H4_T5B6

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5 Regeling

B6

Spieren en beweging

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw en werking van spieren beschrijven
   
2. Je kunt de effecten van training en dopinggebruik uitleggen
   
3. Je kunt de uitvoering van een onderzoek en de conclusies evalueren (verschil weten tussen betrouwbaar en valide)

Begrippen B6

• Glad spierweefsel
• Dwarsgestreepte spierweefsel
• Spiervezel
• Skeletspieren
• Spierschede
• Spierbundels
• Motorische eindplaatjes
• Motorische eenheid
• Spiercontractie
• Spierfibrillen
• Filamenten

• Myosine
• Antagonisten
• krachttraining
• duurtraining
• warming-up
• cooling-down
• doping
• anabole steroïden
• uithoudingsvermogen
• epo
• betrouwbaar onderzoek
• valide onderzoek

Spierweefsels

(glad)

Kenmerken:

1. Langwerpige spiercellen
2. 1 celkern per cel
3. Trage samentrekking, maar niet snel vermoeid
4. Geïnnerveerd door autonome zenuwstelsel
   

Komt voor in:

1. huid                       4. bloedvaten
2. darmkanaal       5. iris
3. longen

Spierweefsel (dwarsgestreept)

Kenmerken:

1. Bestaat uit spiervezels
2. Ontstaat door versmelting van veel spiercellen
3. Snelle samentrekking maar snel vermoeid
4. Geïnnerveerd door animale zenuwstelsel
   

Komt voor in:

1.  Skelet (zitten vast aan botten)

Maak opdracht 43 en 44

Of start met het maken van je samenvatting voor deze paragraaf.

Skeletspieren

Van groot naar klein:

Spier -> spierbundel -> spiervezel -> spierfibril -> spiercel 

Motorische eenheid:

 Alle spiervezels die via motorische eindplaatsjes in verbinding staan met één bewegingszenuwcel

Skeletspieren zitten vast aan het skelet met een pees

Spierfibrillen

Spierfibrillen zijn opgebouwd uit 2 eiwitten:

1. Myosine (donkere band)
2. Actine (lichte band)

Deze eiwitten vormen filamenten (grote eiwitdraden)

Tussen spierfibrillen bevinden zich:

• Glycogeenkorrels (opgeslagen glycogeen)
• Mitochondriën (nodig voor verbranding)

Samentrekken van spieren

Hoe trekt een spier samen:

1. Een bewegingszenuwcel geeft impuls door via een motorische eindplaatje
2. De spierfibrillen gekoppeld aan het motorisch eindplaatje trekken samen
3. De myosine- en actinefilamenten schuiven in elkaar (hierdoor wordt de spier korter)

Energie (ATP) nodig voor de samentrekking: verbranding van glucose

Aansturing 

Axon v/e motorische neuron prikkelt de motorische eindplaat van een spier (contactpunt)

Hierdoor worden de spiervezels geprikkeld om samen te trekken (actine en myosine schuiven in elkaar)

Alles of niets (te weinig impulsen = geen contractie)

Aansturing 

Des te minder spiervezels aan één motorische eenheid, des te preciezer de beweging die je kunt maken

Spierspanning - een aantal motorische eenheden zijn altijd gespannen, hierdoor blijf je in evenwicht/gaat je gezicht niet hangen

Maak opdracht 45 t/m 47

Of vervolg het maken van je samenvatting voor deze paragraaf.

Antagonisten

• Spieren kunnen alleen samentrekken, maar niet uit zichzelf ontspannen.
• Om een spier te ontspannen moet een andere spier samentrekken die de tegenovergestelde beweging veroorzaakt
• Spieren die een tegenovergestelde beweging veroorzaken noemen we antagonisten

Voorbeeld van antagonisten zijn de biceps en triceps. Biceps buigt je arm, triceps strekken de arm

https:

EPO: Hoe werkte dat ook alweer?

Bijnieren:

• Maken Erytropoëtine (epo)
  
• Wordt extra aangemaakt als de zuurstofconcentratie te laag is.
• Doelwitcellen: bloedstamcellen in het beenmerg. Daar worden extra rode bloedcellen aanmaakt. Deze rode bloedcellen vervoeren zuurstof. Meer rode bloedcellen --> concentratie van zuurstof in het bloed stijgt

Maak opdracht 48 en 49

Of vervolg het maken van je samenvatting voor deze paragraaf.

Betrouwbaar en valide onderzoek

  Fig.1               Fig.2               Fig.3.              Fig.4 

Het doel van elke meting (kleine zwarte stip) is om op de grote zwarte stip in het midden uit te komen. In figuur 1 zitten de metingen dicht bij elkaar (betrouwbaar) maar het gemiddelde van de stippen ligt niet in de buurt van de grote middelste zwarte stip (niet valide)

Bij figuur 2 zijn de metingen overal (niet betrouwbaar) maar het gemiddelde van de metingen zal wel rond de middelste zwarte stip liggen (valide)

Bij figuur 3 zijn de metingen over de bovenste helft verspreid (niet betrouwbaar) en het gemiddelde van de stippen zal ook niet bij de middelste stip in de buurt komen (niet valide)

In figuur 4 liggen alle metingen bij elkaar (betrouwbaar) en het gemiddelde van de stippen zal ook in de buurt van de middelste stip liggen (valide)

Hoe komt een spier aan de energie voor het samentrekken?

Zet de volgende woorden op de juiste plek:

Bevat glad spierweefsel

Bevat dwarsgestreept spierweefsel

Aorta

Armbuigspier

Baarmoeder

Blaas

Buikspieren

Dijspier

Eileiders

Kauwspieren

Kuitspier

Urinewegen

Zaadleiders

Zet de volgende woorden in de juiste volgorde van klein naar groot:
filament - spier - spierbundel - spierfibril - spiervezel

Op de afbeelding staat een microscopische afbeelding van een dwarsgestreepte spier. Wat bevindt zich in de lichte banden, actine of myosine? En wat in de donkere?

Maak opdracht 50

Klaar? Lees de context 'Een killerbody'

en

maak opdracht 51

Agonist

Antagonist

Biceps

Triceps

Iris kringspier

Iris radiaal spier

middenrifspier

Buikspieren

Bovenste dijbeenspier

Hamstring

Controleer je leerdoelen!

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf

• Maak verder deze week de Samenhang 'Verliefdheid is chemie' (opdracht 1 t/m 5) en de Examentrainer

Extra oefenmateriaal

- Oefentoets B1 en 2

- Oefenexamenopgaven

https:

Hoeveel procent heb je gescoord?

https:

Extra oefenmateriaal

 - Oefentoets B3 t/m 5 Zenuwstelsel

- Oefenexamenopgaven B3 t/m 5 Zenuwstelsel

https:

Hoeveel procent heb je gescoord?

https:

Extra oefenmateriaal

B1 t/m 6 Zenuwstelsel

https:

Hoeveel procent heb je gescoord?