start H5 en 5.1-1

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo b, k, g, vwo
• Leerjaar 3

Wat gaan we vandaag doen?

PTA + start	05 min
Intro H5	05 min
Spelletje: Wat weet je nog?	15 min
Mini-practicum	15 min
Bespreken practicum	05 min
Uitleg 5.1 deel 1	10 min
Maken opdracht 1 t/m 7	10 min
Lesafsluiting	05 min

Blooket:

Pak je laptop

We spelen een Blooket

Practicum

• Wat? Voer het practicum uit in je groep en schrijf de antwoorden op het werkblad
• Hoe? In je groep
• Tijd? 15 minuten
• Klaar? Lever de materialen in 
• Ook daarmee klaar? Lees blz. 8 en 9 door + maak opdracht 1 t/m 7

5.1 Energievoorziening

Lesdoel:

Aan het eind van de les kun je:

• Beschrijven wat energie is
• Beschrijven wat groene stroom is
• Beschrijven wat duurzame energiebronnen zijn

Energie

Afkorting: E

Eenheid: Joule [J]

Welke soorten
energie ken je?

Wat is energie?
(eigen woorden)

Een poging energie te beschrijven

Een poging energie te beschrijven

• Energie is het vermogen om te bewegen, te verwarmen of om op een andere manier arbeid te doen. 
• Er bestaan veel soorten energie. Alles wat beweegt heeft energie, warmte is energie, maar licht ook.
• Het kan ook stilliggen bijvoorbeeld in chemische verbindingen , of een pijl die in de boog gespannen wordt of een gewicht dat je vast hebt.
• Je kan geen nieuwe energie maken. Je kan energie alleen maar uit (een andere vorm van) energie halen. 
• De totale hoeveelheid energie blijft altijd gelijk.

Fossiele brandstoffen

- Aardgas

- Aardolie

- Steenkool

Energiecentrales

Een energiecentrale produceert elektrische energie

De meeste centrales verbranden 

Het verbranden van fossiele brandstoffen is 

FOSSIELE BRANDSTOFFEN

Steenkool

Olie

Gas

SCHADELIJK

Er ontstaat:

- Opwarming van grondwater

- Roetdeeltjes

- Co₂ (koolstofdioxide); dit zorgt voor BROEIKASEFFECT

Andere manieren om

energie op te wekken zijn:

• Kerncentrale
• Zonnepanelen
• Windmolens
• Waterkrachtcentrales

Groene energie

- Zonne energie

- Wind energie

- Water energie

Dit zijn

DUURZAME ENERGIEBRONNEN

Groene energiebronnen

Voordelen: 

geen afval/vervuiling

Nadelen: 

de installaties zijn vaak duur in aanschaf

en de energiebron niet altijd beschikbaar. 

Energie vervoeren

Energietransport

Wat moet je onthouden

• Hoe wordt elektrische energie opgewekt bij een elektriciteitcentrale?

• Wat voor spanning is nodig bij 

       verschillende punten van het 

       elektriciteitsnet?

• Wat doet een transformator?

Energieverlies

• Als stroom door een kabel gaat, wordt de kabel warm.

          

 

• Voor de minste energieverlies moet de stroom met een zo hoog mogelijke spanning worden vervoerd worden.

ENERGIEVERLIES

minder energie over voor de eindgebruikers

Elektriciteitcentrale

Transformators

380kV

10kV

230 V

Transformatoren zijn overal!

aan de slag

Ga aan de slag met de opgaven van 5.1

opgave 1 t/m 13

Verbruik van energie

Vermogen

Hoeveel elektrische energie een apparaat per seconde verbruikt, noem je het vermogen

Afkorting: P 

Eenheid: watt (W)

Energielabel

Energielabels maken het je makkelijk om te kiezen, want ze laten in één oogopslag zien welke apparaten, auto's en woningen zuinig omgaan met energie. 

Het energielabel is verplicht gesteld door de EU

Rendement

Niet alle energie wordt nuttig gebruikt. Door het percentage nuttige energie te berekenen, kun je het rendement vinden. 

Energie-stroomdiagrammen

Rendement

Wanneer je moet rekenen met rendement, maak een schetsje.

Bij de verbranding van een bepaalde hoeveelheid benzine, komt in een automotor 500 kJ aan warmte vrij. Hiermee kan 200 kJ bewegingsenergie worden gemaakt. Wat is rendement van deze auto?

1. 500 / 200 -> 2,5 %
2. 200 / 500 -> 0,40 %
3. 500 / 200 -> 25%
4. 200 / 500 -> 40%

Een gloeilamp levert 20J aan warmte. Het rendement is 30%. Hoeveel energie wordt verbruikt?

1. 20 x 0,30 --> 6,0 J
2. 20 / 0,30 --> 67 J
3. 20 x 0,70 --> 14 J
4. 20 / 0,70 --> 29 J

Rendement

Pappa heeft voor Vaderdag een nieuw koffiezetapparaat

gekocht. Op de verpakking staat dat het vermogen 1200 W is.

Bij het koffie zetten wordt 200 W aan nuttig vermogen gebruikt.

Wat is het rendement?

Fossiele brandstoffen

Voordelen: makkelijk te vervoeren en verbranden. 

Nadelen: versterkt het broeikaseffect, geeft luchtvervuiling, raakt op. 

Hoe noemen we de energie die in een batterij zit?

1. Elektrische energie
2. Zonne energie
3. Bewegingsenergie
4. Chemische energie

Kernenergie

Voordelen: geen luchtvervuiling

Nadelen: gevaarlijk afval, gevaarlijk om mee te werken. 

Zonnepanelen

De windturbine

bewegingsenergie -> elektrische energie

Binnen in een windmolen zit een generator. 

In Nederland maken we vooral gebruik van....

1. Waterenergie
2. Zonne energie
3. Windenergie
4. Kernenergie

Aan de slag

• Wat? Maak paragraaf 5.1 opdracht 1 t/m 7 (blz. 12 en 13)
• Hoe? Binnen je groep
• Tijd? 15 minuten
• Resultaat? Klassikaal bespreken of huiswerk

• Klaar? Lees blz. 10 en 11 door en maak opdracht 8 t/m 13
• Ook daarmee klaar? Maak opdracht 14 t/m 27

Lesdoel:

Aan het eind van de les kun je:

• Beschrijven wat energie is
• Beschrijven wat groene stroom is
• Beschrijven wat duurzame energiebronnen zijn