6.1: Het zintuigstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 Waarneming en gedrag

Doelstellingen

• Je kent de bouw van het zintuig en kunt uitleggen hoe dit orgaan de voor haar adequate prikkels opvangt. 
  
• Je kunt beredeneren hoe een adequate prikkel door een receptorcel wordt omgezet in een impuls 
• Je kunt uitleggen dat bij veel waarnemingen adaptatie plaats door veranderingen in het zintuigorgaan, de zintuigcel en/of de hersenen (specifiek bij gehoor).
• Je kunt voor zintuigen uitleggen hoe een gegeven probleem kan leiden tot een veranderde waarneming en hoe dit voorkomen of opgelost kan worden 

Bovenstaande doelstellingen passen we iedere paragraaf toe, steeds een ander zintuig.

Bibliotheektijd

• Lezen blz. 66 - 67 van je boek

Een vlieg loopt over je wang

In de winter krijg je koude handen op de fiets

Je staat onder de warme douche

Je voelt dat je schoenen knellen

Tast zintuigen

Koudezintuigen

Warmte zintuigen

Druk zintuigen

Wat voor type receptor is het gehoorzintuig?

1. Mechanische receptor
2. Chemische receptor
3. Temperatuurreceptor
4. Lichtreceptor

Noem 2 voorbeelden van een mechanische receptor

Interne en externe prikkel

Er is onderscheid tussen interne en externe prikkels. Een interne prikkel ontstaat binnen in het lichaam. Voorbeelden van interne prikkels zijn vermoeidheid, honger en de werking van hormonen. Een externe prikkel ontstaat buiten het lichaam. Voorbeelden zijn licht en geluid.

Werken aan de leerdoelen

• Maken Opdracht 1 t/m 5 in de online methode
• Voor vragen kun je altijd mailen naar [e-mail]

Zintuigenstelsel

Organen die bij het zintuigenstelsel horen:

Huid

Tong

Neus

Ogen

Oren --> Evenwichtsorgaan

Het evenwichtsorgaan

Vestibulair- / evenwichtsorgaan (mens)

Mechanische receptoren

Werking:

1. Haartjes op de cel worden in beweging gebracht
2. Deze veroorzaken een impuls door de cel
3. De zintuigcel geeft neurotransmitter af aan de gevoelszenuwcel

Temperatuurreceptor

• Liggen in de huid
  
  
• Reageren waarneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Begrippen ook bij zintuigwerking:

cellichaam, dendriet, axon, ionentransport, ladingsverschil, natriumkanalen, impuls, myelineschede, cellen van Schwann, insnoering, sprongsgewijze geleiding, reactiesnelheid, synaps, stimulerende/ remmende neurotransmitter, receptoren, pijnreceptor, motorische eindplaatje, reflex, reflexboog

Adequate prikkels

kunnen de drempelwaarde overschrijden 

de kleinste prikkel die een impuls veroorzaakt is

1. de adequate prikkel
2. gewenning
3. de impuls frequentie
4. de drempelwaarde

Het na een tijdje niet meer ruiken van je eigen parfum is een voorbeeld van positieve adaptie.

1. Juist
2. Onjuist

Welke receptoren vertonen het snelste gewenning?

1. tastreceptoren
2. drukreceptoren
3. pijnreceptoren

Vervoert de bewegingszenuwcel impulsen naar het zintuig?

1. Juist
2. Onjuist

Typen receptoren

• mechanische receptor: reactie op mechanische energie: aanraking, druk, beweging, geluid. Celmembraan gaat buigen of uitrekken, evt met fijne haartje.
• chemische receptoren: binden moleculen uit omgeving.
• temperatuurreceptoren: reageren op warmte of kou.
• pijnreceptoren: zijn uiteinden van bepaalde neuronen.
• lichtreceptoren: licht zorgt voor impuls in zintuigcel.