Afronding paragraaf 2.1 tm 2.3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Afronding paragraaf 2.1 tm 2.3

- opbouw van de aarde

- platentektoniek en aardbevingen

- vulkanisme

Doel van de les

1e uur

- samenvatting van de lesstof

- vragen over de lesstof

- opdrachten

2e uur

- examenopgaven oefenen

Wat zijn verschillen tussen continentale en oceanische korst?

Hoe herken je die gesteentes?

Basalt: meestal zwart/bruin, weinig structuur in steen te zien, vaak zeshoekige vorm door krimp bij afkoeling vulkanisch gesteente (vulkanisme > uitvloeiingsgesteente) (veel gebruikt voor dijken)

Graniet: allerlei kleuren, gekleurde vlekjes, ontstaan door afkoeling (kristalvorming) ondergronds (vulkanisme > dieptegesteente) (veel gebruikt voor aanrechten, vloeren)

Hoe ontstaat een vulkaan?

- Op plekken in bijv. de oceaan waar platen uit elkaar bewegen. --> Hier ontstaat een midoceanische rug.

IJsland ligt op een midoceanische rug.

slabpull = convectiestromen trekken de plaat onder eigen gewicht de diepte in waardoor een diepzeetrog ontstaat 

Diepzeetrog

De onderduikende plaat (oceanische plaat) neemt door wrijving een deel van de continentale plaat mee naar beneden. Hierdoor ontstaat een lokaal diep gebied in de oceaan. Dit noemen we een diepzeetrog (trench in het Engels). Dit zijn de diepste plekken van de zeebodem!

De onderduikende plaat neemt, door wrijving, een deel van de bovenliggende plaat mee naar beneden. Hierdoor ontstaat de trog

Weet je het nog?
Wat is de goede volgorde van binnen naar buiten?

1. Aardkern, aardmantel, aardkorst
2. Aardmantel, aardkorst, aardkern
3. Aardkorst, aardmantel, aardkern
4. Aardmantel, aardkern, aardkorst

Wat hoort niet bij de aardkorst?

1. Relatief dunne laag
2. Meest afgekoeld
3. Bestaat uit brokstukken (platen)
4. Oorsprong van het vulkanisme

Diepe kloven in de oceaanbodem

Onderwatergebergte

Continentale korst

Radioactieve warmteproductie

Lithosfeer

Oceanische korst

Graniet

Aardkorst

Diepzeetrog

Midoceanische rug

Aardkern

Basalt

Beschrijf in drie opeenvolgende stappen hoe de convectiestromen ontstaan

2.2 platentektoniek

Breuklijnen en gevolgen

1. Transversaal/transform: langs elkaar --> heftige aardbevingen
2. Divergent: uit elkaar
   2.1: 2 oceanische platen --> mid-oceanische rug
   2.2: 2 continentale platen --> slenk --> oceaan
3. Convergent: naar elkaar toe
   3.1: 2 continentale platen --> plooiingsgebergte, (heftige) aardbevingen
   3.2: 1 oceanische en 1 continentale plaat: oceanische duikt onder continentale --> subductie, vulkanen (explosief door taai magma!), eilanden, trog, aardbevingen, tsunami
   3.3: 2 oceanische platen: oudste plaat duikt onder jongere plaat --> subductie (let op de plaat waar eilanden/land op ligt dit is de lichte, dus jongere plaat). Gevolgen: zie 3.2
   

Convergente beweging: 

Platen bewegen naar elkaar toe

3 manieren:

1. 2 continentale platen botsen: Plooiingsgebergte
2. Een oceanische en continentale plaat botsen: Subductie
3. 2 oceanische platen botsen: Subductie

Plooiing

Als 2 continentale platen botsen, gaan ze plooiien (oftewel kreukelen) Er onstaat een gebergte.

Gebergten zoals de Alpen ontstaan op deze manier. Er kunnen zware aardbevingen onstaan bij deze beweging.

Subductie

Bij subductie verdwijnt de zware oceanische plaat onder de lichtere continentale plaat. De oceanische plaat smelt wanneer deze weer in de mantel komt.

Bij deze beweging onstaan gebergten zoals de Andes. Deze beweging kan zware aardbevingen veroorzaken. Een ander kenmerk is dat er vulkanen ontstaan bij deze beweging.

Diepzeetrog

Een diepzeetrog is de plek waar de oceanische korst onder de continentale korst verdwijnt. 

Dit is een hele diepe plek in de oceaan. De diepste diepzeetrog is de Marianentrog, vlakbij Japan. Die trog is ongeveer 11 kilometer diep.

Aantekening

Divergente beweging:

Platen bewegen uit elkaar

2 manieren:

1. oceanische platen bewegen uit elkaar: Mid-Oceanische-Rug (MOR)
2. continentale platen bewegen uit elkaar:

MOR

Bij een Mid-Oceanische-Rug bewegen 2 oceanische platen uit elkaar. Tussen die platen onstaat een ruimte (een spleet) Door die spleet komt magma uit de aarde. Dit is dus een soort vulkaan. (spleetvulkaan)

Wanneer de magma uit de aarde is stolt het snel omdat het onder water is en het daar koud is. 

Samenvattend: de plaatbewegingen en gevolgen voor de lithosfeer

Opdracht H1.4: 1a t/m 3d

Transforme plaatweging

Divergente plaatgrens

Subductie

Epicentrum

Seismogram

Zware aardbeving

Het punt aan het aardoppervlak boven de haard van de aardbeving

7.0 op de schaal van Richter

Trog

Registratie aardbevingen

Nieuwe oceaanbodem

Aardplaten bewegen langs elkaar

Bekijk bron 8 en 9 uit je tekstboek. Langs de westkust van Zuid-Amerika komen veel zware aardbevingen voor. Leg uit waarom juist aarde westkust van Zuid-Amerika zware aardbevingen voorkomen. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten

Op de plaatgrens van de Nazcaplaat en de zuidelijker gelegen Antarctische plaat komen regelmatig zware aardbevingen voor. Leg uit hoe dat kan (gebruik bron 8 en 9 tekstboek)

Waarom komen zware aardbevingen niet voor bij divergente plaatgrenzen?

Bekijk figuur 3 in je werkboek.
Waar is de oceaanbodem het oudst, bij X of Y. Leg je antwoord uit

Hoe komt het dat de Nazcaplaat (figuur 3 werkboek) niet steeds groter wordt?

Aardplaten bewegen met enkele cm per jaar. Welk gevolg heeft de platentektoniek op een tijdschaal van enkele tientallen jaren?

Welk gevolg heeft de platentektoniek op de omvang van de Atlantische Oceaan. Leg je antwoord uit

2. 3 Vulkanisme

Wat moet je weten?

-Typen uitbarstingen

-Typen vulkanen

-Waar komt welke soort voor

Vulkanisme

2 soorten vulkaanuitbarstingen:

-Effusief: vloeibare magma en weinig gasdruk

-Explosief: taaie magma en veel gasdruk

Taaie magma

0

Type eruptie bepaalt de vorm

-Effusieve uitbarstingen: schildvulkanen (en spleetvulkanen)

-Explosieve uitbarstingen: stratovulkanen

Daarnaast: calderavulkanen

Vloeibaar

Stroperig & gasrijk

Vloeibaar

Effussief

Explosief

Effussief

Schild

Schild

Strato

Breukgebergte

Plooiingsgebergte

Bekijk paragraaf 2.1.
Heb je nog een vraag over deze paragraaf?

Bekijk paragraaf 2.2.
Heb je nog een vraag over deze paragraaf?

Bekijk paragraaf 2.3.
Heb je nog een vraag over deze paragraaf?