Spijsvertering VPTH 3 les 2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

VPTH3

Spijsverteringstelsel

Lesdoelen

• De student kent het spijsverteringsstelsel
• De student kent de functie van het spijsverteringsstelsel 
• De student heeft kennis van de ziektebeelden

Spijsvertering

• Het verteren van voedsel
• Voedingsstoffen worden omgezet in energie
• De spijsvertering begint zodra we iets eten of drinken
• Het hele proces duurt 24 tot 48 uur

Functies spijsverteringstelsel

• Opnemen van voedsel
• Voedsel fijnmaken
• Voedsel vervoeren
• Voedsel afbreken en verteren 
• Voedingsstoffen voor de lichaamscellen afgeven aan het bloed
• Onverteerbare voedselbestanddelen afvoeren

Mond

• De spijsvetering begint in de mond
• Per dag 1 L speeksel aangemaakt
• Enzymen

Slokdarm

• Slokdarm is 25 centimeter lang
• Spieren in slokdarmwand trekken samen en ontspannen zicht
• Sluitspiertje tussen slokdarm en maag

Maag

• In de maag wordt het voedsel gekneed en vermeng met maagsap
• Maagsap bevat zoutzuur en enzymen
• Maag bekleed met dikke laag slijmvlies

Dunne darm

• Spijsverteringssappen en enzymen uit alvleesklier en galblaas aan voedsel toegevoegd. 
• De wand van de dunne darm is geplooid en heeft kleine uitsteeksels
• Dunne darm bestaat uit de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm en kronkeldarm

Dikke darm en endeldarm

• Voedsel dat niet verteerd kan worden gaat naar dikke darm
• Vocht en zouten eruit gehaald
• Rectum
• Omgekeerde 'U' in de buikholte

Microbioom

• In dikke darm leven goede bacteriën
• Darmflora 

Lever

• Voedingsstoffen uit voedsel worden via het bloed naar lever gebracht
• Omgezet in bouwstoffen of in energie
• Gal
• Ligging: rechtsboven in buikholte

Galblaas

• In de galblaas wordt het gal dat gemaakt wordt door de lever tijdelijk opgeslagen.
• Ligging: rechtsboven in de buikholte

Alvleesklier

• Alvleesklier maakt alvleeskliersap
• Hormonen insuline en glucagon
• Ligging: links achter in de bovenbuik

Aandoeningen

Spijsverteringsorganen

Algemene pathologie

• Slikklachten en slikstoornissen
• Misselijkheid en braken
• Veranderd defecatiepatroon en obstipatie
• Diarree
• Rectaal bloedverlies
• Icterus

Slikklachten en slikstoornissen

Gevaar! --> bedreiging voedseltoestand en kans op pneumonie

Oorzaken:

Verlammingen, bewegingsstoornissen, beschadigde weefsels

• slikken komt niet op gang, zorgvrager verslikt zich
• ziektebeelden: CVA, ziekte van Parkinson, ALS, MS, bewustzijnsverlies, hoofdhals tumoren, bestraling, chemo

Misselijkheid en braken

Braakcentrum geeft bij prikkeling:

• omgekeerde peristaltiek van darmen en maag
• aanspannen van buikspieren en middenrif
• gevoel van misselijkheid, bleekheid, transpireren en zuchten voor het braken

Veranderd defecatiepatroon, obstipatie

Normaal defecatiepatroon:

• frequentie 2x per dag tot 2x per week
• vrij makkelijke passage
• eigen individueel patroon, gewoonte

Obstipatie: defecatie laat op zich wachten, en ontlasting is hard

Oorzaken: te weinig vezels, weinig bewegen, bedrust, tumor, medicatie

Diarree

Gevaar! negatieve vochtbalans met kans op uitdroging, met name gevaarlijk voor ouderen en zuigelingen

Ontlasting is dun en komt frequenter

• Snelle darmpassage, darmslijmvlies is ziek, darmslijmvlies kan zelf water afscheiden
• Ziektebeelden: virus (NORO), bacterie (voedselvergiftiging), antibiotica, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa

Rectaal bloedverlies

• Bloed op wc-papier: aambei of fissuur bij anus
• Scheut bloed bij ontlasting: bloeding rectum of sigmoid
• Bloed door ontlasting: bloeding hoger in dikke darm
• Melaena, zwarte kleverige ontlasting: bloeding in maag of duodenum

Oorzaken: ontsteking, tumor, wondje bij anus, aambeien, te veel orale antistolling

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Stomatitis = algemene en pijnlijke ontsteking van het mondslijmvlies en de tong

Oorzaken:

• Bacterie, virus, schimmel
  
• Problemen met (kunst) gebit
  
• Medicatie, bv antibiotica, chemotherapie, bestraling
  
• Slechte algemene conditie
  
• Niet kunnen kauwen
  
• Bloedarmoede
  

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Behandeling:

• Antibiotica
  
• Antischimmelmedicatie
  
• Ontstekingsremmende medicatie
  

Complicatie:

• Gebitselementen laten los
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Een kwaadaardige tumor in de slokdarm

Oorzaken:

Langdurige irritatie van het slijmvlies: alcohol, roken, hete koffie

Overgewicht, brandend maagzuur

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Symptomen:

• Passageklachten
  
• Verminderde eetlust
  
• Pijnlijk en vol gevoel thv borstbeen
  
• Duizelig en vermoeidheid / bloedarmoede (door bloedverlies)
  
• Teerachtige, zwarte ontlasting (bloed)
  
• Braken van bloed
  
• Chronische hikklachten
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Curatief: operatie, radiotherapie, chemoradiatie

Palliatieve behandeling: radiotherapie tegen passageklachten, stent

Complicatie: uitzaaiingen naar lymfeklieren, longen, lever

Ontstekingen

Ziekte van Crohn

Is een chronische ontstekingsziekte van het maagdarmstelsel waardoor vernauwingen en afsluitingen kunnen ontstaan

Colitis ulcerosa

Is een chronische ontsteking van de dikke darm

Crohn / Colitis ulcerosa

Bij de ziekte van Crohn: hele maagdarmkanaal voor

Bij colitis ulcerosa: alleen in de dikke darm en de endeldarm

Bij de ziekte van Crohn kan de dunne darm zijn aangetast, hierdoor verminderde voedselopname (tekort aan mineralen en vitaminen, vermagering, bloedarmoede, groeiachterstand)

Bij de ziekte van Crohn vaker littekenweefsel en daardoor vernauwingen. Bij colitis ulcerosa vrijwel nooit.

 

Levercirrose

Verschrompeling van de lever, weefsel sterft af, littekenweefsel

Oorzaken:

• Langdurig alcoholgebruik of medicijngebruik
  
• Hepatitis
  
• Ontstekingen van lever en galgangen
  
• Auto-immuunziekte
  
• Vetstapeling in de lever
  
• Veel ijzer in het lichaam
  

Levercirrose, symptomen

• Misselijk, braken, verminderde eetlust, gewichtsverlies
  
• Algemene malaise, moe, buikpijn
• Geelzucht = icterus, jeuk
• Spinvormige bloedvaatjes op borst en bovenarmen
  
• Donkere plekken in gezicht en rode handpalmen
  
• Menstruatie stopt, overmatige haargroei
  
• Borstvorming en impotentie bij mannen
  
• Bloedarmoede, oedemen

Buikgriep = gastero-enteritis

Is een acute ontsteking van het slijmvlies van maag en darmen, meestal ten gevolge van een infectie

Oorzaken:

Virus: norovirus, norwalkvirus

Bacterie: salmonella (poep pluimvee, varkens), E. coli (poep mensen)

Buikgriep = gastero-enteritis

Symptomen:

• Misselijkheid en overgeven
• Buikkrampen met diarree
• Koorts, hoofdpijn

Complicaties:

• Uitdroging
• Levensbedreigend voor baby’s en oudere mensen

Colon- en rectumcarcinoom

Kwaadaardige tumor van de darm in het colon of in het rectum.

Symptomen:

• Bloed en slijm bij de ontlasting (er op of er door)
  
• Veranderde stoelgang
  
• Verstopping of diarree
  
• Buikpijn
  
• Vermoeidheid
  
• Loze aandrang
  
• Bloedarmoede
  

Lesdoelen

• De student kent het spijsverteringsstelsel
  
• De student kent de functie van het spijsverteringsstelsel 
• De student heeft kennis van de ziektebeelden