2.3. Het stroomgebied van de Rijn

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vandaag

Herhaling 2.2.

Hoe ontstaat een waterval?

Start 2.3. - Zelfstudie

De onderdelen van een gletsjer

Einde van de gletsjer

-Gletsjer schuift langzaam maar met veel kracht naar beneden

-Gevolgen:

*Gletsjertunnel, Gletsjerpoort en Gletsjerrivier

*Erosie: V-dalen -> U-dalen

V-dal

U-dal

U-dal

Erosie en sedimentatie

zijmorene

Gletsjerpuin aan de zijkant van een gletsjer.

grondmorene

Sediment dat onder het ijs ligt en dat achterblijft als de gletsjer smelt.

eindmorene

Verpulverd materiaal dat een gletsjer voor zich uit heeft geschoven en dat na het afsmelten van de gletsjer is blijven liggen.

Voorkennis test

Teken het

Ontstaan van een waterval

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

 

Beschrijving van de openingsfoto

De Rijn bij de Duitse stad Boppard.

mooie meander

2.3 Het stroomgebied van de Rijn

Benodigde voorkennis 

Je weet wat een regen-, smeltwater en gemengde rivier is;
Je weet wat stroomafwaarts is;
Je weet wat debiet en regiem is;
Je weet wat klimaatverandering is;

https://schooltv.nl/video/clipphanger-wat-is-communisme/

3 soorten rivieren

Op basis van het regiem kun je rivieren indelen

Gemende rivier

Een gemengde rivier is een rivier waarvan de voeding bestaat uit smeltwater en regenwater. In de bovenloop wordt een gemengde rivier voornamelijk gevoed door smeltwater afkomstig van gletsjers en sneeuw en in de benedenloop voornamelijk door regenwater. Het regiem is vrij regelmatig. 

Gletsjerrivier

Een gletsjerrivier is een rivier die volledig wordt gevoed door het smeltwater van gletsjers. Het debiet is in het voorjaar (en begin zomer) het grootst vanwege het smelten van een gletsjer rivier. Normaal gesproken gaan gletsjerrivieren na de bovenloop over in gemengde rivieren. 

Regenrivier

Een regenrivier wordt gevoed door regenwater. In periodes van droogte is de waterstand in deze rivieren laag. Na periodes van veel neerslag stijgt het waterpeil. Het regiem is vrij onregelmatig. Het debiet is in de winter het hoogst omdat het dan het meeste regent. In de zomer is het debiet juist laag door minder neerslag en een grotere verdamping. 

Debiet en Regiem 

• Regiem: De veranderingen (schommelingen) in de afvoer van een rivier in de loop van de tijd.
  
•  Debiet: Het debiet is de gemiddelde hoeveelheid water, die per tijdseenheid door een rivier wordt afgevoerd, uitgedrukt in kubieke meters per seconde.

De Rijn

Stroomgebied van de Rijn

Wat is een stroomgebied?

• De hoofdrivier ontvangt water uit zijrivieren en beekjes. 
• Al die waterlopen vormen een stroomstelsel. 
• Stroomstelsel + hoofdrivier = stroomgebied.  

Lees paragraaf 2.3. Het stroomgebied van de Rijn. Beantwoord de vragen in je schrift.

1. Op welke manier draagt een rivier aan de afbraak van een landschap?

2. De Rijn stroomt in de stad Basel (Zwitserland) de Boven-Rijnse Laagvlakte in. Noem twee kenmerken van de rivier in deze laagvlakte.

3. Leg in eigen woorden uit wat meanderen is.

4. Waarom gaat een rivier meanderen? Gebruik in je uitleg de begrippen erosie & sedimentatie.

5. “Laag-Nederland is eigenlijk een grote delta”. Leg uit wat er met deze uitspraak wordt bedoeld en ga daarbij in op de betekenis van het begrip delta.

6. Noem een menselijk oorzaak voor het toenemen van het overstromingsrisico in de Rijn.

Klaar? Maak opdracht 1, 2 en 6 van paragraaf 2.3. 

Lengteprofiel rivier

Bovenloop

Gemengde rivier

Rivier die behalve regenwater ook smeltwater van gletsjers afvoert.

Groot verhang

Het verval per kilometer.

Veel verwering en erosie

Middenloop

Ook regen rivieren

Afnemend stroomsnelheid

Ontstaan meanders

Natuurlijke bocht in een rivier.

2. De Rijn stroomt in de stad Basel (Zwitserland) de Boven-Rijnse Laagvlakte in. Noem twee kenmerken van de rivier in deze laagvlakte.

De Bovenrijnse Laagvlakte

• Vlakbij Basel (in Zwitserland) is een gedeelte van de aardkorst naar beneden gezakt door een breuk in de aardkorst.
• Het lagere gedeelte heet een slenk. Het hogere gedeelte is een horst. 
• In de laagvlakte stroomt het water langzamer, ruime bochten => meanders

De Bovenrijnse Laagvlakte

• Het dal is er breed en de rivier neemt ruime bochten: meanders. 
• In de buitenbocht stroomt het water sneller dan in de buitenbocht. 
• In de buitenbocht wordt materiaal meegenomen, in de binnenbocht wordt het neergelegd. 
• Later ontstaan daar hoefijzermeren. 

3. Leg in eigen woorden uit wat meanderen is.

4. Waarom gaat een rivier meanderen? Gebruik in je uitleg de begrippen erosie & sedimentatie.

 

Benedenloop

Klein verhang

Het verval per kilometer.

Lage stroomsnelheid

Sedimentatie en deltavorming

5. “Laag-Nederland is eigenlijk een grote delta”. Leg uit wat er met deze uitspraak wordt bedoeld en ga daarbij in op de betekenis van het begrip delta.

Delta

Een delta is een laaggelegen gebied waar een rivier zich vertakt.

Nederland ligt in een delta.

Een delta ontstaat ook door dat een rivier zand en klei meeneemt.

Afnemende vertragingstijd

6. Noem een menselijk oorzaak voor het toenemen van het overstromingsrisico in de Rijn.

verstening

Toename van het bebouwde oppervlak en de infrastructuur.

ontbossing

Het weghalen van vegetatie

Het grote plaatje

Het grotere plaatje

Stroomgebied Rijn en Maas

De benedenloop van de Rijn 

In de benedenloop na Bonn -> lage stroomsnelheid -> meanders -> splitsingen Rijn in Waal, Neder-Rijn en IJssel

 

Dicht bij monding -> weinig hoogteverschil -> klein verval en verhang -> veel sedimentatie -> rivierbedding raakt verstopt -> delta

Hoogteverschil tussen twee plaatsen aan een rivier.

Berekening: 

Hoogteligging plaats A - hoogteligging plaats B = verval 

2500m - 2000m= verval is 500m. 

Plaats A ligt op 2500m hoogte

Plaats B ligt op 2000m hoogte

Sleep de woorden 'Erosie' en 'Sedimentatie' naar de juiste plekken in de afbeelding!

Erosie

Erosie

Erosie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sleep de onderstaande woorden naar de juiste plekken in de afbeelding!

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

veel erosie

sedimentatie

Slepen maar!

Rijn

Maas

Regenrivier

Gemengde rivier

Groot debiet in de winter en het voorjaar

Onregelmatig regiem

Hoeveel landen vallen binnen het stroomgebied van de Rijn.

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Hier stroomt het water het hardst

1. Middenloop
2. Benedenloop
3. Bovenloop
4. Achterloop

Het slingeren van een rivier heet

1. Meanderen
2. Rivierslinger
3. Erosie
4. Sedimentatie

Een lager gelegen gedeelte tussen 2 hogere stukken heet een

1. Vlakte
2. Plateau
3. Horst
4. Slenk

De bovenloop van de Rijn ligt onder andere in...............  en in ...................

De middenloop van de Rijn ligt in ......................... daar gaat de Rijn al ......................

De benedenloop van de Rijn ligt in het ...................... van 

..................... Daar gaat de Rijn zich .....................    en mondt uit als ..................

Antwoorden: 

vertakken

Zwitserland 

Nederland

Duitsland 

laagland 

meanderen

de Alpen

Delta

Sleep het juiste begrip naar de juiste afbeelding

Waterscheiding

Stroomgebied van de Rijn

Bovenloop

Stroomstelsel

Stroomgebied van de Maas

 ✔Alle vragen goed? TOP => dan heb jij de leerdoelen gehaald! 

 🚩 Veel vragen nog niet goed? Ga dan nog eens aan de slag met de leerdoelen die je nog niet beheerst.

Werkvorm Brain dump

Schrijf in twee minuten alles op wat je weet over:

Boven-, midden- en de benedenloop

Mini SO

R	3p	Benoem tenminste één kenmerk van de: (1p) bovenloop, (1p) middenloop en de (1p) benedenloop.
T1	3p	Gebruik de bron. (1p) Beschrijf wat je ziet; (2p) Beschrijf hoe dit landschap is ontstaan.
T2	2p	Als gevolg van verstening en ontbossing in de boven- en middenloop heeft Nederland te maken met een hogere overstromingsrisico. Leg dit voor beide voorbeelden uit.
I	2p	Benoem twee maatregelen die Nederland kan nemen waardoor het overstromingsrisico zal afnemen.

Houdt PTD aan