Trijntje VO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Trijntje

Aardappeloproer

1917

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Dit weet je al

Dit leer je nu

Doen!

Terugkijken

Afbeelding vergroten

Klik op de hotspot

Navigeren door de les

Kijken

Aan het einde weet ik….

- wie Trijntje is.

- meer over de tijd van de jagers en verzamelaars in Nederland.

- wanneer de tijd van de jagers en verzamelaars is.

- de verschillende perspectieven over de huidskleur van de jagers en verzamelaars en mijn eigen mening over dit onderwerp.

Wat weet je over Trijntje?

Filmpje om het onderwerp mee te beginnen voordat er naar de volgende slide wordt gegaan. 

Neanderthalers

Voordat de moderne mens (homo sapiens) in Europa arriveert, zo’n 45.000 jaar geleden, wonen er ook al mensensoorten, de Neanderthalers, Ze wonen hier in een uitgestrekt steppeachtig landschap met rivieren en valleien, dat nauwelijks begroeid is. De Noordzee staat veel lager dan nu en in de koudste perioden ligt hij droog.

1.

Jagers en verzamelaars

De eerste jagers en verzamelaars van ons land woonden niet op een vaste plaats. Ze trokken van plek naar plek. Ze kwamen aan voedsel door te jagen en te vissen en door het verzamelen van vruchten, noten en zaden. De winter brachten ze door in een vast kamp op een veilige plek. Op zo’n plek is het oudste skelet van Nederland gevonden. Dit is het skelet van Trijntje.

2.

Trijntje

Archeologen vonden in 1997 de botten van een vrouw. Het is het oudste complete menselijke skelet dat ooit is gevonden in Nederland. Omdat de vrouw bij een spoorlijn is gevonden, kreeg ze de naam Trijntje. Zij leefde 7500 jaar geleden in Nederland.

3.

Aardappeloproer

1917

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Trijntje: onze oer-moeder uit de Prehistorie

Introductie filmpje over Trijntje om mee te starten.
Eventueel bespreken wat de Prehistorie ook alweer betekent en is.

Vindplaats van Trijntje op Google Maps.
Eventueel met de leerlingen in gesprek gaan over de vindplek en waar dit precies ligt in Nederland vandaag de dag.

Over welk tijdvak gaat deze les?

Controle en herhaalvraag.

De donk

De hele winter leven Trijntje en haar groep op een rivierduin, een donk. Dat betekent dat ze woonden op een stuk land dat middenin het water lag. Tijdens de wintermaanden woonden ze op de donk omdat ze daar droog konden wonen. Ook konden ze allerlei vissen en watervogels vangen.

4.

Voedsel

Het voedsel van de jagers en verzamelaars was divers. Ze jaagden op allerlei wilde dieren zoals otters en bevers. Ook aten zij vissen zoals snoeken, en watervogels zoals eenden en zwanen.

5.

Hond

Naast het skelet van Trijntje lagen drie honden begraven, waarschijnlijk geliefde huisdieren. Honden waren belangrijk voor een groep van jagers en verzamelaars. Ze konden bijvoorbeeld de vangst van de jacht gaan zoeken of halen.

6.

Welke dieren kwamen voor in een jager-verzamelaar samenleving en waarom?

Gereedschap

De dieren die werden gevangen, werden gegeten. Om dieren te kunnen vangen waren er vallen of bijlen met bogen nodig. De dieren die gevangen waren, werden daarvoor gebruikt. 

Voor het vangen van vissen, vooral snoeken, gebruiken ze netten en fuiken. 

7.

Kano

Voor een gebied met veel water is een kano nodig. Deze kano's waren zo'n vijf meter lang en waren uitgeholde boomstammen. Ze werden gebruikt om bij de donk te komen en voor de jacht.

9.

Vuursteen

Om gereedschap en wapens te maken werd er gebruik gemaakt van vuursteen. Deze stenen waren niet te vinden in de buurt van de donk. Waarschijnlijk werden deze stenen uitgewisseld door ontmoetingen met andere groepen jagers en verzamelaars.

8.

Niet waar

Wel waar

Een fuik werd gebruikt om voedsel in te vervoeren

Vuursteen was overal te vinden waar de jagers en verzamelaars leefden

Kano's waren minimaal vijf meter lang

De vangst van dieren zorgde voor meer dan voedsel

Cultuur

De vondsten die zijn gedaan door opgravingen tonen aan dat de jagers en verzamelaars een eigen cultuur hadden. Zo werden bijlen versierd met stippenpatronen en werd rode oker gebruikt voor de begravingen. De precieze betekenis ervan weten we niet omdat deze groep geen schrift kent.

10.

Vrouwen en mannen

Er werden in een groep jagers en verzamelaars bepaalde rollen verdeeld. De man zou jagen, de vrouw verzamelt het voedsel en zorgt voor de kinderen. Door vondsten in andere landen waar ook vrouwen skeletten met jagersgereedschap waren gevonden, ontstaan andere ideeën over de rolverdeling.

12.

Huidskleur

Toen Trijntje gevonden was, is er een reconstructie van haar gemaakt. Ze is toen wit afgebeeld. Nieuwe onderzoeken tonen aan dat de jagers en verzamelaars uit de tijd van Trijntje een donkere huidskleur en blauwe ogen hadden.

11.

De vergelijking en de verschillende opties in het debat worden hier getoond. Dit eerste gedeelte is een introductie op de vragen en discussie die in de volgende slides volgen. Bekijk dit goed en bespreek goed wat de bedoeling hiervan is.

Welke huidskleur had Trijntje volgens jou?

1. Witte huidskleur
2. Donkere huidskleur
3. Andere huidskleur
4. Ik weet het niet

Hier de keuzes van de leerlingen bespreken en het onderwerp ook afronden. 

Bij dit onderdeel bestaat geen goed of fout; belangrijk dat de leerlingen kunnen uitleggen waarom ze kiezen voor de huidskleur maar ook de vragen over dit onderwerp deels kunnen inzien.

Wat deed Trijntje tijdens haar leven?

1. Jager
2. Verzamelaar
3. Jager en verzamelaar
4. Ik weet het niet

Hier de keuzes van de leerlingen bespreken en het onderwerp ook afronden. 

Bij dit onderdeel bestaat geen goed of fout; belangrijk dat de leerlingen kunnen uitleggen waarom ze kiezen voor de huidskleur maar ook de vragen over dit onderwerp deels kunnen inzien.

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Ze zijn goedkoper dan mannen en vrouwen

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

Leg de begrippen uit:

Afronden van de les en herhalen van enkele kernbegrippen. Een controle en eventueel de mogelijkheid om nog uitleg te geven.

Ik weet….

- wie Trijntje is.

- meer over de tijd van de jagers en verzamelaars in Nederland.

- wanneer de tijd van de jagers en verzamelaars is.

- de verschillende perspectieven over de huidskleur van de jagers en verzamelaars en mijn eigen mening over dit onderwerp.

Welk cijfer geef je de les?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Bespreek de les na met de leerlingen. Vraag wat ze ervan vonden, of ze meer willen weten en wat ze geleerd hebben.