Voorbereiding op de Eindtoets paragraaf 1 en 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Aanpak

• Pak aantekeningen document en lees paragraaf 1 
• Daarna behandelen van de kern en oefenen van "examenvragen"
• Daarna hetzelfde voor paragraaf 2

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

B

De VOC in Oost-Indië

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de VOC handeldreef in Oost-Indië

Begrippen:

• Handelsmonopolie
• Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)

• Tot 1596: handel voeren met Portugezen, was duur 
• Nederland wilde zelf een route vinden naar Azië toe. Dit lukte in 1596

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

B

De VOC in Oost-Indië

• 1602: oprichting Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
• Doel: concurrentie voorkomen. 
• De VOC kreeg het handelsmonopolie. Alleen schepen van de VOC mochten handel voeren.

Hoe?

• Handelsposten bouwen
• verdragen sluiten
• indien nodig geweld gebruiken

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom en hoe Nederland zijn macht over Oost-Indië uitbreidde

Begrippen:

• Indirect bestuur
• Gouverneur-generaal
• Pacificatie

• 1798: VOC gaat failliet. Staat neemt alle bezittingen over.
• De gebieden van Oost-Indië --> Nederlands Indië

 

• Koninklijk Nederlands-Indisch leger
• Modern imperialisme

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

1800: Modern imperialisme

Drie oorzaken:

• grondstoffen voor de industrie
• aanzien
• Europeanen voelden zich het beste,  recht  om andere volken te overheersen

Dit wilde Nederland ook

Kan jij deze spotprent uitleggen?

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Nederland richt het Koninklijke Nederlands-Indisch Leger (KNIL) op. 

Doel: alle eilanden veroveren.

Officieren waren Nederlanders, soldaten waren indonesisch

1873: Atjeh

Nederland noemde veroveren pacificatie: brengen van vrede

Zag de inheemse bevolking dit ook zo?

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Indirect bestuur

Gouverneur-generaal

Residenten

Regenten

Dorpshoofden

Leerdoelen check

Aanpak

• Pak aantekeningen document en lees paragraaf 12
• Daarna behandelen van de kern en oefenen van "examenvragen"

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

• cultuurstelsel
• liberalisme

1830: invoering cultuurstelsel

Boeren moeten op 1/5 van hun land cultuurproducten verbouwen.

Dit moesten ze afstaan aan de Nederlanders

Die verkochten dit tegen hoge prijs in Nederland

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Cultuurstelsel is een ramp voor de boeren:

• Moesten beste grond gebruiken voor cultuurproducten, hierdoor weinig eten verbouwen. ==> hongersnoden
• Sommige regenten dwongen boeren meer dan 1/5 deel te gebruiken. Bij hogere opbrengst kreeg regent bonus
• Boeren zonder geschikte grond moesten 66 dagen werken voor Nederlands bestuur. In praktijk waren dit soms 100 tot 200 dagen.

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Kritiek uit Nederland:

• 1860: boek Max Havelaar van Multatuli. Beschrijving onderdrukking en uitbuiting boeren.
• Nederlandse regering bemoeit zich te veel met economie Nederlands-Indië. 
  Vanaf 1848 veel Liberalisme in het bestuur.
  Het idee dat ondernemers vrij waren zou ook in Nederlands-Indië moeten gelden

1870: afschaffing cultuurstelsel

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

Gevolgen afschaffing cultuurstelsel:

Nederlandse ondernemers stichtten bedrijven in Nederlands-Indië: plantages (thee, koffie, suiker).

Werk werd gedaan door loonarbeiders uit de lokale bevolking.

Dit systeem is vrije arbeid

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China

• Kregen voorschot op hun loon
• Verdienden te weinig
• Konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

Nederlanders noemden deze mensen koelies

Leven van de koelies:

• 12 uur per dag werken
• Weinig eten
• Geen wc/ bad
• Kinderarbeid
• Geldboetes/lijfstraffen
• Koelieordonnantie

Leerdoelen check

Plaats het begrip bij juiste tijdvak

1602-1798

1798-1900

cultuurstelsel

VOC

handelsmonopolie

modern-imperialisme

contractarbeiders

Welk woord hoort er niet bij?
gouverneur-generaal, indirect bestuur, interneren en regenten
Leg je antwoord uit

Welk woord hoort er niet bij?
handelsmonopolie, handelspost, Nederlands-Indië en VOC
Leg je antwoord uit

Een stelling: 

De VOC stuurde een strafexpeditie naar de Banda-eilanden omdat het monopolie van de VOC werd bedreigd.

Is deze stelling goed of fout? Leg je antwoord uit

Gebruik de bron

Stelling: 

Uit de bron blijkt dat het cultuurstelsel geen groot succes was voor Nederland.

Toon met gegevens uit de bron aan of deze stelling wel of niet klopt.

Gebruik de bron

Hoewel het feitelijk juist is, is het tóch lastig om te spreken van positieve gevolgen van het cultuurstelsel voor de inheemse boeren. Leg dit uit met een voorbeeld.

Welke tekst hoort bij welk begrip? 

Let op!: ieder begrip mag maar één keer worden gebruikt. 

Let op! Er blijft één begrip over.

Er werden handelsnederzettingen op gunstig gelegen plaatsen gesticht. Die bestonden uit een fort, een haven, wat pakhuizen en woningen. Van hieruit werd handel gedreven met de inlandse bevolking.

Begin 1621 verscheen de VOC met twaalf schepen voor het grootste eiland van de Banda-eilanden. De bemanning opende het vuur en kreeg de belangrijkste vestiging van het eiland in handen. Duizenden Bandanezen vluchtten naar de bergen. Hun dorpen werden verwoest. De inwoners werden onthoofd.

De koning van het eiland gaf aan de Compagnie de verzekering dat alle peper en wilde kaneel die in zijn rijk groeiden aan de Compagnie geleverd zouden worden. Verder zou alle peper geladen worden op schepen van de Compagnie, zonder dat andere landen er iets van zouden krijgen.

fhandelspost

monopolie

strafexpeditie

cultuurstelsel

Wat veranderde er voor de Javaanse bevolking tijdens het Cultuurstelsel?

Kies telkens uit de twee mogelijkheden en sleep ze naar de juiste plek in de zin.

 Er kwam                landbouwgrond beschikbaar.

 De koopkracht nam         .

 De werkdruk werd                .

meer

minder

af

lager

hoger

toe

De liberalen waren dus een voorstander van het cultuurstelsel

1. Goed
2. Fout