Goed en fout in de Tweede Wereldoorlog - VO

• Wie Ben Ik, Wie Was Jij?
• Nationaal Archief
• +3
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Met de klas ga je binnenkort naar het Nationaal Archief om de tentoonstelling ‘Wie ben ik, wie was jij?’ te bezoeken. Deze les bereidt de leerlingen voor op het bezoek. Leerlingen leren over het archief, de Tweede Wereldoorlog en krijgen een eerste indruk van de historische personen uit de tentoonstelling.

Instructies

De les bestaat uit drie onderdelen:

1) Wat is een archief?

2) De Tweede Wereldoorlog

3) Wie ben ik, wie was jij?

Het eerste deel van de les is een introductie op archieven.

Het tweede deel van de les haalt de voorkennis van leerlingen over de Tweede Wereldoorlog op en vult deze waar nodig aan. Ook oefenen leerlingen met het inleven in historische personen.

Het derde deel van de les introduceert de historische personen uit de tentoonstelling.

De verschillende onderdelen kunnen los van elkaar behandeld worden en of zo gewenst worden overgeslagen.

In de bijlage van deze les is een uitgebreide docentenhandleiding te vinden voor het bezoek. In deze handleiding staat ook een voorbereidings- en verwerkingsles.

Instructies

Handleiding docenten_ WOII (VO)_DEF.pdf

Goed en fout in de Tweede Wereldoorlog

Voorbereiding

Voorbereiding:

Deze les is bedoeld ter voorbereiding op een bezoek aan het Nationaal Archief. De les kan echter ook als een algemene introductie op archieven gebruikt worden.

Achtergrond:

NSB-lidmaatschap uit het CABR archief.

Afbeelding:

Tekening van Geesje van Dijk door IJsfontein.

Extra informatie

Vraag/discussie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Zie ook de docentenhandleiding voor uitleg en achtergrondinformatie.

Deel 1

Wat is een archief?

Doel van deze slide:

Introductie van het eerste deel van de les.

Achtergrond:

Het CABR-depot in het Nationaal Archief.

Wat weet je al?

Archief

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over archieven.

Wat weten leerlingen al over wat een archief is?

Een archief is een plek om spullen, veelal van papier, te bewaren. De spullen zijn een bewijs. Een archief bewaart objecten uit het verleden en het heden vóór de toekomst. Daardoor kunnen wij nu in het archief onderzoek doen naar het verleden.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Doel van de slide:

Leerlingen leren meer over archieven in het algemeen en het Nationaal Archief in het bijzonder.

Wat wordt er allemaal in een archief bewaard?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Deel je kennis

Doel van de slide:

Ophalen (nieuwe) kennis uit de video.

O.a. brieven, boeken, tekeningen, foto's, wetten, verdragen, verslagen, dagboeken en kaarten.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Archief

Een archief is een plek om informatie te bewaren, zoals documenten, kaarten en foto's. 

Dankzij deze 'archiefstukken' kunnen we onderzoek doen naar wat er in het verleden is gebeurd.

Waar zou jij wel eens onderzoek naar willen doen?

Dit is een scan van het alleroudste document in het Nationaal Archief: een brief van de Paus uit 1179!

Doel van de slide:

Samenvatting van wat een archief is en wat er wordt bewaard.

Afbeeldingen:

- Foto Studiezaal Nationaal Archief door Anne Reitsma.

- Pauselijke oorkonde (1179). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Wat bewaar jij?

Doel van de slide:

Leerlingen betrekken hun nieuwe kennis over archieven op hun eigen leven.

Spin het wiel. Welke leerlingen bewaren het geselecteerde object? Het is niet nodig om alle opties te bespreken.

Leg uit dat leerlingen zelf eigenlijk ook archieven hebben. Door foto's en documenten te bewaren, kunnen ze in de toekomst herinneringen ophalen of informatie opzoeken.

Wat vind jij het belangrijkste om in een archief te bewaren?

Deel je mening

Doel van de slide:

Toetsen kennis over archieven.

Gebruik de antwoorden van de leerlingen om hun kennis te controleren. Waarom vinden zij een bepaald object belangrijk om te bewaren? Welke waarden spreken ze daarmee uit en laten ze zien dat ze het belang van archieven begrijpen?

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Deel 2

De Tweede Wereldoorlog

Doel van de slide:

Introductie van het tweede deel van de les.

Tweede Wereldoorlog

Wat weet je al?

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over de Tweede Wereldoorlog.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Wat zie je?

Doel van de slide:

Leerlingen delen hun kennis over verschillende aspecten van de Tweede Wereldoorlog.

Vraag de leerlingen wat deze afbeeldingen te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog en vul waar nodig aan.

Afbeeldingen (l-r):

Propagandaposter van de NSDAP.

Verzetskrant 'Vrij Nederland' (1942). Nationaal Archief.

'Jodenster' en een briefje gericht aan een Joodse vrouw. CABR Archief. Nationaal Archief.

Verwoestingen na het bombardement op Rotterdam. De Coolsingel. (1940). Nationaal Archief.

Wat zie je?

Doel van de slide:

Leerlingen delen hun kennis over verschillende aspecten van de Tweede Wereldoorlog.

Vraag de leerlingen wat deze afbeeldingen te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog en vul waar nodig aan.

Afbeeldingen (l-r):

Koningin Wilhelmina voor de microfoon van Radio Oranje (1940). Nationaal Archief.

NSB-lidmaatschapskaart (1937). CABR Archief, Nationaal Archief.

Japanse interneringskaart van een Nederlandse krijgsgevangen (1942). Nationaal Archief.

Concentratiekamp Auschwitz Birkenau (1945). Fotocollectie Spaarnestad, Nationaal Archief.

Tweede Wereldoorlog

Welke verbanden kan je bedenken tussen deze onderwerpen?

Denken, delen, uitwisselen

Welke onderwerpen mis je nog?

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over de Tweede Wereldoorlog toe.

Welke verbanden kunnen leerlingen leggen? Bijvoorbeeld: de 'Jodenster' en het concentratiekamp liggen in het verlengde van elkaar; het bombardement leidt uiteindelijk tot Radio Oranje; het NSB-lidmaatschap en Vrij Nederland vertegenwoordigen tegenovergestelde keuzes.

Opdracht:

Denken: Leerlingen denken een minuutje na over de vragen.

Delen: Leerlingen delen hun gedachten met hun buur.

Uitwisselen: Klassikaal gesprek over de vraag.

“De keizer heeft het altijd bij het juiste eind. Ik geef daarvoor mijn leven.”

“Ik ben bereid mijn leven te geven om Nederland te bevrijden.”

Tweede Wereldoorlog

“Vanaf maart 1942 moet ik een gele ster dragen.”

“Mijn kinderwagen heeft een dubbele bodem, voor illegale kranten.”

“Ik twijfel of ik moet onderduiken of moet vluchten.”

“Wat Hitler in Duitsland doet, moet Mussert hier voor ons doen!”

“Het voelt soms net of ik op vakantie ben aan zee.”

“Ook al worden mijn ramen ingegooid, ik sta voor mijn principes.”

“Mijn ramen worden ingegooid, ik denk dat ik naar Amerika moet vluchten.”

“Nederlanders en Duitsers lijken op elkaar. We moeten samen ten strijde trekken.”

“Oranje zal overwinnen! De V van victorie zet ik overal op de muren.”

“Ik doe wat mij wordt opgedragen, zoals het hoort."

 “Vrij Nederland, ik ga deze krant ook uitdelen.”

“Wij bevrijden onze Aziatische broeders van de bezetting van de Nederlanders.”

“We sluiten alle Nederlanders op in kampen. Werken zullen ze!”

1

8

7

6

5

4

3

2

10

15

12

13

14

16

11

“Door Hitler en de NSDAP heb ik weer werk.”

9

Doel van de slide:

Voorbereiding op de laatste opdracht.

Lees de citaten met de leerlingen door. In de volgende opdracht gaan ze deze aan personen koppelen. Zijn alle citaten duidelijk?

Sleep naar de juiste persoon

Tweede Wereldoorlog

verzetsvrouw

Japanse soldaat

Duitse soldaat

Joodse vrouw

NSB-er

“Vanaf maart 1942 moet ik een gele ster dragen.”

1

“Mijn kinderwagen heeft een dubbele bodem, voor illegale kranten.”

2

“Ik twijfel of ik moet onderduiken of moet vluchten.”

3

“Wat Hitler in Duitsland doet, moet Mussert hier voor ons doen!”

4

“Het voelt soms net of ik op vakantie ben aan zee.”

5

“Ik ben bereid mijn leven te geven om Nederland te bevrijden.”

6

“Ook al worden mijn ramen ingegooid, ik sta voor mijn principes.”

7

“Mijn ramen worden ingegooid, ik denk dat ik naar Amerika moet vluchten.”

8

“Door Hitler en de NSDAP heb ik weer werk.”

9

“Nederlanders en Duitsers lijken op elkaar. We moeten samen ten strijde trekken.”

10

“Oranje zal overwinnen! De V van victorie zet ik overal op de muren.”

11

“De keizer heeft het altijd bij het juiste eind. Ik geef daarvoor mijn leven.”

12

“Ik doe wat mij wordt opgedragen, zoals het hoort."

13

 “Vrij Nederland, ik ga deze krant ook uitdelen.”

14

“Wij bevrijden onze Aziatische broeders van de bezetting van de Nederlanders.”

15

“We sluiten alle Nederlanders op in kampen. Werken zullen ze!”

16

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over de Tweede Wereldoorlog toe door de citaten op de foto van de juiste persoon te slepen.

Sommige citaten passen bij meerdere personen.

De foto's dienen enkel ter illustratie. De citaten zijn dan ook niet afkomstig van de getoonde personen.

Alle foto's zijn rechtenvrij en/of komen van het Nationaal Archief.

Deel 3

Wie ben ik, wie was jij?

Doel van de slide:

Introductie van het derde deel van de les.

Achtergrond:

Foto van leerlingen in Wie ben ik, wie was jij? door Herman Zonderland.

Wie ben ik, wie was jij?

Welke keuzes zouden deze personen mogelijk tijdens de oorlog hebben moeten maken?

Ontmoet de personen

Doel van de slide:

Leerlingen krijgen een eerste beeld van de personen waar zij in het archief meer over zullen leren.

Deze personen hebben echt bestaan. Tijdens de les zullen de leerlingen met hen 'in gesprek gaan' om zo meer te leren over hun leven en de keuzes die zij wel (of niet) hebben gemaakt.

Wat voor keuzes zouden deze personen mogelijk tijdens de oorlog hebben moeten maken? Bijvoorbeeld: Moesten ze keuzes maken over onderduiken, in het verzet gaan, de NSB steunen, een zo normaal mogelijk leven proberen te leiden, joden vervolgen of nog iets heel anders?

Maak de zin af:

Het belangrijkste tijdens een oorlog is om..

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Wat vind jij?

Doel van de slide:

Leerlingen denken na over hun eigen principes.

Wat zouden de leerlingen zelf het belangrijkste vinden? Bijvoorbeeld: om te overleven, om familie veilig te houden, om zo normaal mogelijk door te leven of om op te komen voor waar je in gelooft?

Welke keuzes zouden er kunnen volgen uit deze principes?

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Tot snel in het Nationaal Archief!

Doel van de slide:

Vooruitblik op het bezoek aan het Nationaal Archief.

Hebben leerlingen nog vragen over het archief, de Tweede Wereldoorlog of Wie ben ik, wie was jij?

Afbeelding:

Voorkant van het Nationaal Archief.