monsters verzamelen voor diagnostiek

• Verpleegkunde
• Beroepsopleiding
• MBO
• Studiejaar 2,3

Monsters opvangen voor diagnostiek

Doel: stellen van een diagnose door onderzoek

• urine
• feces
• braaksel
• sputum
• lichaamsvocht
• bloed

Het is voor diagnostisch onderzoek vaak nodig om lichaamsmateriaal van een zorgvrager af te nemen. We kunnen namelijk veel belangrijke informatie halen uit urine, bloed, slijm (sputum) en ontlasting (feces) van de zorgvrager. Het is belangrijk dat je het lichaamsmateriaal op de juiste manier afneemt. 

Een ziekenhuislaboratorium kan geen juiste analyse uitvoeren als een verpleegkundige op een verkeerde manier een monster bij een zorgvrager afneemt, verkeerd materiaal gebruikt of een verkeerd formulier invult

Steriel: bijv urine

Niet steriel: bijv feces

.

• Monster altijd als besmet beschouwen
• Speciale maatregelen
• Zo schoon mogelijk opvangen
• Er mogen geen bacteriën van buitenaf inzitten

Een hygiënische monstername begint altijd met schoon en aseptisch of steriel monstermateriaal.

Bij het afnemen van een monster (bijvoorbeeld urine- of fecesmonster, neuskweek) dient een verpleegkundige altijd handschoenen te dragen. Gebruik handschoenen eenmalig en bij dezelfde zorgvrager. Trek de handschoenen na gebruikt direct uit. Vermijd tijdens het dragen contact met deurknoppen, telefoon en apparatuur

Hygiëne

1. Denk aan kruisbesmetting
2. SARS / Resistent / MRSA / Corona
3. Desinfectie

         -    reinigen

          -   desinfecteren

          -    steriliseren

SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) is een levensbedreigende vorm van longontsteking.

Meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) staat bekend als de 'ziekenhuisbacterie'

Reinigen: Het verwijderen van zichtbaar

 vuil

Desinfecteren:  thermisch of chemisch doden of inactiveren van micro-organismen waarbij het aantal micro-organismen wordt teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau.

Steriliseren: Onder sterilisatie wordt verstaan een proces dat alle micro-organismen op of in een voorwerp doodt of inactiveert zodanig dat de kans op de aanwezigheid van levende organismen per gesteriliseerde eenheid kleiner is dan één op een miljoen.

Niet steriel opvangen

• als lichte verontreiniging geen verschil maakt voor lab onderzoek.
• opvangmateriaal moet huishoudelijk schoon zijn.

Taak verpleegkundige bij monsters verzamelen

• Zorgvrager inlichten: doel, manier van uitvoering, tijdstip, instructies
• Ieder monster heeft zij eigen opvang materiaal
• Invullen gegevens op monster
• Lab formulier controleren op gegevens op monster
• Zorg dat het monster op de juiste plek komt

Soorten onderzoek bij laboratoria

• Klinisch chemisch onderzoek > meten verschillende waarden in lichaamsvloeistoffen.
• Bacteriologisch onderzoek > bezighoudt met onderzoek naar bacteriën.
• overige laboratorium onderzoeken zoals: DNA-onderzoek, stollingsonderzoek, hematologisch onderzoek etc.

Bij een algemeen klinisch chemisch onderzoek wordt de hoeveelheid stoffen/componenten gemeten die aanwezig zijn in de lichaamsvloeistoffen. Door de meting van de concentratie van deze stoffen kan informatie verkregen worden over het functioneren van bijvoorbeeld het hart, de lever en de nieren.

Bacteriologie is de tak van de wetenschap die zich bezighoudt met onderzoek naar bacteriën. Bacteriologisch onderzoek is zeer arbeidsintensief (veel manuele handelingen).

Klinisch chemisch onderzoek

Doel: ziekten constateren, uitsluiten of voorkomen.

Het lichaamsmonster wordt onderzocht op bepaalde stoffen (of deze teveel of te weinig aanwezig zijn)

Materiaal: 

Urine, feces, bloed, sputum, maagsap of sperma

Kweken

Monsters op kweekbodem kijken welke soorten bacteriën of schimmels aanwezig zijn.

Opvangmateriaal altijd steriel bij urine altijd de middenplas (midstream) gebruiken. 

Oor-oog-neus kweek steriel wattenstokje.

Indicatie urine onderzoek

- controle nierfunctie

- diagnostisering blaasontsteking

- controle drugsgebruik

- controle medicijngebruik

- vaststellen / uitsluiten van zwangerschap

Urineonderzoek: uristick

Doel: controle glucose, bloed of eiwitten

• urine opvangen
• stick in urine steken
• stick neemt kleur aan
• aflezen
• afwijkingen doorgeven aan arts

Urine onderzoek op:

• soortelijk gewicht
• glucose
• eiwit
• urinesediment
• urine kweek
• verzamelen 12- en 24 uurs urine
• vochtbalans

Het soortelijk gewicht (sg) is maat voor de concentratie van stoffen in de urine. Is het sg erg laag dan is de urine sterk verdund (zuiver water heeft 1000 g/L), is het sterk verhoogd dan is de urine sterk geconcentreerd.

De aanwezigheid van bepaalde stoffen in de urine kan iets duidelijk maken over het functioneren van de nieren, maar ook over de stofwisseling in het lichaam.

Testvelden in een urine onderzoek

- Bilirubine, - Eiwit, - Erytrocyten, - Glucose

- Ketonen, - Nitriet, - PH waarde, - Leukocytenesterase

1. Zoek bovenstaande  in duo's op!
2. Wat betekent het?
3. Waarom wordt het onderzoek uitgevoerd?

wat wordt bij urinesediment bekeken onder de microscoop

1. niet oplosbare stofjes
2. hoeveelheid water
3. beide bovenstaande
4. geen van bovenstaande

Bij een kweek moet je altijd gebruik maken van de

1. voorplas
2. eindplas
3. middenplas
4. maakt niet uit

wat is een indicatie voor het uitvoeren van een urinesediment

1. verdenking op urineweginfectie
2. verdenking op nierschade
3. geen van beide opties
4. beide bovenstaande opties

Indicaties opvangen feces

• aantonen bloedverlies in maag-darm stelsel bv (Melena)
• aantonen occult bloed in ontlasting
• diagnosticeren ontsteking in spijsverteringsstelsel
• aantonen, wormen maden, wormeieren

Occult bloed > onzichtbaar bloed>

door een goedaardige poliep, een ontsteking, aambeien of andere uitstulpingen die gaan bloeden als er ontlasting langs geduwd wordt.

Melena ontstaat door vermenging van bloed in de stoelgang, waardoor die zwart wordt. Bloed krijgt namelijk na vertering door maagzuur, enzymen en bacteriën in het maagdarmstelsel een zwarte kleur. Rood bloed in of bij de stoelgang wijst op een oorzaak in de buurt van de aars (bvb. aambeien

Pik zwarte ontlasting kan wijzen op:

1. Bloed
2. verstopping
3. Diarree
4. ijzerpreparaten

Soms kan het zijn dat je feces op moet vangen omdat de arts denkt dat er onzichtbaar bloed kan zijn, dit heet:

1. melena bloed
2. occult bloed
3. meconium
4. hematurie

Je kunt een lintwormbesmetting herkennen door witte stukjes in de ontlasting

1. Waar
2. Niet waar

Indicaties braaksel onderzoeken

• aantonen bloedsporen
• bepalen zoutzuurconcentratie
• aantonen witte bloedlichaampjes of voedselresten
• aantonen van stoffen die vergiftiging veroorzaken

Wat zegt de kleur van braaksel?

De kleur, geur, smaak en samenstelling van het braaksel kunnen aanwijzingen geven voor de diagnose. Een rode kleur kan wijzen op een bloeding uit het gebied tussen mond en ligament van Treitz. Koffiebruin braaksel kan ontstaan als bloed door maagzuur is verkleurd.

witte bloedcellen > Afweer infecties

Het ligament van Treitz, genoemd naar Václav Treitz, is een ligament of spierweefselstreng tussen middenrif (hiatus oesophagi) en de overgang van duodenum naar jejunum. Sondes worden vaak ingebracht 'voorbij Treitz' om prikkeling van het pancreas te voorkomen.

Duodenum > twaalfvingerige darm

Jejunum > nuchtere darm - middelste deel van dunne darm

Indicaties opvangen sputum

• onderzoeken op bacteriën, kwaadaardige cellen en dergelijk
• hoeft niet steriel

Uitstrijkje nemen

• is lichaamsvocht, dat in een dun laagje wordt uitgesmeerd voor laboratorium onderzoek.

Indicatie uitstrijkje

• wondvocht analyseren
• de aanwezigheid van bacteriën in oog, oor, neus, navel, of   huid aantonen
• lichaamsvocht analyseren

Opvangen van bloed

Doel: onderzoek naar stoffen of bacteriën om afwijkingen vast te stellen.

• via de ader 

• via vingerprik

Aandachtspunten vingerprik

• zorg dat het deel van de vinger warm is
• prik altijd aan de zijkant
• prik alleen middel en ring vinger
• bij zorgvrager met slechte doorbloeding beter 2 maal prikken dan overmatig knijpen

Prikaccident

Stappenplan:

1. Onmiddellijke actie: goed doorbloeden en met lauwwarm water uitspoelen.

2. Beoordeling v/d aard van accident.

3. Beoordeling hepatitis B-immuunstatus blootgestelde.

4. Meld het incident.

5. Medische evaluatie.

6. Nazorg en preventieve maatregelen.

Wat is de normaal waarde van
bloedsuiker wanneer je
geen diabetes mellitus hebt?

1. tussen 4 en 8 mmol
2. tussen 4- 10 mmol
3. tussen 4- 6 mmol
4. tussen 4 -15 mmol

Onderdelen van de rapportage

• hoe is de handeling verlopen?
• wat waren de reacties van de zorgvrager?
• verleende de zorgvrager medewerking?
• is het monster zelf verzameld?
• had de zorgvrager last van bijverschijnselen?
• was / is de zorgvrager angstig en kan hij zich daarover uiten?

Bacteriologisch onderzoek

Doel: 

• Opsporen van ziekteverwekkers (micro-organismen) zoals bacteriën en parasieten
• Geneesmiddel bepalen waar deze ziekteverwekker gevoelig voor is

Bacteriologisch onderzoek

Wordt 'kweken' genoemd

Druppels van het monster worden opgevangen in een platte glazen schaal met voedingsbodem

Welke monsters:

Urine, feces, sputum en wond

Taak verpleegkundige

Hygiëne maatregelen ter voorkoming van besmetting:

• handschoenen, mondmasker
• monster steriel opvangen
• potje zo kort mogelijk open houden
• buitenkant potje mag niet met het materiaal in aanraking komen
• potje goed sluiten 

Vervolg

• Gegevens noteren op monster en formulier
• Direct naar het laboratorium brengen of bewaren in een daarvoor bestemde koelkast

sommige bacteriën groeien op kamertemperatuur of gaan dood: onbetrouwbare uitslag