T3B4 - Geslachtschromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Genetica

Monohybride kruisingen en geslachtschromosomen

Lesprogramma

• Huiswerk
• Oefenopgaven kruisingen- en stambomen
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Geef de genotypen van persoon 1 t/m 16

1. wat is dominant/recessief?

Stappenplan oplossen vraagstuk 

monohybride kruising

1. Welke gegevens zijn bekend

2. Genotypes P (ouders) bepalen

3. Genotypes+fenotypes F1 (kinderen) bepalen

4. Genotypes+fenotypes F2 (kleinkinderen) bepalen

5. Hoe moet je antwoord geven? Percentages/deel

Wat is het genotype van 12?

1. Aa
2. AA
3. aa
4. Dat kan je niet weten

Leerdoelen 3.4

• 3.4.1 Je kunt beschrijven hoe geslachtschromosomen het geslacht van een mens bepalen.
  
• 3.4.2 Je kunt een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen hieruit afleiden.
  
• 3.4.3 Je kunt de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een stamboom over X-chromosomale overerving.

Geslachtschromosomen

- Chromosomenpaar 1-22 = autosomen

- Chromosomenpaar 23 = geslachts-  chromosomen

Karyotype notatie:

(46,XX) vrouw  

(46,XY) man

Op de x chromosomen ligt andere informatie dan op de y chromosomen, daarom is er een andere manier van overerving

Bevruchting

• Zoogdieren en fruitvliegjes zoals links in de afbeelding
• Sommige vogels en vissen juist net andersom (mannetje XX en vrouwtje XY)

X-chromosomale overerving

- hoe noteer je een X-chromosomale kruising?

De 'genen' zijn X of Y, de allelen grote of kleine letters in superscript

bijv.        X^AX^a     1) Deze vrouw is heterozygoot. 

                                    Hoe noem je iemand met zo'n genotype? 

                 X^AY       2) Wat kan je zeggen over het fenotype van deze persoon?

                   

Een jongen is kleurenblind (a), dit is geslachtsgebonden. Kleurenblindheid is recessief. Wat is het genotype?

1. XAXa
2. XaY
3. XAY
4. XaXa

X-chromosomale overerving

Ouders:  XBXb    x    XBY

Geslachtscellen:  XB of Xb     x    XB of Y

F1:

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Aan de slag!

Wat?	Maak de oefenopgaven: autosomale kruisingen- en x-chromosomale overerving.
Tijd:	20 minuten, dan bespreken we de eerste paar opgaven.
Hulp nodig? Meer hulp nodig?	Lees basisstof 4 Steek je vinger omhoog
Klaar?	Lees basisstof 5: lethale factoren

Aan de slag!