P84 22VZ Oncologie 1

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

4

Oncologie 1

Na deze les...

1 Geef je aan wat kanker is

2 Geef je aan hoe kanker ontstaat

3 Geef je enkele voorbeelden van ontspoord weefsel

4 Leg je uit hoe een uitzaaiing ontstaat

5 Geef je voorbeelden van behandelvormen bij kanker

11.1 Kanker

11.1 kanker

wat is het?

Om kanker te begrijpen...

1. weet je iets over de levensloop van een cel
2. weet je iets over de celdeling (mitose)

11.1 kanker

wat is het?

Om kanker te begrijpen...

1 levensloop

• na geboorte groeit de cel tot het volwassen is (G1)
• na besluit om te delen wordt het dna gekopieerd (S)
• de cel bereidt zich voor op de deling (G2)
• deling vindt plaats (M)

11.1 kanker

wat is het?

De levensloop wordt gecheckt door genen, ze controleren...

1. of er genoeg voedsel is
2. of dna beschadigd is is
3. of dna goed gekopieerd is
4. of de cel klaar voor delen is

1

2

3

4

11.1 kanker

wat is het?

Om kanker te begrijpen...

2 celdeling (mitose)

• kernmembraan verdwijnt
• chromosomen naar het midden
• gelijke chromosomen elk naar een kant
• insnoeren van twee identieke cellen

11.1 kanker

wat is het?

De celdeling wordt gecheckt door genen, ze controleren...

5 of de chromosomen aan de trekdraden vastzitten

5

11.1 kanker

wat is het?

alle cellen hebben zo'n celcyclus controlesysteem...

• het regelt de levensloop
• het werkt als biologische klok
• het repareert kleine foutjes
• het zet aan tot celdood bij grote fouten

11.1 kanker

wat is het?

op deze manier ontstaat er een dochtercel...

• met genetisch exact dezelfde samenstelling
• die exact dezelfde taken doet (vanwege exact dezelfde eiwitten)
• die exact hetzelfde eruit ziet

11.1 kanker

wat is het?

door allerlei omstandigheden kan dit controlesysteem uitvallen...

1. beschadiging van deze genen
2. te grote vraag naar celdeling
3. omgevingsfactoren

11.1 kanker

oorzaken

• hierdoor gaat het regelend vermogen van de cel kapot
• de cel checkt de stappen van de levensloop niet meer
• fouten blijven bestaan
• uit de moedercel komt geen exact dezelfde dochtercel

11.1 kanker

oorzaken

• de dochtercel heeft andere eigenschappen (lees dna en eiwitten) dan de moedercel
• daardoor heeft het andere taken gekregen
• daardoor heeft het een andere vorm gekregen

11.1 kanker
oorzaken

gevolgen van deze afwijkende dochtercel zijn...

• de levensloop gaat razendsnel, dus ook het delen
• fouten worden niet verbeterd
• de celdood is uitgezet (blijft dus 'voor altijd' leven)

11.1 kanker
oorzaken

zo'n afwijkende dochtercel heet  tumorcel...

• het maakt vreemde eiwitten
• het zoekt veel voedsel (bloed)
• de cel kan goedaardig zijn of kwaadaardig

11.1 kanker
soorten

een groep afwijkende cellen heet  tumor...

• de tumor kan goedaardig zijn of kwaadaardig

11.1 kanker
soorten

1 goedaardige tumoren

• lijken op de gezonde cellen
• groei is ingekapseld​
• geen uitzaaiingen​
• makkelijk te verwijderen​

11.1 kanker
soorten

2 kwaadaardige tumoren

• lijken niet op de gezonde cellen​
  
• groei is zonder kapsel (invasief)​
  
• wel uitzaaiingen​
  
• moeilijk te verwijderen​

11.1 kanker
soorten

een tumor die zich verplaatst, zaait uit (metastase), dit kan...

• via lymfe (gaat snel, maar stroomt traag)
• via bloed (gaat traag, maar stroomt snel)

11.1 kanker
soorten

daarbij volgt de tumor de bloed- of lymfestroom...

• als de tumor zich vastloopt, zal het bij het weefsel een nieuwe tumor vormen

11.1 kanker
soorten

• bij een primaire haard komt de tumor uit het weefsel wat daar hoort
• bij een secundaire haard komt de tumor niet uit het weefsel wat daar hoort

longkanker

uitgezaaide longkanker

11.1 kanker
stadia van kanker

om vast te stellen in welk stadium kanker zit, wordt gebruik gemaakt van de TNM...

• grootte van de tumor
• aanwezigheid tumor in lymfeknoop
• aanwezigheid van secundaire haarden (metastase)

T

N

M

11.1 kanker
tumormarkers

kankercellen zien er dus anders uit dan normale cellen...

• ze maken abnormale stoffen
• dat valt op bij witte bloedcellen
• de lymfecellen maken als reactie antistoffen

11.1 kanker
tumormarkers

• deze afwijkende stoffen en antistoffen wijzen op kanker
• deze stoffen heten tumormarkers

11.1 kanker
cijfers

• de hoeveelheid vastgestelde diagnoses van kanker (alle vormen)

11.1 kanker
cijfers

• in Noord Holland is de grootste concentratie van kankerpatiënten (tov andere provincies)

11.1 kanker
cijfers

• percentage van het stadium, bij diagnose

11.1 kanker (opdracht)