3.5 Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

3.5 Variatie in genotypen

Lesprogramma

• Terugblik 3.4 stambomen
• Leerdoelen 3.5 variatie in genotypen
• Uitleg 3.5
• Opdrachten maken 3.5
• lesafsluiting

Waarvoor gebruik je een kruisingsschema?

1. Om uit te zoeken hoe de grootouders van twee ouders eruit zien
2. Om uit te zoeken welke eigenschappen er in geslachtscellen zitten
3. Om uit de genotypen van de ouders de genotypen van de kinderen te bepalen
4. Om uit te zoeken welke eigenschap dominant en welke eigenschap recessief is

Bij het maken van een kruisingsschema gebruiken we de

1. Stamcellen
2. Lichaamscellen
3. Geslachtscellen
4. Weefsels

Klopt het kruisingsschema?

Rex (vader) = heterozygoot
Floor (moeder) = homozygoot

1. Juist
2. Onjuist

Wat betekenen de symbolen P en F1 in een kruisingsschema?

1. P is de vader en F1 is de moeder
2. P zijn de kinderen en F1 zijn de ouders
3. P zijn de ouders en F1 zijn de kinderen

Een heterozygoot zwart mannetjes konijn kruist met een wit vrouwtje. Zwart is dominant over wit.
Hoe groot is de kans op een wit konijn? (kruisingsschema maken voor jezelf!)

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
  
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Ongeslachtelijke voortplanting

• Een deel van het organisme groeit uit tot een nieuw individu
  
• Stekken, knollen, weefselkweek
  
• Groei vindt plaats door mitose
  
• Genotype van ouder is gelijk aan de nakomelingen (soort Ctrl-C + Ctrl-V)

Geslachtelijke voortplanting

• Versmelten van twee geslachtscellen
  
• Verschillende genotype
  
• Afhankelijk van toeval
  
• Genotype van ouders is verschillend van de nakomelingen
  

Wat is een mutatie?

1. Een plotselinge verandering van het genotype in één cel
2. Een plotselinge verandering van het fenotype
3. Een plotselinge verandering van het genotype, dit gebeurt in alle lichaamscellen tegelijk.

Mutatie

= Een plotselinge verandering van het genotype

Voorbeeld: 

Een individu van wie een gemuteerd gen tot uiting komt in het fenotype = mutant. 

In voorbeeld: mutatie in geslachtscel, dus voor de bevruchting, alleen dan zit de mutatie in alle lichaamscellen.

 

Bij welke soort cellen heeft een mutatie het grootste gevolg?

1. 1 lichaamscel
2. 1 geslachtscel

In lichaamscellen

• Als een mutatie optreedt in één lichaamscel heeft dit meestal geen gevolgen
  
• Het genotype van alle andere lichaamscellen blijft hetzelfde

In geslachtscellen

• Als een mutatie in een geslachtscel optreedt, kan dit wel grote uitwerking hebben
  
• Deze geslachtscel moet dan wél betrokken zijn bij bevruchting
  
• Elke lichaamscel van de nakomeling bevat dan het gemuteerde gen
  

Mutagene invloeden zijn stoffen van buitenaf die invloed hebben op mutaties. Ken je voorbeelden?

Mutagene invloeden

= Stralingen en chemische stoffen (dus van buitenaf!) die invloed hebben op mutaties

• Radioactieve straling
  
• Röntgenstraling
  
• Ultraviolette straling
  

Chemische stoffen:

• Sigarettenrook
  
• Asbest
  

Ontstaan van kanker

• Ergens in het lichaam gaat een cel ongeremd delen
  
• Oorzaak: door mutatie veranderen cel eigenschappen
• Er ontstaat een gezwel en de bouw van het weefsel wordt verstoord
  

Huiswerk

Leren 3.3, 3.4 en 3.5

Maken 3.3 opdracht 1 t/m 5

Maken 3.4 opdracht 1, 2, 4 en 5

Maken 3.5 opdracht 1, 2 en 5 t/m 7