Oefenen voorgeschiedenis CvhM

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Oefenen voorgeschiedenis CvhM

Maak onderstaande vragen ter oefening.

Let op Voorstelling/Vormgeving en benoem de verschillende aspecten desgevraagd.

Aanvalplan voor flinke vragen:

Lees eerst de vraag.

Welke info wordt gegeven.

Wat wordt gevraagd? Welke vaardigheid/formulering?

Lees/bekijk dan de bron.

Formuleer je antwoord.

Check of je antwoordt op de vraag.

Blokje 1: Sylfide

Het romantische ballet heeft zijn wortels in het handelingsballet uit de achttiende eeuw. Handelingsballet is de eerste zelfstandige dansvorm om een verhaal te vertellen. Er wordt niet meer in gesproken of gedanst.

1. Ballet is dans, maar niet alle dans is ballet. Ballet heeft een aantal typerende kenmerken.
Noem drie van deze kenmerken van het ballet.

Bekijk de video.
Een van de eerste grote romantische balletten was La Sylphide van Filippo Taglioni. Het
bevatte alle elementen die in latere balletten terug te vinden zijn. Het verhaal speelt in
Schotland. Couleur locale is zo’n element: het ballet weerspiegeld de lokale omgeving.

2. Geef aan waar je die couleur locale aan kunt herkennen. Noem twee zaken.

Brontekst 1.

De Sylfide.

De schotse boerenzoon James is verloofd met Effie, terwijl zij ook wordt aanbeden door Gurn. 

In deze onschuldige omgeving vertegenwoordigt de toverkol Madge de kwaadaardige kant van het bovennatuurlijke. De sylfides (luchtgeesten) weerspiegelen de kwetsbare, goede kant. 

Op de vooravond van zijn huwelijk met Effie droomt James bij het haardvuur als een sylfide verschijnt. James wordt verliefd op haar. Voor anderen is de luchtgeest onzichtbaar. James kan haar wel zien, maar niet aanraken. Uit frustratie roept hij de hulp van de heks Madge in. Zij koestert wrok tegen hem omdat hij haar eerder beledigd heeft. Hij krijgt van haar een betoverde omslagdoek die hij om de schouders van de sylfide moet leggen zodat ze niet meer weg kan vliegen. Ze vertelt er echter niet bij dat die doek de vleugels van de nimf zal verbranden en haar hierdoor zal doden. Zijn geliefde sylfide sterft voor zijn ogen . Ontroostbaar en gebroken blijft James achter. Effie, die niets snapt van zijn verdriet besluit met haar bewonderaar Gurn te trouwen.

Lees brontekst 1.
De verhaallijn van La Sylphide heeft een aantal elementen die bij het romantisch ballethoren.
3. Noem drie elementen die kenmerkend zijn voor de romantische voorstelling.

De sylfide is een luchtgeest. Het kostuum in het decor EN haar dans zorgen ervoor dat ze een echte geestverschijning lijkt.
4. Leg dit uit voor beide zaken. (vormgeving)

Blokje 2: Manet & Goya

E. Manet - De executie van Maximiliaan van Mexico (1867-1869)

Brontekst 2.

Maximiliaan was keizer van Mexico van 1864 tot 1867. Maximiliaan, de oorspronkelijke aartshertog van Oostenrijk en broer van keizer Frans Jozef, liet zich door Napoleon III van Frankrijk in 1864 overhalen de kroon van Mexico te aanvaarden. Maar daar was hij afhankelijk van de Franse troepen. Als gevolg van Amerikaanse dreigementen riep Napoleon III zijn troepen echter terug, waardoor Maximiliaan zijn politieke steun verloor. Zelf weigerde Maximiliaan echter te vertrekken; hij werd door Mexicaanse troepen gevangengenomen en gefusilleerd. De Franse pers was in rep en roer.

Brontekst 3.

Tussen 1867 en 1869 hield Manet zich bezig met het thema van de executie van Maximiliaan. Hij schilderde drie doeken en maakte een litho van dit onderwerp. De schilderijen werden echter niet toegelaten op de Salon en mochten niet gepubliceerd worden. Manet schakelde journalist Zola in. Deze reageerde in de krant:

'Het is een feit dat ik eerst niet goed de strengheid van de censuur tegenover Manets werk begreep. Ik herinnerde mij in alle krantenkiosken een prent te hebben gezien die met verschrikkelijke naïviteit de laatste ogenblikken van Maximiliaan voorstelde. Waarom wordt deze talentvol kunstenaar geweigerd wat een commercieel tekenaar wel mocht?

Vandaag geloof ik de sleutel tot dit raadsel gevonden te hebben en het is een waarlijk juweel. bij de bestudering van een exemplaar van de veroordeelde litho merkte ik dat de soldaten, die op Maximilaan schoten, uniformen dragen, die bijna identiek zijn aan die van onze eigen troepen. Fantaserende kunstenaars geven de Mexicanen uniformen uit de Opera Comique; meneer Manet, die de waarheid waarlijk liefheeft, heeft hun echte uniformen getekend, die lijken op die van de franse infanterie. 

U begrijpt de woede van de censoren. Wat nu! Een kunstenaar heeft het gewaagd hun zo'n wrede ironie voor ogen te stellen: Frankrijk schiet Maximiliaan neer! In Manets plaats zou ik het betreuren, dat ik niet met opzet een bijtend epigram eraan had toegevoegd, een opzet die de censor hem ongetwijfeld heeft toegedicht.'

Bekijk de afbeelding van Manet en lees de bronteksten. Zola ziet een politieke reden achter het verbod op Manets schilderij.
6. Wat is dit politieke motief? Is dit een aspect van de voorstelling of van de vormgeving?

Ook de terloopse, weinig dramatische voorstelling van de executie van een keizer wekte ergernis.
6. Noem twee aspecten van de voorstelling waardoor de executie een wat toevallige indruk maakt.

7. Verklaar deze manier van weergeven vanuit het feit dat Manet bij de stroming van het realisme hoorde.

F. Goya, De executies van drie mei (1808)

60 jaar eerder schilderde Goya een vergelijkbare voorstelling, hoewel het andere executies zijn. Toch verschillen de werken in vormgeving.
8. Beschrijf het verschil in vormgeving van het werk van Manet en het werk van Goya met behulp van drie aspecten.

In het schilderij zijn de Franse soldaten de groep die het kwaad vertegenwoordigt en de
slachtoffers de groep die het goede vertegenwoordigt. Goya maakt deze tegenstelling in de
opzet van dit schilderij duidelijk.
9. Geef vanuit de voorstelling van het schilderij voor beide groepen drie typeringen die deze
indeling in goed en kwaad laten zien.

Brontekst 4

Goya's knecht Isidro, die tijdens de executies bij hem was in de villa aan de oever van de Manzanares, vertelt hierover het volgende:

'Vanuit dit raam zag mijn baas het fusilleren met een kijker in de rechter en in de linkerhand een donderbus en een handvol kogels. Als de Fransen hierheen waren gekomen, zouden we er zijn geweest. Rond middernacht zei mijn baas: 'Isidro, pak je geweer en kom mee.' Ik gehoorzaamde en waarheen denkt u dat we gingen? Naar de Principe pio, de heuvel waar de arme gefusilleerden nog lagen. Ik herinner het me als de dag van gisteren. De maan scheen, maar omdat de hemel bewolkt was, was het dan weer licht en dan weer donker. (...) We gingen op een heuvel zitten, beneden lagen de doden, mijn meester deed zijn tas open, legde hem op zijn knieën en wachtte tot de maan achter de wolken tevoorschijn kwam. Beneden ons bewoog iets dat gromde en hijgde. ik moet bekennen dat ik beefde, maar mijn heer pakte rustig papier en potlood. toen de maan doorbrak was het zo licht als overdag. We zagen de lijken in grote plassen bloed, op de rug of op de buik liggend, knielend, de aarde kussend of met de handen omhoog.'

Lees brontekst 2.
Uit deze brontekst blijkt dat de werkelijkheid anders was dan wat Goya schilderde. Goya
wilde een schilderij te maken dat meer was dan de zuivere registratie van een historisch feit.
10. Ondersteun die stelling met twee aspecten van de voorstelling.

Binnen de stroming waar Goya toe wordt gerekend, is het dramatiseren van de werkelijkheid niet vreemd.
11. Welke stroming is dit? Leg uit

Blokje 3: Carmen

Brontekst 5

Sevilla, in 1820. De sergeant Don José raakt onder de bekoring van de zigeunerin Carmen en helpt haar aan de gevangenis te ontkomen, wat hemzelf arrestatie en degradatie oplevert. Carmen weet hem over te halen zich bij een smokkelaarsbende aan te sluiten, maar de goede houding wordt spoedig verstoord als zij gecharmeerd raakt van de stierenvechter Escamillo. Een conflict blijft uit doordat het boerenmeisje Micaëla op het beslissende moment tussenbeide komt en Don José smeekt zijn stervende moeder te bezoeken. Als deze, verteerd door jaloezie, bij zijn terugkeer ervaart dat Carmen in de persoon van Escamillo een nieuwe minnaar heet gevonden, doodt hij haar.

Bekijk video 1 en lees de brontekst.
De opera Carmen is geschreven door Georges Bizet naar een novelle van Prosper Mérimée.
Zijn verhaal speelt in het eigentijdse Sevilla in Spanje, een land dat hij meerdere malen
bezocht. Bizet werkte in de opera met gesproken dialogen afgewisseld door muzikale
nummers. Na zijn dood werden de dialogen vervangen door recitatieven. Het libretto
van Carmen van Georges Bizet heeft kenmerken van zowel realisme als romantiek.
12. Geef van beide stromingen twee kenmerken uit het verhaal.

13. Carmen zingt: 'liefde is als een rebelse vogel, die niemand tam kan maken.'leg uit hoe dit wordt verbeeld in het spel EN het uiterlijk van Carmen.