Thema 9 DNA Bs 4 Genexpressie

9.4 Genexpressie
1 / 37
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

In deze les zitten 37 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 3 videos.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

9.4 Genexpressie

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

STARTOPDRACHT - EVEN WAKKER WORDEN :)
Je hebt een DNA-molecuul met de volgende DNA-volgorde:

TAC TCG TTC (streng 1)
ATG AGC AAG (streng 2)

1. Hoe ziet het DNA-molecuul eruit na de DNA-replicatie
2. Is het nieuwe molecuul enkel- of dubbelstrengs?
3. Hoe ziet het mRNA-molecuul eruit als streng 1 wordt afgelezen?
4. Hoe heet het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd?
5. Welke aminozuren worden ingebouwd op basis van de code van streng 1?
6. Hoe heet het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen?

timer
5:00

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

antwoorden
1. Na DNA-replicatie krijg je 2x precies hetzelfde DNA-molecuul:
TAC TCG TTC (streng 1)
ATG AGC AAG (streng 2)
2. Het nieuwe molecuul is ook dubbelstrengs.
3. Het mRNA-molecuul ziet er zo uit:  AUG AGC AAG
4. Het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd heet: transcriptie
5. De ingebouwde aminozuren zijn: MET - SER - LYS
6. Het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen heet: translatie

Slide 3 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Vandaag
huiswerk bespreken 24, 25, 26

Slide 4 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Elke cel in je lichaam heeft hetzelfde DNA.
waar!
niet waar

Slide 5 - Poll

Deze slide heeft geen instructies

Slide 6 - Video

Deze slide heeft geen instructies

LEERDOELEN
* je kunt verschillende manieren beschrijven van genregulatie bij prokaryoten
* je kunt verschillende manieren beschrijven van genregulatie bij eukaryoten
* je kunt beschrijven wat het belang is van genexpressie voor zelfregulatie en zelforganisatie van een organisme 


Slide 7 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 8 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 9 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Waarom is het belangrijk om genexpressie te reguleren?

Slide 10 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

genregulatie / genexpressie

genregulatie
het aan- en uitzetten van een gen

genexpressie
de informatie van het DNA wordt overgeschreven tot mRNA, waarvan de code door translatie kan worden omgezet tot een eiwit

Slide 12 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

doel van genregulatie
  • variatie in intensiteit van genexpressie (tot uiting komen)
  • enzymen nodig voor basisfunctie cel                    altijd expressie
  • enzymen voor specifieke functie cel             niet altijd expressie
  • voorkomen van verspilling grondstoffen en energie

Slide 13 - Tekstslide

basisfunctie: enzymen nodig bij verbranding

specifieke cel: fotosynthese, aanmaak vleugels

Slide 14 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

* Operon is een stuk DNA waarin regulatorgen,  en structuurgenen liggen 
* alleen bij prokaryoten
REGULATORGEN = stukje DNA dat codeert voor het maken van een eiwit (repressor) dat ervoor zorgt dat structuurgenen niet tot expressie komen. 

Slide 15 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

genregulatie in een prokaryoot 
(structuur)-genen staan uit
genregulatie in een prokaryoot 
(structuur)-genen staan aan
structuurgenen bevatten de informatie voor eiwitten

Slide 16 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

afbraak van lactose met behulp van enzym
bij E.coli (een bacterie/prokaryoot)
Lactose bindt aan de repressor waardoor de structuurgenen wel tot expressie kunnen komen.

Slide 17 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 18 - Video

Deze slide heeft geen instructies

even oefenen ...
Opdracht 32 en 33
timer
5:00

Slide 19 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Genexpressie 
Bij eukaryoten

Slide 20 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

genregulatie in een prokaryoot 
(structuur)-genen staan uit
genregulatie in een prokaryoot 
(structuur)-genen staan aan
structuurgenen bevatten de informatie voor eiwitten

Slide 21 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

genexpressie is belangrijk voor specialisatie cellen oftewel
celdifferentiatie * elke cel zijn eigen vorm en functie

Slide 22 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

celdifferentiatie: in cellen die differentiëren worden regulatorgenen door signaaleiwitten van buurcellen aangezet 
Die signaaleiwitten worden gemaakt door regulatorgenen

Slide 23 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

*tijdens de embryonale ontwikkeling: celdifferentiatie
*in volwassenen: alleen maken wat nodig is per specifieke cel
                                 op verschillende punten kan de aanmaak van eiwitten gestopt                                       worden
    
genregulatie bij eukaryoten

Slide 24 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Stamcellen
  • Kunnen zich oneindig delen
  • Embryonale stamcellen
kunnen ontwikkelen tot elk celtype
  • adulte stamcellen zijn al gespecialiseerd voor 1 celtype
  • voortdurende vernieuwing van cellen met korte levensduur

Slide 25 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

op verschillende momenten in ontwikkeling  worden verschillende genen aan gezet
signaaleiwitten binden aan regulatorgenen: aan of uit

Slide 26 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 27 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

meer LICHT

lichtreceptoren in oog/huid


impulsen in hypothalamus


hormoon melatonine


eiwit pigment melanine
volwassen eukaryoten

Slide 28 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 29 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Epigenetica
Bestudeert omkeerbare veranderingen in het DNA, zonder veranderingen in de nucleotidevolgorde. 
- Dus histonbinding en DNA-methylering.
- Kunnen worden doorgegeven aan het nageslacht

Voorbeeld: Kinderen die geboren zijn uit moeders die de hongerwinter doormaakten, kunnen spaarzamer omgaan met de voedingsstoffen die zij binnenkrijgen

Slide 30 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

DNA-methylering *doordat er methylgroepen binden aan de stikstofbasen 
                                         is het DNA niet meer af te lezen
                                      * DNA wordt dus beïnvloedt door stress, voeding en drugs

Slide 31 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Epigenetica - hongerwinter
Kinderen die de hongerwinter hebben meegemaakt hebben een verhoogde kans op overgewicht, diabetes, hartziekten en schizofrenie. Deze effecten kunnen tot wel meer dan 3 generaties later invloed hebben op het DNA.




Slide 32 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Epigenetica

Slide 33 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 34 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

even oefenen ...
Maak nu de opdrachten 35, 37


Slide 35 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 36 - Video

Deze slide heeft geen instructies

Slide 37 - Link

Deze slide heeft geen instructies