Thema 3 - Organen en cellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 3

Organen en cellen

Basisstof 1

Cellen

Weefsels 

Organen

Cellen

• Kleinste levende eenheden in het lichaam
• Bouwstenen van elk organisme

Weefsel

• Groep cellen met dezelfde vorm en functie
• Tussencelstof

Organen

• Groep weefsels die samenwerken aan dezelfde functie
• Orgaandonatie
• Orgaanstelsel: groep organen die samenwerken aan dezelfde taak

Basisstof 2 en 3

Microscopie

Basisstof 4

Organellen cellen en hun functie 

Verschil plantaardige en dierlijke cellen

Dierlijke cellen

• Celmembraan: dun vliesje dat inhoud cel scheidt van omgeving
• Cytoplasma: water met opgeloste stoffen, waarin organellen zweven
• Celkern: organel, regelcentrum van cel, bevat DNA
• Kernmembraan: vliesje dat kernplasma in celkern houdt

Plantaardige cel

• Vacuole: blaasje met vocht (water en opgeloste stoffen, kleurstoffen)
• Plastiden: organel, bladgroenkorrels,  kleurstofkorrels en zetmeelkorrels
• Celwand: stevig laagje om cel heen, is gemaakt van tussencelstof

Plastiden

• Bladgroenkorrels: hierdoor zijn planten groen, hier vindt fotosynthese plaats
• Kleurstofkorrels: gele, oranje of rode kleur
• Zetmeelkorrels: kleurloos, hier wordt zetmeel opgeslagen
• Plastiden kunnen van een type in ander type veranderen

Benoem de type cel (letters) en de organellen (getallen)

Antwoorden:

A. Dierlijke cel

B. Plantaardige cel

1. Celmembraan 

2. Cytoplasma

3. Celkern / kernplasma

4. Kernmembraan

5. Bladgroenkorrel

6. Vacuole

7. Celwand

Andere organellen (VWO)

• Sommige organellen niet zichtbaar onder lichtmicroscoop
• Elektronenmicroscoop maakt mitochondriën en ribosomen zichtbaar
• Mitochondriën: maken uit suikers energie voor cellen
• Ribosomen: maken eiwitten in de cellen

Basisstof 5 en 6 (L: 5 en 7)

DNA, chromosomen en genen

Celdeling

Stamcellen

Celkern

• DNA in celkern, code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)
• Een DNA streng rolt zich op en vormt een chromosoom, 46 chromosomen in onze cellen
• Stukken DNA coderen voor een eigenschap, dit wordt een gen genoemd

Celdeling

• In 'moedercel' wordt DNA gekopieerd
• DNA wordt verdeeld over twee helften, vormt twee celkernen
• Cel deelt zich, er zijn nu twee 'dochtercellen'
• Er vindt plasmagroei plaats
• Één dochtercel gaat zich specialiseren, ander blijft stamcel

Stamcel

• Is nog niet gespecialiseerd
• Kan zich delen en daarna specialiseren
• Stamcel van embryo kan zich nog tot alles specialiseren, bij volwassenen alleen tot bepaalde type cellen

Basisstof 7 (L: 6)

Niveaus van de biologie

Basisstof 9 (L: 8)

Huidmondjes

Huidmondjes

• In opperhuid van blad, vooral aan de onderkant
• Opname koolstofdioxide en afgifte zuurstof
• Verdamping water via huidmondjes

Basisstof 8 (alleen VWO)

DNA-verwantschapsonderzoek

DNA-profiel maken

• DNA van iedereen een beetje verschillend
• Sommige stukjes DNA herhalen zichzelf, aantal keer verschilt per persoon
• Herhalende stukjes uitgeknipt, gekopieerd en op lengte gescheiden
• Vervolgens vergelijken

• Weefsels, organen, organenstelsels
  
• Microscoop onderdelen en werking
  
• Dierlijke en plantaardige cellen, celorganellen en functie
  
• Celkern, chromosomen, DNA, genen
  
• Niveaus van biologie, hoofdthema's biologie
  
• Celdeling, moedercel en dochtercellen, stamcellen
  
• Huidmondjes
  
• DNA-verwantschapsonderzoek
  (alleen VWO)