GS les 5 De geschiedenisles & historisch redeneren

• Geschiedenis
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis  les 5 

'De geschiedenisles & historisch redeneren'

Terugblik op vorige colleges

Wat toont dit schema?

Welke categorieën heeft het beeldvormingsschema?

Welke soort tijd is cyclisch van aard?

zie reader blz 11

1. sociale tijd
2. dagelijkse tijd
3. historische tijd
4. mythische tijd

Bij welk doel van geschiedenisonderwijs past deze uitspraak het beste?

'Juf, nu snap ik waarom die mensen van
'Black life matters' zo boos zijn.'

1. grip op tijd en chronologie
2. identiteitsontwikkeling
3. bestaansverheldering
4. burgerschapsvorming

Bij welk doel van geschiedenisonderwijs past deze uitspraak het beste?

'Meester, mijn opa kwam ook vanuit Marokko naar Nederland om in de Hoogovens van IJmuiden te gaan werken.'

1. grip op tijd en chronologie
2. identiteitsontwikkeling
3. bestaansverheldering
4. burgerschapsvorming

Qua kennis maakt een leerkracht die geschiedenisles geeft gebruik van:
1. de indeling in de 10 tijdvakken;
2. de kenmerkende aspecten bij de 10 tijdvakken;
3. ................................................................................................................
Wat ontbreekt hier op de stippellijn?

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van deze bijeenkomst….

• benoemen welke inhouden je kunt verwachten in geschiedenislessen in resp. groep 1 t/m 4 en groep 5 t/m 8;
• aangeven welke opbouw een goede  geschiedenisles heeft en dit met voorbeelden illustreren; 


• didactische werkvormen noemen die het historisch redeneren bij leerlingen bevorderen.

geschiedenisles groep 1 t/m 4 (jonge kind)

• dagelijkse tijd: verloop van dagen, weken, seizoenen en jaren (cyclisch!)
  
• mythische tijd: verhalen over goden, scheppingsmythen, legenden, oude volksverhalen, etc. ('er was eens, heel heel lang geleden' )

• sociale tijd: geschiedenis van papa, mama en (over)grootouders (lineair!)

• historische tijd: eerste verkenning / thematisch werken rondom bijv. oertijd, Romeinen, ridders, de stoomtrein, eerste reis naar de maan, etc.

Ontluikend historisch tijdsbesef

Aanvankelijk historisch tijdsbesef

Lesmethodes: 

• chronologisch
• concentrisch
• thematisch
  

Voortgezet historisch tijdsbesef

Ontwikkelen van historisch bewustzijn

Historisch tijdsbesef

Historische kennis

Historisch redeneren

• aanduidingen voor tijd en tijdsindeling; 
  
• chronologische volgordes; 
  
• de tijdbalk;  
  
• kenmerkende aspecten van
  tijdvakken; 
  
• continuïteit en verandering.
  

• periodiseringen, zoals  de tien
  tijdvakken; 
  
• kenmerkende aspecten van
  de tien tijdvakken; 
  
• vijftig vensters van de Canon
  van Nederland; 
  
• verhalen, tradities en verbeelding.
  

• Redeneren over continuïteit en verandering, oorzaken en gevolgen, overeenkomsten en verschillen
  
• hist. vragen stellen
• bronnen onderzoeken
• contextualiseren
• argumenteren
• historische begrippen gebruiken

geschiedenisles groep 5 t/m 8 (oudere kind)

historische tijd centraal: 

- kennismaken met de kenmerkende aspecten van alle tijdvakken;

- m.b.v. sociale, culturele, economische en politieke kenmerken leren over veranderingen, verschillen en overeenkomsten binnen en tussen tijdvakken; 

- accent op de geschiedenis van Nederland en op de lokale en regionale geschiedenis;

- waar mogelijk verbanden leggen met de Europese en de wereld-geschiedenis. 

Ingrediënten voor een goede geschiedenisles

• formulering lesdoelen
• motiverende opening - kern - afsluiting
• inzetten variatie aan beeldvormers
  
• inzetten van tijdbalk
  
• stimuleren van historisch redeneren 
  
• werkvormen / opdrachtvormen
  

Formulering lesdoelen

... doelen over hist. tijdsbesef - hist. kennis - hist. redeneren 

• lesdoelen op leerlingniveau -> globaal / zoals je het in de klas met de kinderen kort deelt
• lesdoelen op leerkrachtniveau -> nauwkeurige formulering / ook benoemen wat je precies wenst dat kinderen mbt kennis en vaardigheden aan einde van de les beheersen. Vermijd hier woordjes als: wat, waar, wanneer, hoe, waarom, e.d. 
• kortom: specifiek en realistisch formuleren!!

Voorbeelden lesdoelen

• de kinderen kunnen aan het einde van de les het tijdvak 'jagers en boeren' op een voorgedrukte tijdbalk inkleuren en duidelijk de periode in de balk markeren: 3000-3300 voor Chr. de periode  waarin het trechterbekervolk in het huidige Drenthe hun hunebedden bouwde.
  
• de kinderen kunnen aan het einde van de les verwoorden dat het trechterbekervolk grafmonumenten bouwde, zodat er grafgiften (zoals potten met voedsel, gereedschap, kleding, etc.) mee konden worden gegeven aan de overledene voor in het leven na de dood.  
• de kinderen kunnen aan het einde van de les in een tekening beredeneren/uitleggen  dat de eerste boeren in Drenthe met behulp van ossen, menskracht, houten stammetjes, gladde huiden en zand enorme stenen (draagstenen en dekstenen) op elkaar konden plaatsen waardoor een grafkamer ontstond.  

Je verzorgt een les over Anne Frank.
Formuleer een mogelijk lesdoel.

Je verzorgt een les over kinderarbeid.
Formuleer een mogelijk lesdoel.

motiverende opening - kern - afsluiting

motiverende opening

1 - verrassen    2 - activeren voorkennis 

3 - benoemen van lesdoel     4 - schets verloop van de les

kern

nieuwe leerstof tot je nemen en verwerken 

afsluiting

checken in hoeverre de lesdoelen zijn bereikt

motiverende
beeldvormer?

motiverende
beeldvormer?

de kern en afsluiting

nieuwe leerstof tot je nemen en verwerken 

- docentgestuurd: vertellen, uitleggen, laten zien, (kring)gesprek, gastspreker, etc.

- leerlinggestuurd: onderzoeken, uitbeelden, knippen, plakken, tekenen, schrijven, etc.

checken in hoeverre de lesdoelen zijn bereikt

samenvatten, presenteren, tentoonstellen, etc.

Historisch redeneren

Redeneren over continuïteit en verandering, oorzaken en gevolgen, overeenkomsten en verschillen, waarbij aandacht is voor:

• stellen van historische vragen; 
  
• onderzoeken van historische bronnen; 
  
• contextualiseren (tijd- en standplaatsgebondenheid); 
  
• beweringen ondersteunen met argumenten; 
  
• gebruik maken van historische begrippen (bijv. farao, feodalisme, Verlichting); 
  
• gebruik maken van meta-historische begrippen (bijv. oorzaak, gevolg, verandering, aanleiding, continuïteit, tijd- en standplaatsgebondenheoid, etc.).
  

Historisch redeneren bevorderen

Tijdbalktest

• plak 2 A4-tjes met plakband aan elkaar vast
• teken in rap tempo een tijdbalk (±) op schaal volgens de indeling van de tien tijdvakken;
  
• verwerk in je tijdbalk de volgende kantelmomenten: 1. Agrarische Revolutie - 2. Christendom verovert Europa - 3. Renaissance - 4. Reformatie - 5. Wetenschappelijke Revolutie - 6. Verlichting;  
• je mag geen bronnen raadplegen;
• je hebt slechts 5 minuten de tijd;

Studenten tekenen zelf thuis vlot een tijdbalk in 5 minuten. Zij merken dan vanzelf wat hen nog te doen staat in voorbereiding naar de tijdbalktest in de circuitles. 

In deze oefening gaan studenten belangrijke kantelmomenten in tijdbalk noteren. 

Maar tijdens de tijdbalktest vragen we ook kenmerkende aspecten en canonvensters in tijdbalk te plaatsen.

Resultaat tijdbalken

Agrarische revolutie

Christendom verovert Europa

Renais-

sance

Reformatie

W'pelijke 

revolutie

Verlichting

Samen controleren! Studenten kijken elkaars tijdbalk na. Evt. tijdbalk op whitebord tekenen.

Aan de slag

1. Kies een historisch onderwerp voor je les.
2. Stel specifiek geformuleerde doelen.
3. Wil je een didactisch model toepassen? 
4. Bedenk een motiverende opening.
5. Kies werkvormen die je wilt inzetten. 
6. Welk digitaal leermiddel zet je in? 
   
   
   

Check out

Wie heeft nog een vraag?

Wat neem je mee uit deze bijeenkomst?

Wat neem je mee van de geschiedenislessen uit deze periode? 

Leeruitkomst PLFV1 DH

1. Leeractiviteit ontwerpen en
   evalueren
   
   
   
2. Leeractiviteit uitvoeren