1.3 Nederland breidt zijn macht uit (MEMO)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Nederland breidt zijn macht uit

Paragraaf 1.3

Leervragen

1. Om welke redenen werd het cultuurstelsel vervangen door een vrije economie?
2. Was de vrije economie een verbetering voor de bevolking van Nederlands-Indië?
3. Hoe breidde Nederland zijn macht uit?

Deel 1

Kritiek op het cultuurstelsel

Hoe werkt het cultuurstelsel? 

• 20% van de grond verbouwen 

--> koffie, suiker, tabak, thee, indigo

Doel = kolonie winstgevend maken

• Plantloon (laag!)
• Herendiensten

Groeiende kritiek op het cultuurstelsel 

Uitbuiting Javaanse boeren

• Regering bepaalde welke producten verbouwd moesten worden --> geen vrije economie
• Boeren leden honger

Veel kritiek 

Max Havelaar

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Liberalen en kritiek op cultuurstelsel

Liberalen willen: 

• Economische EN persoonlijke vrijheid
  

De regering moest niet bepalen wat er verbouwd en verhandeld moest worden in Nederlands-Indië.

Met een vrije economie zou er veel meer geld verdiend kunnen worden!

Liberalen willen ook persoonlijke vrijheid: het cultuurstelsel lijkt op slavernij en dwangarbeid

Deel 2

De vrije economie in de praktijk

Ondernemers in Indië

• 1870 --> Cultuurstelsel afgeschaft

• Vrije ondernemers konden grond huren van de Nederlandse overheid.

• Gevolg: steeds meer ondernemers gaan naar Indië: plantages (thee/koffie/suiker/tabak) en mijnbouw
  

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Koelies

• Plantages hebben arbeiders nodig

Sumatra --> Lastig arbeiders te vinden

Oplossing --> Koelies

Contractarbeiders, voornamelijk uit China (later ook uit Java)

Zij tekenen een contract, werden vooruitbetaald, maar konden dit niet terugbetalen (door lage lonen).

Behandeling van de koelies

• Koelies werkten keihard voor een laag loon

• Koelies worden zeer slecht behandeld (lijfstraffen) en hebben weinig te eten. Het sterftecijfer is hoog
  

• Koelies die werk weigerden of wegliepen, kwamen in de gevangenis terecht.

Rond 1870 vestigden steeds meer zelfstandige ondernemers zich in Indonesië.

Zij hielden zich vooral bezig met:

1. Landbouw en industrie
2. Landbouw en mijnbouw
3. Mijnbouw en industrie
4. Tuinbouw en veeteelt

Een groep leden van de Tweede Kamer vond halverwege de 19e eeuw dat de Nederlandse regering moest stoppen met het Cultuurstelsel. Deze groep wilde dat zelfstandige ondernemers een bedrijf in Indonesië konden beginnen.
Hoe noemen we deze groep?

1. Liberalen
2. Communisten
3. Socialisten
4. Confessionelen

Deel 3

De Nederlandse macht wordt groter

Vanaf 1870: Nederland breidt zijn macht uit

• Grote vraag naar grondstoffen uit Nederlands-Indië (olie, tin, rubber)

• Bouw van het Suez-kanaal zorgt voor goede én veel kortere route naar Nederlands-Indië

• Modern-imperialisme: uitbreiding van het aantal kolonies door Europese landen

Nederlands Imperialisme 

• Nederlandse versie van het modern imperialisme
  

• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) beschermde plantage-eigenaren en veroverde steeds meer gebieden die onder Nederlands bestuur kwamen.
  

Atjeh-oorlog (1873-1903)

• Conflict met Atjeh (onafhankelijk gebied op het eiland Sumatra): piraten uit Atjeh vielen Europese schepen aan. Nederland begint de Atjeh-oorlog.
  

Johannes van Heutsz

• Generaal-Majoor die de oorlog in Atjeh won voor Nederland
  

• Tussen 1904 en 1909 Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië
  

• Zorgde ervoor dat steeds meer vorsten zich gingen onderwerpen aan het Nederlandse gezag
• In 1913: heel Nederlands-Indië in bezit van Nederland
  
• Pacificatie: het onder Nederlands bestuur brengen van heel Nederlands-Indië.