CULTUUR, ETHIEK en DILEMMA's D1X

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 2,3

https://maken.wikiwijs.nl/159785/Levensbeschouwing_ethiek_periode_8#!page-5936399

Wat ga je leren ?

Bij deze lessen maak je kennis met en ga je nadenken over de Nederlandse samenleving.
We kijken naar de bevolking van onze samenleving en op welke wijze we met elkaar omgaan. Onze samenleving bestaat uit diverse culturen en veel verschillende geschiedenissen.
Hierbij is het belangrijk dat je kennismaakt met begrippen en theorie over onze samenleving, zodat je begrip krijgt voor de inhoud en achtergronden.
Daarnaast is het belangrijk om daarbij ook naar jezelf te kijken, jouw geschiedenis en jouw waarden en normen.
Verschilt jouw leven zoveel van die van anderen in onze maatschappij of juist niet? Dit zijn de vragen die je zult gaan onderzoeken zodat je in jouw toekomstige beroep weet om te gaan met anderen die misschien niet hetzelfde denken of geloven zoals jij.

Keuzes, keuzes, keuzes......

Je maakt voortdurend keuzes....

zonder er bij na te denken

Je doet gewoon wat jou het beste uitkomt

Moeilijke keuzes

Niet weten wat je moet kiezen

Dat noemen we een DILEMMA

In je leven maak je voortdurend keuzes. “Wat zal ik vandaag aantrekken”, “Ga ik met de fiets of met de bus naar school?”, “Zal ik mijn vriend nu bellen of vanavond?”

Veel keuzes maak je zonder er echt bij na te denken. Je doet gewoon wat jou het beste uitkomt.

Maar soms kom je voor keuzes te staan die niet zo makkelijk zijn. Je komt er niet uit wat je het beste kunt doen. Als het moeilijk is om een keuze te maken dan noemen we dat een dilemma.

Bij een dilemma heeft elke keuze voor- en nadelen. Je weet niet wat het zwaarst zal wegen.

Mensen die voor een ethisch dilemma staan moeten afwegen wat voor hen juist of onjuist is. Iemand staat daarbij in tweestrijd: Aan elke keuze zitten bezwaren. Mensen kiezen tussen twee kwaden en moeten dan het minst kwade uitkiezen.

Bij medische ethische dilemma’s is het vaak de vraag: Tot hoever mag je gaan in het behandelen van mensen?

KENMERKEN  DILEMMA

Je hebt de keuze uit twee of meer opties
Je kiest uit twee of meer goede zaken of twee of meer kwaden!
Voor en nadelen

Altijd meerdere partijen bij betrokken

Medisch ethisch dilemma
Tot hoever mag je gaan in het behandelen?

Mensen die voor een ethisch dilemma staan moeten afwegen wat voor hen juist of onjuist is. Iemand staat daarbij in tweestrijd: Aan elke keuze zitten bezwaren. Mensen kiezen tussen twee kwaden en moeten dan het minst kwade uitkiezen.

Bij medische ethische dilemma’s is het vaak de vraag: Tot hoever mag je gaan in het behandelen van mensen?

NORMEN EN WAARDEN

Waarden en normen zijn twee kanten van dezelfde medaille. Normen geven aan hoe in de praktijk met waarden moet worden omgegaan. Een norm is het antwoord op de vraag: als X een belangrijke waarde is in deze casus, wat moet ik dan doen?

Welke normen kun je afleiden uit de waarden die en rol spelen binnen deze casus?

Welke normen conflicteren?

Wat zegt dit over het dilemma?

NORMEN EN WAARDEN OEFENING

Hier volgen voorbeelden van normen en waarden.

De meesten zullen door velen als volstrekt logisch en vanzelfsprekend ervaren worden
Er zijn talloze ongeschreven gedragsregeltjes, waar we ons in het dagelijks leven netjes volgens de norm naar gedragen.

Vaak gebeurt dat vrijwel vanzelf, zonder er over na te denken, zó zit het in ons systeem verankerd.

Iemand in de ogen kijken vinden wij beleefd.
In welke cultuur kan dit bij ouderen onbeleefd gevonden worden?

1. surinaams
2. turks
3. chinees
4. keniaans

Wij vinden boeren na het eten onbeleefd, In welk land is dit juist een teken van respect?

1. Marokko
2. Suriname
3. Brazilie
4. China

Geen mes op tafel
In welke cultuur zie je dit vaak?

1. Marokkaans
2. Belgisch
3. Aziatisch
4. Russisch

Wij vinden het vanzelfsprekend dat we met mes en vork eten, maar in veel Aziatische landen gebruikt men geen mes aan tafel. Het mes is iets dat alleen gebruikt wordt om mee te doden of verwonden

Eten met je linkerhand is onrein.
In welke cultuur is dit zo?

1. oost europees
2. aziatisch
3. arabisch
4. zuid amerikaans

Wij eten dan wel met mes en vork, maar in veel Arabische landen wordt veelal met de hand gegeten. Hiervoor gebruikt men alleen de rechterhand, want de linkerhand wordt als onrein gezien, omdat die dient voor na het toiletbezoek.

Punctueel zijn als je een afspraak hebt, dat zie je voornamelijk in

1. latijns-amerika
2. westerse landen
3. china
4. japan

Norm: Als de trein aankomt, wacht je even tot de mensen uitgestapt zijn, alvorens zelf in te stappen.
Welke waarde hoort hierbij?

1. geduld
2. respect voor ouderen
3. zelfbeheersing
4. vriendelijkheid

Als iemand je wat vertelt in vertrouwen en je vertelt dit niet door dan ben je integer. Integer is:

1. een norm
2. een waarde

Niet iedereen kan integer handelen. Dit heeft vooral te maken met bijgebrachte normen en waarden tijdens de opvoeding, maar ook met de morele ontwikkeling. Integer handelen is een goede karaktereigenschap die iedereen zou moeten hebben. In bepaalde branches of beroepen is het zelfs een onmisbare karaktereigenschap.

Denk hierbij aan de functie van hulpverlener, directeur, zorgmedewerker of andere beroepen waarbij je met anderen in contact komt of een grote verantwoordelijkheid hebt.

Wie niet integer kan handelen loopt tegen diverse problemen aan. Vaak heeft diegene te maken met sociaal-psychologische problemen. Als gevolg hiervan ontstaan er normovertredingen. Daarnaast moet er een goed beleid zijn over het gebruik van sociale media, smartphone en e-mail. Ook niet onbelangrijk: kledingvoorschriften en de algemene bedrijfsregels.
Wat stelt een bedrijf hiervoor op?

1. Regelement
2. Gedragscode
3. Afspraak
4. Protocol

Integriteit is een karaktereigenschap.
Je bent integer of je bent het niet

1. waar
2. niet waar

In de ethiek wordt integriteit gezien als een positief karaktertrek van een persoon. Het is een eigenschap die je mee krijgt vanaf je geboorte, maar ook zeker kunt leren ontwikkelen. Integriteit wordt ook wel omschreven als een kernwaarde, dat uitdagingen heeft en valkuilen

Waarom is integriteit belangrijk en hechten we hier veel waarde aan?

Waarom is integriteit belangrijk? Integriteit is belangrijk omdat het waardering en vertrouwen opwekt. Met integriteit weten jouw collega's, klanten en werkgevers wat ze van jou kunnen verwachten, zonder dat je het hoeft te zeggen
Integer handelen op je werk houdt in dat je je functie goed en zorgvuldig uitoefent, met inachtneming van je verantwoordelijkheden en de geldende normen en waarden binnen de organisatie en je functie

Norm: Als je iets van iemand hebt geleend, dan geef je dat ook weer terug. Is dat een norm of een waarde?

1. norm
2. waarde

verantwoordelijkheid

Norm: Als je verkering hebt, ga je niet met een ander zoenen.
Welke waarde is dit?

1. Beleefdheid
2. Trouw
3. Gevoel
4. Openheid

Norm: Als je je aan iemand voorstelt, geef je die persoon een hand.
Is dit een norm of een waarde?

1. norm
2. waarde

de waarde beleefdheid

In sommige landen wordt er gebogen, geknipt of (maori) neuzen tegen elkaar

Welke voorbeelden van normen heb jij uit je opvoeding meegekregen?

Je gooit geen rommel op straat

Opstaan voor ouderen misstaat niemand

Je zit niet met je handen aan het eten

Je hebt geen oordopjes in / koptelefoon op tijdens een vergadering

Je staart niet naar gehandicapten

Je geeft mensen de ruimte om in te voegen in het verkeer

Je komt gewoon op tijd op je werk
Je gaat niet lachen als iemand boos of verdrietig is

Als je iets van iemand hebt gekregen, geef je dat niet weg

Je gaat niet luidruchtig telefoneren in de trein of bus

Als je hond poept, dan ruim je dat netjes op

Je draait geen keiharde muziek midden in de nacht

Je gaat niet met je voeten op de bank zitten in de trein of bus

Kauwgom spuug je niet uit op de grond

Je spuugt niet op straat

Voordringen doe je niet

Ouderen tutoyeer je niet

Je gaat niet van tafel voordat iedereen klaar is met eten

Je doet niet je voeten op tafel als je op bezoek bent

Als je bij de kassa komt, groet je de kassière even

Als iemand wat laat vallen voor je, dan attendeer je hem of haar daarop

Je wacht netjes op je beurt in de winkel
Je behandelt iedereen gelijk

Je zorgt goed voor (je) dieren

Je raakt vreemden niet zo maar aan

Je houdt je hand voor je mond als je hoest

Je steekt geen sigaret op in de auto als anderen niet roken

Je wast je handen na toiletgebruik

Als iemand tijdens een sportwedstrijd geblesseerd raakt, speel je de bal uit

Op de roltrap hou je rechts

Je kauwt geen kauwgom als je mensen te woord staat

Je laat mensen eerst uitstappen in de bus voordat je zelf instapt

Je kust je geliefde als je die ziet

Je steekt even je hand op als dank als iemand je laat oversteken

Je peutert niet in je neus in gezelschap

Als iemand je groet, dan groet je terug

Je praat niet door de ander heen als deze wat zegt

In een restaurant wenk je de ober in plaats van hem te roepen

Als je als kind een plakje worst krijgt bij de slager zeg je dank u wel

Welke universele waarden hebben mensen wereldwijd? Kun jij er 2 opnoemen?

Vrijheid

Respect

Eerlijkheid

Verdraagzaamheid

Gelijkheid

Rechtvaardigheid

Vriendelijkheid

Vrede

Liefde

en daarnaast heb je ook nog
escheidenheid

Stabiliteit

Beleefdheid

Schoonheid

Loyaliteit

Vaderlandsliefde

Naastenliefde

Trouw

Integriteit

Geluk

Verantwoordelijkheid

Onafhankelijkheid

Humor

Rust

Spontaniteit

Authenticiteit

Creativiteit

Zelfvertrouwen

Spiritualiteit

Zingeving

Zelfstandigheid

Vernieuwing

Uitdaging

Behulpzaamheid

Dankbaarheid

Geduld

Optimisme

Gezondheid

Vriendschap

Discipline

Persoonlijke ontwikkeling

Harmonie

Stiptheid

Passie

Rijkdom

Solidariteit

Leiderschap

Inzicht

Mededogen

Netheid

Openheid

Toewijding

Veiligheid

Waarden en normen en verschillende culturen

Etnisch landschap: veel verschillende sociaal- culturele groepen

welke normen en waarden gelden voor een persoon

is afhankelijk van de samenleving waarin iemand opgroeit

en wat je je hele leven meemaakt is ook belangrijk voor je waardenontwikkeling

BEROEPSCODE VERPLEEGKUNDIGEN EN VERZORGENDEN

Binnen de zorg is er de beroepscode waarden en normen. Deze vind je in een speciale beroepscode app maar is ook op het internet vindbaar. Er zijn verschillende beroepscodes voor artsen, verpleegkundigen, verzorgenden en overige specialisten.

waarom is het belangrijk de beroepscode te kennen en hiernaar te handelen?

Als zorgmedewerker heb je altijd een beroepsgeheim, dit is misschien wel het belangrijkste onderdeel van de beroepscode. Je mag geen informatie over een cliënt of patiënt zonder toestemming aan anderen doorgeven. Wie niet goed met deze normen en waarden omgaat kan diep in de problemen raken.

TERUG NAAR HET DILEMMA

DOORNROOSJE......SEKSUEEL MISBRUIK?

De prins die Doornroosje kust in het sprookje: maakt die zich schuldig aan seksueel misbruik? Een Britse moeder vindt van wel en wil dat het sprookje niet meer wordt voorgelezen op de school van haar zoontje.

Doornroosje, die slaapt op het moment van de kus, geeft volgens de moeder geen toestemming en dat is geen goed voorbeeld voor kinderen.

Sarah Hall vindt dat het sprookje een verkeerde en ongepaste seksuele boodschap overdraagt aan jonge kinderen. "Mijn zoon is pas 6 jaar oud en hij neemt alles in zich op wat hij ziet. Het boek kan een goede bron zijn voor een discussie met oudere kinderen over seks, maar niet voor jonge kinderen", zegt Hall tegen Britse media. 

De prins die Doornroosje kust in het sprookje: maakt die zich schuldig aan seksueel misbruik? Een Britse moeder vindt van wel en wil dat het sprookje niet meer wordt voorgelezen op de school van haar zoontje.

Doornroosje, die slaapt op het moment van de kus, geeft volgens de moeder geen toestemming en dat is geen goed voorbeeld voor kinderen.

Sarah Hall vindt dat het sprookje een verkeerde en ongepaste seksuele boodschap overdraagt aan jonge kinderen. "Mijn zoon is pas 6 jaar oud en hij neemt alles in zich op wat hij ziet. Het boek kan een goede bron zijn voor een discussie met oudere kinderen over seks, maar niet voor jonge kinderen", zegt Hall tegen Britse media. 

KAN DAT EIGENLIJK WEL, WAT HIER GEBEURT?

OMGAAN MET DILEMMA'S

Het stappenplan

2 GROEPEN maken

Het Rad draait.....

Groep 1:
bepaalt het RAD

Groep 2:

Overblijvers

STAP 1: Wat is het dilemma en voor wie?

Een van de deelnemers brengt een dilemma uit de beroepspraktijk naar voren. Het gaat

bij deze stap alleen om het beschrijven van de situatie. We spreken nog geen oordeel uit.

Wat zijn de gegevens en zijn ze duidelijk, volledig en relevant?

Wie zijn er bij het probleem betrokken?

Hoe wordt het dilemma geformuleerd, voor wie? (Moet X wel of niet…?)

Dit laatste gebeurt in drie stappen, die we kort typeren met de drieslag :
situatie,
prikkel,
vraag
waarbij de situatie en de prikkel worden beschreven in twee, kernachtige zinnen.

Hulpvragen dilemma beschrijven

A. De situatie.

Hier wordt een beschrijving van de situatie gegeven in twee zinnen.

Deze beschrijving moet alle kenmerken van de situatie bevatten die van belang

zijn om het knelpunt en het dilemma te begrijpen.

B. De prikkel.

Het knelpunt wordt zo geformuleerd, dat in de ene zin de ene poot van

het dilemma al naar voren komt en in de andere zin de andere. Gebruik daarvoor

de formulering Als…., dan…. Als ik … doe, dan gebeurt er …

C. De vraag of het dilemma.

Het dilemma vat de beide beweringen uit het knelpunt in één vraag samen.

STAP 2: VRAGEN OM TE VERHELDEREN

De andere deelnemers krijgen de gelegenheid de inbrenger verhelderingvragen te stellen. Het gaat om open, niet-suggestieve vragen ter verheldering van de inbreng. Denk aan: ‘wie, wat, waar, wanneer en hoe? Aan het slot formuleert de inbrenger opnieuw het dilemma, eventueel rekening houdend met nieuwe gezichtspunten die de verhelderingvragen hebben opgeleverd

STAP 3 Inventariseren waardenperspectieven

Een waarde is het antwoord op de vraag: Wat is belangrijk (in deze casus)

Welke partijen en belangen spelen een rol in de casus? (altijd minimaal 2)

Noem van elke partij welk belang zij hebben

Noem van elke partij – elk belang, welke waarde ten grondslag ligt aan het belang

Als je de partijen en belangen in de overweging betrekt, welke waarden spelen dan nog meer een rol?

Aan welke waarde – vind jij – zou het belangrijkst moeten zijn?

Welke partij wordt daarmee het belangrijkst en wat zegt dit over het dilemma?

Wat zegt dit over het dilemma?

Een waarde is het antwoord op de vraag: Wat is belangrijk (in deze casus)

Welke partijen en belangen spelen een rol in de casus? (altijd minimaal 2)

Noem van elke partij welk belang zij hebben

Noem van elke partij – elk belang, welke waarde ten grondslag ligt aan het belang

Als je de partijen en belangen in de overweging betrekt, welke waarden spelen dan nog meer een rol?

Aan welke waarde – vind jij – zou het belangrijkst moeten zijn?

Welke partij wordt daarmee het belangrijkst

Wat zegt dit over het dilemma?

STAP 4 HANDELINGSALTERNATIEVEN

Breng na stap drie opnieuw de handelingsmogelijkheden in kaart. Misschien hebben zich nieuwe mogelijkheden voorgedaan.

Welke handelingsalternatieven zijn er? (alle mogelijkheden noemen)

Inventariseer de voors en tegens op basis van je belangen-, waarden-, en normenanalyse. Kun je nu een beargumenteerde keuze maken voor een van de alternatieven?

Breng na stap drie opnieuw de handelingsmogelijkheden in kaart. Misschien hebben zich nieuwe mogelijkheden voorgedaan.

Welke handelingsalternatieven zijn er? (alle mogelijkheden noemen)

Inventariseer de voors en tegens op basis van je belangen-, waarden-, en normenanalyse. Kun je nu een beargumenteerde keuze maken voor een van de alternatieven?

OPDRACHT IN TWEETALLEN

Gebruik het als....dan....schema

en werk dit uit voor het dilemma wat je klasgenoot heeft ingebracht

Het schema helpt je met elkaar in gesprek te gaan

Naar een oplossing voor een dilemma

Scherp formuleren:

Als ik.....doe, dan.....als ik.....doe...dan.......

nabespreken uitwerkingen

Wat ga je nu doen?

Je gaat een dilemma opschrijven uit je werk
werk het dilemma uit volgens het stappenplan
neem dit mee naar de volgende les

meer info kun je ook vinden op de volgende websites:

https://www.normenenwaarden.org/normen-en-waarden-in-nederland/

https://www.testcentrumgroei.nl/life/normen-en-waarden

https://www.normenenwaarden.org/normen-en-waarden-voorbeelden/

OPDRACHT tijdens de les

1. Ik wijs iemand aan die zijn dilemma inbrengt

2. Ik wijs iemand aan die het dilemma met diegene doorloopt (=begeleider)

Daarna wordt een nieuw 2-tal gekozen.

Kleur bekennen

Je hebt een dilemma beschreven. Nu ga je een dilemma wat jij hebt beschreven bekijken vanuit de waarden en normen van een andere cultuur. Zou een surinaamse, turkse, marokkaanse of antilliaanse collega dezelfde keuze maken?

Stappen:

1) Je kiest uit het rijtje: een surinaams, turks, marokkaans of antilliaans een collega

2) Je schrijft enkele waarden en normen op van die cultuur

3) Je vergelijkt die andere cultuur waarden en normen met de genoemde in jouw dillema

4) Bij elke nederlandse waarde denk je: zou mijn surinaamse collega deze waarden hier ook hebben?

5) Pas het uitgewerkte schema aan en neem het mee naar de les.