Film modernisme

• kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

DE MACHT VERFILMD

   

Film als propagandamiddel en satire 

in Rusland, Duitsland en Amerika 

eerste helft van de 20e eeuw

WAT LEER JE DEZE LES?

- De invloed van het communisme in Rusland op kunst en film

- Het effect van attractie montage in films van Eisenstein

- Hoe het Naziregime in Duitsland het medium film gebruikt voor propaganda doeleinden

- Hoe Charlie Chaplin Europa bekritiseert in zijn kritische, satirische filmparodieën

Voor dat we beginnen

Eerst even dit.....

Propaganda, wat is dat ook alweer?

En wat is satire?

1. RUSLAND

Russische Revolutie 

Propaganda

Eisenstein: Oktober

RUSLAND VANAF 1900

Vanaf 19e eeuw:  arbeiders tegen de tsaar: er moet een einde komen aan de overheersing en uitbuiting van het volk door de kapitalisten en de aristocratie.

20e eeuw: oktober 1917: Russische revolutie:

--> De monarchie werd ten van gebracht 

-->  De installatie van het communistische regime: Lenin en Stalin

Kapitalisme is een economie waarin de grond en de bedrijven eigendom zijn van ondernemers die met hun bedrijf een zo groot mogelijke winst willen maken. Makkelijk gezegd is dat dus een bedrijf dat van 1 persoon is. 

Aristocratie is een bestuursvorm (een manier hoe je een land kan besturen) en komt oorspronkelijk uit het oude Griekenland. Aristocratie betekent letterlijk 'regering door de besten'. In een aristocratie hebben alleen mensen van adel invloed op het bestuur. 

Uitgangspunten van het communisme waren ideeën van Karl Marx. Wat waren zijn ideeën?

INTERMEZZO 

!! ZELF BEKIJKEN !!

MARXISME, SOCIALIMSE &  COMMUNISME 

0

Gevolgen revolutie voor kunst en cultuur

Functie van kunst verandert: 

kunst moet meebouwen aan toekomst van Rusland: propagandamiddel.

Kunstenaars kregen de opdracht om de revolutie de verheerlijken en indrukwekkende portretten te maken van Lenin en zijn opvolger Stalin.

Werken voor de overheid

Gevolgen voor Russische kunstenaars:

Ze hadden twee keuzes: 

OF ze vluchten voor de overheid 

OF ze gingen voor de overheid werken.

Het werken voor de overheid had ook weer gevolgen voor de kunstenaar. 

Welke gevolgen kun je bedenken?

Kunstenaars verloren:

-  vrijheid om hun stijl en onderwerpen te bepalen.

- hun opdrachtgevers,  (de rijke elite) hadden onder druk van  communis-ten geen bezittingen meer.

Veel vooruitstrevende kunstenaars vluchtten om hun heil buiten Rusland te zoeken.

De succesvolle Russische avant-garde kunst werd zo langzaam vervangen door propaganda kunst van de regering. De schilderijen uit deze tijd kleuren rood en tonen vaak Lenin zelf. De werken zijn krachtig, dynamisch en prediken opstand en eendracht.

Onder leiding van Stalin werd de kunst minder opzwepend. Stalin zag kunst als een middel om de mooie zaken van Rusland te laten zien en arbeid te verheerlijken. Vooral het simpele boerenleven was een favoriet onderwerp.  Tegenwoordig noemen we deze stroming het socialistisch realisme: de kunstwerken moesten ‘realistisch in vorm’ zijn – want dat is begrijpelijk voor alle mensen – en ‘nationalistisch van inhoud’. 

Kunstenaars in dienst van de machthebbers

Sommige  avant-garde kunstenaars  ondersteunen revolutie  en werken mee aan de opbouw van de communistische staat.

De politieke breuk met het verleden vertaalt zich in een nieuwe kunst en vormgeving.

El Lissisky: Versla de witten met de rode wig 1919

 In ‘Versla de witten met de rode wig’ (1919) roept El Lissitsky de  bevolking op de revolutie te ondersteunen tegen de contrarevolutionairen.

INTERMEZZO 

!! ZELF BEKIJKEN !!

Constructivisme

 Oktober: Communistische 

propagandafilm

In opdracht van communistische partij (eerbetoon aan de revolutie van 1917) maakt Sergei Eisenstein in 1927 de stomme film ‘Oktober’. 

De film schetst politieke ontwikkelingen in documentaire stijl: propaganda!

 Op de volgende slide zie je een fragment uit de film 'oktober'. De beelden spreken een krachtige taal door de montage. Wat valt je hieraan op?

Stomme film: Een stomme, zwijgende of stille film (Vlaanderen) is een film waarin alleen het beeldsignaal voorkomt. Pas in 1927 werd het met de komst van de geluidsfilm mogelijk om geluid en beeld synchroon af te spelen.

Wat is je opgevallen een de montage?

Eissenstein: de man van de attractiemontage

- shots zijn ritmisch in hoog tempo (vergelijk-baar met fabrieksproductie) gemonteerd 

- Door allerlei korte filmfragmenten (die soms ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben) achter elkaar te monteren  ontstaat er een bepaalde betekenis  = attractiemontage 

Met deze montagetechnieken probeert hij de kijker te sturen. Het volgende fragment (uit de film 'staking') toont een goed voorbeeld.

Een attractie is een associaties (wat het beeld bij hem oproept) van de kijker.

Welke beelden worden met elkaar afgewisseld? Wat wil Eisenstein hiermee laten zien?

We bekijken nogmaals  het filmfragment uit de film 'oktober'. Ook hier maakt hij gebruik van attracties in de montage. 

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

2. Duitsland

Nazi regime

Propaganda

Riefenstahl: Triumph des Willens

Entartete kunst

Duitsland 1938: Hitler en de nazi’s aan de macht in Duitsland.

Hitler maakte onderscheid tussen: 

- ‘slechte’ kunst = Entartet: alles wat modern is

- ‘goede’ kunst: realistische kunst. Kunstwerken mochten geen on-Duitse en pacificistische kenmerken vertonen en mocht de kunstenaar niet van Joodse afkomst zijn.

Kunst moet ook dienen als propagandamiddel

Triumph des Willens: nazi propaganda

Ook de Nazi's zetten film als propaganda-middel in.

In 1934 maakt Leni Riefenstahl de propagandafilm ‘Triumph des Willens’ die de partijdag van 1934 in Neurenberg vastlegt. 

Doel: imponeren van de massa  door middel van filmtechnische vormgeving.

Nieuwe filmtechnieken

Riefenstahl experimenteerde met nieuwe filmtechnieken (beïnvloedt door Eisenstein):

- gebruik van 30 camera’s 

- vaste én bewegende camera’s (auto’s/ liften)

- gebruik van enorme telelenzen

- (voor die tijd) snelle montage

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

3. Amerika

Parodie & Satire

Charlie Chaplin: the great dictator

Koning van de stomme film: Charlie Chaplin

Charlie Chaplin was de ster van de stomme film in Amerika. 

Hij maakte films met een kritische blik op de moderne samenleving: industrialisatie.

In  'Modern times' geeft hij een  satirische, maar realistische blik op de moderne wereld waarin mensen steeds meer in dienst staan van machines en waarin de aandacht voor de individuele mens ver te zoeken is.

Noem 1 element uit het fragment waaruit je de kritiek op de industrialisatie kunt opmaken?

Charlie Chaplin

In 1940 maakte hij de filmparodie 'the Great Dictator'.

Chaplin verzet zich in eerste instantie tegen de opkomst van de geluidsfilm maar de speeches van Hitler schreeuwden om  luidruchtige satire.

In het volgende fragment zie je een parodie op de speech van Hitler.

In welk opzicht kun je het fragment satirisch noemen? Leg dit uit aan de hand van het aspect spel!