinneringen uit vorige levens van de 13e Dalai Lama. Na uitvoerig onderzoek bleek hij de nieuwe reïncarnatie. Lhamo werd twee jaar later meegenomen naar Lhasa, de hoofdstad van Tibet en opgeleid voor zijn taak. Toen Lhamo 16 was, dreigde China Tibet binnen te vallen en moest hij ook de politieke verantwoordelijkheid voor zijn land op zich nemen.
Slide 7 - Tekstslide
Over sommige onderdelen wordt binnen het boeddhisme verschillend gedacht. Bijvoorbeeld over het aantal Boeddha’s. Deze verschillende ideeën leidden tot een heleboel boeddhistische stromingen. De hoofdstromingen zijn het Theravada boeddhisme en het Mahayana boeddhisme. Voorbeelden van de laatste boeddhistische stroming zijn het Tibetaans boeddhisme en het Zen boeddhisme.
Het Tibetaans boeddhisme is heel kleurrijk met veel goden en godinnen, vrolijke tempels, dansen om geesten te verjagen en veel rituelen. Tibetaanse boeddhisten hebben vertrouwen in Boeddha en hun godsdienst is verweven met hun dagelijkse leven. Overal worden gebedsmolens gedraaid om hulp te sturen naar alle levende wezens over de hele wereld. Zen betekent ‘meditatie’. Zen boeddhisten proberen veel te mediteren. De teksten van de Boeddha Siddharta Gautama zijn voor hen minder belangrijk.
Het belangrijkste verschil tussen de Theravada (Hinayana) en de Mahayana tradities is de motivatie, of het einddoel dat men zich stelt voor het spirituele pad.
In de Theravada traditie probeert men vooral om zelf de bevrijding (Nirvana) te bereiken van het cyclische bestaan dat altijd met problemen en lijden gepaard gaat (samsara). Iemand die dit bereikt heeft wordt een Arhat genoemd.
Hoewel in de Theravada-beoefening liefde en mededogen essentiële factoren zijn, worden ze in de Mahayana traditie zelfs nog meer benadrukt. In het Mahayana ligt het einddoel van de beoefening hoger, want dit is gericht om alle voelende wezens te verlossen van het cyclische bestaan. Om dit te kunnen doen, dient men ook zelf eerst de allerhoogste staat van boeddhaschap te bereiken, want alleen een Boeddha is alwetend, en kan dus op optimale wijze anderen helpen. Deze laatste motivatie wordt bodhicitta genoemd. Iemand die gevorderd is in dit streven naar het boeddhaschap wordt een Bodhisattva genoemd, en kan gezien worden als een soort heilige binnen het boeddhisme die een altruïstische levenshouding heeft.
De Theravada traditite baseert zich vooral op geschriften die oorspronkelijk in het Pali zijn neergeschreven, en de Mahayana geschriften zijn oorspronkelijk vooral in het Sanskriet geschreven. Het Theravada onderricht vormt in feite de basis voor het Mahayana onderricht, zodat het Mahayana gezien kan worden als een uitbreiding van de leer. Volgens de Mahayana zelf, is deze leer al door de historische Boeddha onderwezen, maar is veel later neergeschreven en toegankelijk gemaakt voor het grotere publiek.
Volgens de Mahayana scholen dienen enkele leringen van de Boeddha zoals bewaard in de Theravada traditie geinterpreteerd te worden, en niet letterlijk opgevat te worden, waardoor er hier en daar aanzienlijke verschillen ontstaan in filosofie en beoefening.
Slide 8 - Tekstslide
Tempelbezoek
Boeddhisten bezoeken tempels wanneer ze willen, maar vooral op feestdagen en bij volle maan. Ze gaan er heen om te mediteren, te zingen, naar monniken te luisteren, te offeren of gebeden op te zeggen. De grootste boeddhistische tempel is de Borobudur op het Indonesische eiland Java.
Binnenkomst
Als boeddhisten een tempel binnen komen, dan vouwen ze bij wijze van groet hun handen samen, knielen en buigen drie keer voor het beeld van de Boeddha. De drie buigingen staan voor de drie sieraden Boeddha, Dharma en Sangha.
Na de drie buigingen offert de boeddhist bloemen, kaarsen, wierook en voedsel. Hiermee toont hij of zij hun eerbied voor de Boeddha en hun dankbaarheid voor zijn leer. De boeddhist zweert trouw aan de Drie Sieraden en zegt de Vijf Voorschriften op.
Eten
Het eten dat in tempels wordt achtergelaten is bedoeld voor de monniken. Door het offeren kunnen boeddhisten een goed ‘karma’ krijgen. Je karma zijn de gevolgen van al jouw goede en slechte daden. Veel goede daden brengen je dichter bij de toestand van vreugde en vrede.
Gebedsvlaggen
Bij veel tempels, klooster en stoepa's zie je gebedsvlaggen hangen. Op deze gebedsvlaggen staan gebeden geschreven. De gebeden worden door de wind over de gehele wereld geblazen. Vaak zie je deze vlaggen ook op hoge plekken in het Himalaya gebergte hangen. Tibetaanse boeddhisten sturen de gebeden vanaf de hoogste plekken van de aarde over de hele wereld heen.
Slide 9 - Tekstslide
Boeddhabeeld
Het beeld van de Boeddha is natuurlijk erg belangrijk, niet alleen in de tempel maar ook bij mensen thuis. Er staan kaarsjes bij, wierook en bloemen. Mensen eren de Boeddha door een buiging voor hem te maken. Ze houden hun handen voor hun borst, de handpalmen naar elkaar en de duimen naar binnen gekeerd.
Vaak zie je Boeddha in meditatiezit, zoals op deze foto. Met de vingers van zijn rechterhand raakt hij de aarde aan. Toen Boeddha bijna de verlichting bereikt had, probeerden kwade machten hem van de verlichting af te houden. Boeddha raakte toen met zijn rechterhand de aarde aan, om deze als getuige op te roepen voor de waarheid van zijn woorden. Het is het moment dat de prins Siddhartha Boeddha werd (de Verlichte).
En die lange oorlellen? Die laten zien dat Boeddha van koninklijke afkomst was. Je droeg dan namelijk zware sieraden in je oor en dan rekken je oorlellen uit.
Bij boeddhisten in Tibet is de gebedsmolen een belangrijk voorwerp. Het is een metalen cilinder op een handvat, die in de richting van de klok rondgedraaid wordt. In de cilinder zitten rollen met papiertjes waarop een mantra geschreven staat. Een mantra is een spreuk die je heel vaak kunt herhalen als een soort gebed.
Door het ronddraaien van een gebedsmolen gaat de spreuk op in de wind, hij waait de wereld in, zodat iedereen hem kan horen.
Gong
Aan het begin of eind van een samenkomst in de tempel kan er op de gong geslagen worden. Dat gebeurt dan vaak drie keer. Zo geven de boeddhisten eer aan de Boeddha, de Dharma (dat is de leer van Boeddha) en de Sangha (de gemeenschap van volgelingen van Boeddha).
Daarbij wordt dan gezegd: “Ik neem mijn toevlucht tot de Boeddha, de Dharma en de Sangha”.
Wierookstokjes, bloemen en kaarsen
Als boeddhisten gaan mediteren zetten zij meestal drie voorwerpen voor het Boeddhabeeld: een kaars, bloemen en wierook.
Wierook is net als de lotusbloem symbool voor zuiverheid, mededogen en wijsheid.
De kaars is symbool voor het licht en de verlichting. Zoals een kaars licht geeft, zo verspreidt ook een wijs persoon licht.
Slide 10 - Tekstslide
Dharma-Chakra wiel
De basisleer van het Boeddhisme wordt gesymboliseerd door het Dharma-Chakra wiel. De acht spaken van het Dharma-Chakra wiel staan vanzelfsprekend voor het achtvoudige pad. Dit pad bestaat uit de juiste gedachten, het juiste begrip, de juiste spraak, de juiste inspanning, het juiste handelen, de juiste wijze van levensonderhoud, de juiste indachtigheid (het juiste en volledige besef) en de juiste concentratie. Tot slot symboliseert het wiel ook de tijdscyclus en de volmaakte schepping.
De lotusbloem is het alom bekende symbool voor zuiverheid, en natuurlijk voor verlichting. Zoals de lotus in modder en naar het licht toe groeit, zo kan de mens ook wijzer en verlicht raken. De prachtige lotusbloem heeft haar basis in modderig en dus troebel water, zoals de mens kan groeien, en wijzer en verlicht kan worden, vanuit onwetendheid en lijden. Daarnaar verwijst ook de bekende uitspraak van de Zenboeddhist, monnik en leraar Thich Nhat Hanh: no mud, no lotus. Ondanks de modder en het vieze water, is de lotusbloem altijd zuiver, schoon en prachtig.
De drie juwelen
De drie juwelen uit het Boeddhisme worden ook wel genoemd als de drie toevluchtsoorden. We hebben het hier over Boeddha, Dhamma en Sangha. Boeddha staat voor ontwaking en verlichting en verwijst ook naar je eigen ‘Boeddha natuur’. Dhamma staat voor de leer van het Boeddhisme en verwijst ook naar het eigen pad. Sangha is het symbool voor de gemeenschap van beoefenaren. Deze term wordt binnen opleidingen met Boeddhistische grondslag ook gebruikt voor de groep studenten met wie men samen studeert en mediteert, maar kun je ook zien als het symbool voor iedereen die bezig is met spirituele ontwikkeling. Het symbool voor de drie juwelen wordt ook wel Triratna genoemd.
Slide 11 - Tekstslide
Het Boeddhisme, en dan met name het Mahayana Boeddhisme, staat bekend om zijn vele en bijzondere rituelen. Sommige daarvan worden ook wel gebruikt in meditaties en tijdens retraites in Nederland en uiteraard ook in andere niet-Boeddhistische landen. Rituelen verschillen per Boeddhistische stroming.
Wandelen rond de stoepa
Toen de Boeddha stierf is zijn lichaam gecremeerd. Zijn as werd vervolgens naar acht verschillende plekken gebracht. Hierop zijn toen acht stoepa's gebouwd. Stoepa's zijn dus de allereerste boeddhistische heiligdommen. In de Boudhanath-wijk in Kathmandu, de hoofdstad van Nepal, schijnen in een stoepa zelfs tanden van de grote Boeddha te liggen. Die zijn heilig, want ze hebben de woorden van verlichting gehoord. Er zijn Boeddhisten die dagelijks rondjes lopen om een stoepa heen, terwijl ze gebeden opzeggen. Ze vertrouwen erop dat ze zo geesten en demonen gunstig beïnvloeden. Het wandelen gebeurt altijd met de richting van de klok mee. Het meeste wordt dit gedaan in de ochtend en in de avond, op een moment dat de hitte dragelijk is. Dit is een aanvullend ritueel op het dagelijkse bidden of mediteren, dat als doel heeft bij te dragen aan het evenwicht in de kosmos. Een Boeddhist loopt dus niet alleen voor zijn eigen karma. Een leuk weetje: de Boeddhist die om een stoepa wandelt op de geboortedag van de Dalai Lama (6 juli) mag elk rondje voor honderd stuks tellen.
De gebedsmolen in plaats van reciteren
Een gebedsmolen is een soort holle cilinder van metaal, vaak in reliëf uitgevoerd en bekleed met diverse steentjes. Hij is voorzien van een staafgreep. In de cilinder bevindt zich vaak een strak opgerolde rol met een mantra. We zien ze in diverse maten en uitvoeringen. De kleinste gebedsmolens worden gewoon met de hand rondgedraaid, de grootste staan bijvoorbeeld opgesteld bij Boeddhistische tempels en kloosters. Soms doet daarbij een water- of windmolen het draaiwerk. Gebedsmolens worden gebruikt bij devotionele activiteiten. Veel Boeddhisten geloven namelijk dat het ronddraaien van een gebedsmolen (met daarin dus een mantra) net zo effectief is als het veelvuldig reciteren van de heilige teksten die op de rol staan geschreven. Ook geloven Boeddhisten heilig in de vertegenwoordiging door de gebedsmolen van het Dharmawiel, dat de Boeddha ooit in gang zette. Het Dharmawiel is een wiel met acht spaken. Die acht spaken staan dan weer voor het achtvoudige pad op weg naar verlichting.
Oud & Nieuw ritueel
Ook voor Oud & Nieuw hebben Boeddhisten een bijzonder ritueel. Zoals je waarschijnlijk weet, maken Boeddhisten mandala’s, cirkels waarin figuren in symmetrische vorm worden afgebeeld. Ze geloven er in dat ze de slechte dingen die ze hebben gedaan op deze manier goed kunnen maken bij hun goden. Met Oud & Nieuw spoelen sommige Boeddhisten deze mandala’s weg aan een rivieroever. Je zou het kunnen zien als een soort ritueel van schoon schip maken.
Rituele begeleiding bij uitvaart
De meeste Boeddhisten kiezen voor crematie. Begraven is niet verboden, maar simpelweg niet hun eerste keuze. Bij een Boeddhistische uitvaart wordt er uiteraard gebeden en gemediteerd. Ook worden er offers aangeboden, bijvoorbeeld bloemenkransen en andere kleine offers. Tevens is er meestal een spiritueel begeleider bij de uitvaart aanwezig. Deze begeleidt het bidden en het mediteren. Ook citeert hij mantra’s en voert hij rituele verbranding uit. Zo heerst in het Boeddhisme bijvoorbeeld de overtuiging dat het verbranden van geld, en het branden van wierook, bijdraagt aan een positief karma. Dit is dan weer belangrijk om verlichting of wedergeboorte te bereiken. Want: met een goed karma mag je door naar een volgend leven.
Slide 12 - Tekstslide
Eigenlijk zijn er het hele jaar door boeddhistische feesten. De belangrijkste festivals herdenken gebeurtenissen uit het leven van de Boeddha. Veel van deze feesten worden gevierd tijdens volle maan. In het leven van de Boeddha vonden tijdens volle maan vaak belangrijke gebeurtenissen plaats. Boeddhisten brengen op deze dagen offers en geschenken naar tempels en/of kloosters.
Loi kratong
Loi kratong is het Thaise feest van het licht. Tijdens volle maan in november verzamelen de Thaise boeddhisten zich bij de rivier. De boeddhisten leggen lampionnen van bladeren in het water. De boeddhisten denken dat elk wegdrijvend lichtje een stukje ongeluk van de boeddhist meeneemt.
De heilige tand
Tijdens volle maan in augustus vieren boeddhisten in Sri Lanka het feest van ‘de heilige tand’. Door de stad Kandy wordt een optocht met olifanten gehouden. De grootste olifant draagt op zijn rug een stoepa met een heilige tand van de Boeddha. De hele stad loopt uit om dit te zien. De tand wordt de rest van het jaar bewaard in een tempel.
Wesak
Tijdens de volle maan in mei vieren boeddhisten overal ter wereld het Wesak feest. Ze herdenken hiermee de geboorte, verlichting en de dood van de Boeddha. Voor boeddhisten is dit de vrolijkste dag van het jaar. Huizen worden mooi versierd met bloemen, iedereen gaat naar de tempel voor offers. Door de straten zijn optochten. Kinderen sturen elkaar kaarten. En overal zie je heel veel bloemen.
Slide 13 - Tekstslide
De boeddhisten hebben een andere jaartelling. Deze jaartelling heet de boeddhistische jaartelling.
De boeddhistische jaartelling is begonnen op de datum van het overlijden Gautama Boeddha, hij heeft het boeddischtische geloof opgericht.
De jaartellingen in de boeddhistische landen zijn niet allemaal hetzelfde. De landen zijn het namelijk niet met elkaar eens over de overlijdensdatum van Gautama Boeddha. Er zijn daardoor verschillende boeddhistische kalenders.
Het boeddhistische jaar is een maanjaar.
Iedere maand heeft 29 of 30 dagen, het jaar is ingedeeld in 12 maanden.
Een jaar heeft 354 dagen.
Een maanjaar is dus ongeveer 11 dagen korter dan een zonnejaar.
De maand die normaal gesproken in het najaar moet vallen zou dan na een tijd in de winter vallen. Om dit probleem op te lossen is er 7 keer in de 19 jaar een extra, dertiende, schrikkelmaand.
Slide 14 - Tekstslide
Betekenis van Boeddha met attributen:
Mala kralenketting = gebedssnoer voor welzijn
Munten = rijkdom en welvaart / financieel geluk
Zak = reizen en zoeken naar jezelf
Parel = gezondheid, voorspoed, kracht en wijsheid
Perzik = verbondenheid en onsterfelijk
Goudklomp = geluk en welvaart
Mantel = bescherming, geborgenheid
Waaier = bescherming, geluk, vrede
Parasol = gelukkkig huis en gezin
Karafje/kruik = overvloed, lang en gelukkig leven (levenselixer)
Rua skepter = overvloed (bijvoorbeeld heel veel geluk)
Levensstaf = vertrouwen, goede balans en ondersteuning
Juk = balans
Yuni = uitkomen van je wensen
Kinderen = geluk en vruchtbaarheid (tevens voor een baan of relatie)
Lotushouding = rust en meditatie
Lotustroon = schoonheid, verlichting, vernieuwing en tegen ziekte of ongeval
Lotusbloem = zuiverheid, schoonheid, barmhartigheid.
Twee omarmende Boeddha's = geluk en vriendschap
Hotai model (handen open omhoog) = Vrijheid en zegening
Boeddha afgebeeld met een dier:
Draak = beschermen aardse kostbaarheden, vrede, voorspoed en gezondheid bevorderen.
Schildpad = langzaam opbouwend, gezondheid, kracht, gelukkig lang leven
Vogel = zoeken naar zelfkennis
Kikker = financieel geluk
Vis = vrede en overvloed
Vis met kind = wens voor veel zonen
