Les 5 - Het maken van een samenvatting

• Studievaardigheden
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Het maken van een samenvatting

Leren Leren - Les 5

Wat hebben we deze les nodig?

Pen en Papier

Laptop

Leerboek AK/BIO/GS

Hoe schrijf je een goede samenvatting?

Bespreek met je buur en schrijf zoveel mogelijk dingen op.

Tijd: 1 minuut

Opdracht

Laat de leerlingen opschrijven wat een goede samenvatting is. Noteer de antwoorden eventueel op het bord zodat deze goed zichtbaar blijven de rest van de les. Geef aan wat een samenvatting is (verkorte tekst met de belangrijkste informatie). In de meeste gevallen is een goede, compacte samenvatting zo’n 20% van de oorspronkelijke tekst.

Vraag welke leerlingen al samenvattingen maken. Hoe bevalt dat, hoe pakken ze dat aan, etc.

Een samenvatting is niet meer dan een verkorte tekst waarin de belangrijkste dingen worden genoemd.

Het maken van een samenvatting is soms erg lastig:

1. Hoe maak ik de samenvatting niet te lang?
   
2. Wat zijn de belangrijkste dingen?
   
3. Hoe zit het met de afbeeldingen uit het boek? Moeten die er ook in?
   
4. En deze tabel?
   
5. Ik heb alles gemarkeerd in m’n boek!
   
6. Hoe schrijf ik dit op in eigen woorden?

Samenvatten

Bespreek met de leerlingen waarom een goede samenvatting schrijven erg lastig is. Laat de punten één voor één naar voren komen. Voeg zelf eventueel meer toe of laat de leerlingen nog dingen opnoemen. Wissel ervaringen en tips uit. Welke leerlingen lopen al tegen deze punten aan?

Wat er meestal gebeurt is dat leerlingen een samenvatting maken die véél te lang is en waar geen structuur in is aangebracht. Eigenlijk hebben de leerlingen dan gewoon stukken tekst letterlijk overgeschreven zonder echt te hebben nagedacht wat het betekent of wat het verband is met andere stukken informatie. En leren is juist het zoeken naar verbanden, jezelf vragen stellen, etc.

Een goede manier van samenvatten is de Cornell methode. Met deze techniek pas je drie belangrijke leerstrategieën toe:

• Je schrijft de tekst in eigen woorden
• Je past de begrippen toe
• Je kan jezelf overhoren

De Cornell Methode

Bespreek de dia met de klas en leg uit hoe deze samenvatting is opgebouwd.

Vak 1: waar gaat deze samenvatting over?

Vak 2: alle begrippen of jaartallen die hiermee te maken hebben

Vak 3: een uitleg van de begrippen en verdere notities

Vak 4: een samenvatting waarin je alle begrippen gebruikt in max 4 zinnen. Stap 4 schrijf je volledig in eigen woorden.

Hierna kan je jezelf overhoren. Vouw de pagina langs de lijnen om de begrippen te overhoren, of om te kijken of je hardop de samenvatting kan noemen.

Print de handout en geef mee aan leerlingen.

In deze samenvatting kan je natuurlijk ook tekeningen toevoegen. Door een tekening te maken ben je ook weer heel actief bezig met de stof!

Met deze manier van samenvatten breng je structuur aan in de leerstof. Je ziet precies welke informatie bij welk begrip hoort.

De Cornell Methode

Deze dia als voorbeeld.

Er is nog een manier waarmee je goed kan samenvatten. Pak je boeken er eens bij van AK, BIO of GS.

In de boeken staan altijd de leerdoelen vermeld. Ga hier eens naar op zoek.

Vraag:

• Wat wordt er eigenlijk bedoeld met leerdoelen?
  

Leerdoelen

Het maakt niet zoveel uit welk boek de leerlingen erbij pakken. Ze mogen ook allemaal een ander boek erbij pakken, als ze de leerdoelen maar vinden. Maak eventueel samen met de leerlingen een overzicht voor welk vak je waar moet zoeken naar de leerdoelen. Voor Bio is dat bijvoorbeeld in het tekstboek en voor AK in het werkboek.

Stel leerlingen de vraag wat er eigenlijk wordt bedoeld met de leerdoelen. Je kan ze ook vragen of ze hier al eens eerder naar hebben gekeken tijdens het leren.

Als leerlingen de paragraaf goed hebben bestudeerd moeten ze antwoord kunnen geven op de leerdoelen die worden gesteld.

Meestal kijken leerlingen niet naar de leerdoelen tijdens het leren. Zonde! Hoe handig is het dat het boek hen gewoon verteld wat de belangrijkste informatie is!

Neem met de leerlingen door waar de leerdoelen staan in het boek dat zij voor zich hebben.

Voor een toets moet je soms heel lange stukken tekst leren. Met de leerdoelen kan je ontdekken wat nu echt belangrijk is!

Door informatie te zoeken die bij de leerdoelen past, en die informatie op te schrijven, ben je ook aan het samenvatten.

Samenvatten - Leerdoelen

Deze dia als voorbeeld.

Voorbeeld leerdoelen aardrijkskunde met:

• Informatie uit het leerboek
  
• Informatie uit het werkboek
  
• Informatie uit het basisboek
  
• Alle begrippen van de paragraaf
  
• Verwijzing naar online samenvatting
  

Samenvatten - Leerdoelen

Neem dit voorbeeld door met de leerlingen. Met de leerdoelen wordt het makkelijker om grote stukken tekst (zoals in de vorige dia) te verdelen in ‘belangrijk’ en ‘minder belangrijk’. Leerlingen kunnen gericht en gestructureerd op zoek gaan naar de belangrijke informatie en deze verwerken in een samenvatting.

Stappenplan:

1. Maak een overzicht van alle leerdoelen van de paragrafen die je moet leren.
   
2. Zet de leerdoelen om in vragen
   
3. Ga nu op zoek naar het antwoord op de vragen met behulp van het boek. Schrijf alle antwoorden op in eigen woorden
   
4. Kan je vragen niet beantwoorden? Of twijfel je? Vraag dan de docent om je werk te controleren.
   
5. Leren!
   

Hoe pak je dat aan?

Neem het stappenplan met de leerlingen door. Geef als tip dat leerlingen dit al kunnen doen als een paragraaf is afgesloten. Ze hoeven niet te wachten tot het eind van het hoofdstuk. Sterker nog. Als ze dit elke keer doen aan het eind van een paragraaf scheelt het later een hoop tijd en stress.

Print het stappenplan (zie koppeling) en geef als handout mee aan de leerlingen.

Oefening:

In stap 2 moet je de leerdoelen omzetten in vragen. Laten we daar eens mee oefenen.

Hoe zou je onderstaande leerdoel omzetten in een vraag?

“Je kan de wereld verdelen in breedtecirkels en lengtecirkels”

• “Hoe is de wereld verdeeld in breedtecirkels en lengtecirkels?”
  

Leerdoelen omzetten in vragen

Bespreek het leerdoel klassikaal en zet hem om in een vraag.

Zet in tweetallen de volgende leerdoelen om naar vragen

Laat de leerlingen de leerdoelen omzetten in vragen en bespreek hierna met ze.

Leerdoel 1: Je kunt drie cultuurelementen noemen die horen bij Thailand

Leerdoel 2: Je kunt uitleggen hoe cellen zijn opgebouwd

Leerdoel 3: je kunt twee verschillen noemen tussen de Egyptenaren en de Romeinen

Pak het boek AK BIO of GS voor je. Met welke paragraaf zijn jullie bezig?

Maak een samenvatting van de paragraaf. Kies zelf op welke manier je dit wil doen:

• De Cornell methode
  
• De leerdoelen

Aan de slag