H8. Cultuur van het Moderne Film

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H8. Cultuur van het Moderne 

Film

FILM

HOOFDSTUK 8: Cultuur van het Moderne

Film cultuur van het moderne?

De eerste films...

.

De Russische avant-garde filmmakers, zoals Lev Kuleshov en Sergei Eisenstein hebben bijzondere montagetechnieken uitgevonden. Wat wilden zij niet in hun films bereiken?

1. Om meerdere situaties tegelijkertijd te laten zien.
2. Om een verhaal op een chronologisch wijze te vertellen.
3. Om emoties van kijkers te manipuleren,.
4. Om de werkelijkheid op een objectieve en neutrale manier weer te geven.

Kuleshov effect:

Kuleshov effect:

Effect dat kijkers beelden die niets met elkaar te maken hebben toch aan elkaar koppelen.

1. RUSLAND

Russische Revolutie 

Propaganda

Eisenstein: Oktober (1927)

RUSLAND VANAF 1900

Vanaf 19e eeuw:  arbeiders tegen de tsaar: er moet een einde komen aan de overheersing en uitbuiting van het volk door de kapitalisten en de aristocratie.

20e eeuw: oktober 1917: Russische revolutie:

--> De monarchie werd ten val gebracht 

-->  De installatie van het communistische regime: Lenin en Stalin

Kapitalisme is een economie waarin de grond en de bedrijven eigendom zijn van ondernemers die met hun bedrijf een zo groot mogelijke winst willen maken. Makkelijk gezegd is dat dus een bedrijf dat van 1 persoon is. 

Aristocratie is een bestuursvorm (een manier hoe je een land kan besturen) en komt oorspronkelijk uit het oude Griekenland. Aristocratie betekent letterlijk 'regering door de besten'. In een aristocratie hebben alleen mensen van adel invloed op het bestuur. 

Gevolgen revolutie voor kunst en cultuur

Functie van kunst verandert: 

kunst moet meebouwen aan toekomst van Rusland: propagandamiddel.

Kunstenaars kregen de opdracht om de revolutie de verheerlijken en indrukwekkende portretten te maken van Lenin en zijn opvolger Stalin.

Werken voor de overheid

Gevolgen voor Russische kunstenaars:

Ze hadden twee keuzes: 

OF ze vluchten voor de overheid 

OF ze gingen voor de overheid werken.

Het werken voor de overheid had ook weer gevolgen voor de kunstenaar. Welke?

Kunstenaars verloren:

-  vrijheid om hun stijl en onderwerpen te bepalen.

- hun opdrachtgevers,  (de rijke elite) hadden onder druk van  communisten geen bezittingen meer.

Veel vooruitstrevende kunstenaars vluchtten om hun heil buiten Rusland te zoeken.

De succesvolle Russische avant-garde kunst werd zo langzaam vervangen door propaganda kunst van de regering. De schilderijen uit deze tijd kleuren rood en tonen vaak Lenin zelf. De werken zijn krachtig, dynamisch en prediken opstand en eendracht.

Onder leiding van Stalin werd de kunst minder opzwepend. Stalin zag kunst als een middel om de mooie zaken van Rusland te laten zien en arbeid te verheerlijken. Vooral het simpele boerenleven was een favoriet onderwerp.  Tegenwoordig noemen we deze stroming het socialistisch realisme: de kunstwerken moesten ‘realistisch in vorm’ zijn – want dat is begrijpelijk voor alle mensen – en ‘nationalistisch van inhoud’. 

De succesvolle Russische avant-garde kunst werd zo langzaam vervangen door propaganda kunst van de regering. De schilderijen uit deze tijd kleuren rood en tonen vaak Lenin zelf. De werken zijn krachtig, dynamisch en prediken opstand en eendracht.

Onder leiding van Stalin werd de kunst minder opzwepend. Stalin zag kunst als een middel om de mooie zaken van Rusland te laten zien en arbeid te verheerlijken. Vooral het simpele boerenleven was een favoriet onderwerp. Tegenwoordig noemen we deze stroming het socialistisch realisme: de kunstwerken moesten ‘realistisch in vorm’ zijn – want dat is begrijpelijk voor alle mensen – en ‘nationalistisch van inhoud’. 

Gevolgen

-  verliezen vrijheid om eigen stijl en onderwerpen te bepalen.

- opdrachtgevers,  (de rijke elite) hadden onder druk van  communis-ten geen bezittingen meer.

Veel kunstenaars vluchtten dus om hun heil buiten Rusland te zoeken

Kunst moet dienstbaar zijn aan de samenleving. Doeken werden gevuld met vrolijke mensen die graag hard werken, met successen van de leiders zoals Lenin en Stalin en overweldigende Russische landschappen. De ‘nieuwe’ kunst toont een geïdealiseerd beeld van de bevolking.

Kunstenaars in dienst van de machthebbers

Sommige  avant-garde kunstenaars  ondersteunen revolutie  en werken mee aan de opbouw van de communistische staat.

De politieke breuk met het verleden vertaalt zich in een nieuwe kunst en vormgeving.

El Lissisky: Versla de witten met de rode wig 1919

 In ‘Versla de witten met de rode wig’ (1919) roept El Lissitsky de  bevolking op de revolutie te ondersteunen tegen de contrarevolutionairen.

Wat weet je van Russische kunst na de revolutie in 1917?

 Oktober: Communistische 

propagandafilm

In opdracht van communistische partij (eerbetoon aan de revolutie van 1917) maakt Sergei Eisenstein in 1927 de stomme film ‘Oktober’. 

De film schetst politieke ontwikkelingen in documentaire stijl: propaganda!

 Op de volgende slide zie je een fragment uit de film 'oktober'. De beelden spreken een krachtige taal door de montage. Wat valt je hieraan op?

Stomme film: Een stomme, zwijgende of stille film (Vlaanderen) is een film waarin alleen het beeldsignaal voorkomt. Pas in 1927 werd het met de komst van de geluidsfilm mogelijk om geluid en beeld synchroon af te spelen.

Wat is je opgevallen aan de montage?

Eisenstein: de man van de attractiemontage

- shots zijn ritmisch in hoog tempo (vergelijk-baar met fabrieksproductie) gemonteerd 

- Door allerlei korte filmfragmenten (die soms ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben) achter elkaar te monteren  ontstaat er een bepaalde betekenis  = attractiemontage 

Met deze montagetechnieken probeert hij de kijker te sturen. 

Een attractie is een associatie (wat het beeld bij hem oproept) van de kijker.

We bekijken nogmaals  het filmfragment uit de film 'oktober'. Ook hier maakt hij gebruik van attracties in de montage. 

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

Welke beelden worden met elkaar afgewisseld? Wat wil Eisenstein hiermee laten zien?

2. Duitsland

Propaganda: Nazi regime

Leni Riefenstahl: Triumph des Willens

Fritz Lang: Metropolis: socialisme, tegen Hitler

Entartete kunst

Duitsland 1938: Hitler en de nazi’s aan de macht 

Hitler maakte onderscheid tussen: 

- ‘slechte’ kunst = Entartet: alles wat modern is

- ‘goede’ kunst: realistische kunst. 

Kunstwerken:

-  mochten geen on-Duitse en pacifistische kenmerken vertonen

-  mochten niet door en Joodse kunstenaar gemaakt zijn

- moeten dienen als propagandamiddel

Goede kunst volgens Nazi's

Landschappen, stillevens, portretten en genrestukken waren favoriete thema's in het Derde Rijk. 

Vernieuwing was uit den boze. Kunst moest het verleden verheerlijken en loyaal zijn aan het vaderland.

gebruikt voor politiek gewin

In 1937 opende Hitler in München het Haus der Deutschen Kunst. 

Binnen kon je alleen die kunst bekijken die de Führer had goedgekeurd. Een klein eindje verderop was een tentoonstelling met het werk dat hij verafschuwde, de zogeheten Entartete Kunst met werk van Marc Chagall, Wassily Kandinsky of Otto Dix.

Triumph des Willens: nazi propaganda

Film was een nieuw & modern medium: werkelijkheid te manipuleren DUS effectieve propaganda waarmee je zelfs de ongeletterde massa kon bereiken

1934:  ‘Triumph des Willens’ 

propagandafilm van Leni Riefenstahl over partijdag van 1934 in Neurenberg. 

Doel: imponeren van de massa  door middel van filmtechnische vormgeving.

Nieuwe filmtechnieken

Riefenstahl experimenteerde met nieuwe filmtechnieken (beïnvloedt door Eisenstein):

- gebruik van 30 camera’s 

- vaste én bewegende camera’s (auto’s/ liften)

- gebruik van enorme telelenzen

- (voor die tijd) snelle montage

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in? (bekijk de begrippen filmbeschouwing opdr.boek blz. 170 t/m 172 

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

Opdrachtenboek 8.3

1. Maak de opdrachten 43 en 44

2. Kies daarnaast nog 3 opdrachten uit 'start' (43 t/m 54)

3. Werk de antwoorden zo goed mogelijk uit: Kies je bewoordingen zorgvuldig. Wees beknopt en eenduidig in je antwoorden. Behandel het als een toetsvraag.

4. Maak een Word-document van je antwoorden en lever dat in via Magister (opdrachten)

Fritz Lang  - METROPOLIS (1927)

- De eerste science-fiction film

- Dystopie in een futuristische stad, waarin de elite de macht heeft en de rest van de mensheid slaaf is. 

- Samenleving met arme arbeiders in de benedenstad en de rijke industriëlen met leven vol luxe  in de bovenstad.

- Mens ondergeschikt aan machines

- Spectaculaire specials effects, decors zijn schaalmodellen 

- Twee geliefden uit verschillende klassen

Dystopie als waarschuwing  tegen gevaren van totalitaire machthebbers.

Hitler vond Metropolis een prachtige film en hoopte dat Fritz Lang voor hem wilde werken. Fritz Lang vond Hitler echter niet zo fantastisch, hij geloofde niet in zijn regime, en is uit Duitsland weggevlucht en heeft daarna jaren in Hollywood gewerkt.

Voorbeeld voor veel filmproducties: Batman, Star Wars, The Matrix en Blade Runner. Ook is de invloed goed terug te vinden in veel stripverhalen en videoclips. Zo zijn beelden (van de bewerkte klassieke film) terug te zien in de videoclip van Radio Ga Ga van Queen.

originele componist Gottfried Huppertz

Fritz Lang Metropolis, 1927

• Sciencefiction
• Bizarre standpunten voor camera
• Uitgebreide decors
• Futuristisch decor
• Veel gebruik van sterke licht-donker contrasten (belichting)
• Vervreemdende effecten
• Over-acteren

EXPRESSIE 

• Duits expressionisme
  
• Fritz Lang: Metropolis
  

• De eerste science-fiction film
  
• Dystopie in de toekomst waarin de elite de macht heeft en de rest van de mensheid slaaf is.
  

Koning van de stomme film: Charlie Chaplin

Charlie Chaplin was de ster van de stomme film Amerika. 

Films met een kritische blik op de moderne samenleving: industrialisatie.

'Modern times'  satirische, maar realistische blik op de moderne wereld waarin mensen steeds meer in dienst staan van machines en waarin de aandacht voor de individuele mens ver te zoeken is.

pantomine achtig spel met grote gebaren

Charlie Chaplin

In 1940 maakte hij de filmparodie 'the Great Dictator'.

Chaplin verzet zich in eerste instantie tegen de opkomst van de geluidsfilm maar de speeches van Hitler schreeuwden om  luidruchtige satire.

In het volgende fragment zie je een parodie op de speech van Hitler.

In welk opzicht kun je het fragment satirisch noemen? 

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

2. Duitsland

Nazi regime

Propaganda

Fritz Lang: Metropolis (1927)

Leni Riefenstahl: Triumph des Willens (1935)

ONDERZOEK NAAR GRONDSLAGEN

• Essentie
  
• Abstractie
  
• Onderzoekend

Serge Eisenstein: Panserkruiser Potemkin

Attractiemontage:

• Deze montage zet in opeenvolgende shots tegenstellingen tegenover elkaar. 
  
• Met deze manier van kijken wil Eisenstein de kijker uit zijn passieve rol halen en laten reageren.
  
• Manipulatie met montage
  

ONDERZOEK NAAR GRONDSLAGEN

• Essentie
  
• Onderzoekend
  
• Onderzoek doen naar grondslagen met gelijkgestemden
  

Leni Riefenstahl

• Film inzetten als propagandamiddel
  
• Vernieuwende filmtechnieken: luchtopnames en bewegende camera’s.

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

3. Amerika

Parodie & Satire

Charlie Chaplin: the great dictator

Koning van de stomme film: Charlie Chaplin

Charlie Chaplin was de ster van de stomme film in Amerika. 

Hij maakte films met een kritische blik op de moderne samenleving: industrialisatie.

In  'Modern times' geeft hij een  satirische, maar realistische blik op de moderne wereld waarin mensen steeds meer in dienst staan van machines en waarin de aandacht voor de individuele mens ver te zoeken is.

Noem 1 element uit het fragment waaruit je de kritiek op de industrialisatie kunt opmaken?

Charlie Chaplin

In 1940 maakte hij de filmparodie 'the Great Dictator'.

Chaplin verzet zich in eerste instantie tegen de opkomst van de geluidsfilm maar de speeches van Hitler schreeuwden om  luidruchtige satire.

In het volgende fragment zie je een parodie op de speech van Hitler.

In welk opzicht kun je het fragment satirisch noemen? Leg dit uit aan de hand van het aspect spel!